“Ngõ nhỏ phố nhỏ nhà tôi ở đó. Đêm nằm nghe trong gió tiếng sông Hồng thở than...”. Lời bài hát nghe giản dị nhưng lại lay động âm thầm. Với những người dân sống ở Hà Nội vài ba chục năm trở lên, những con ngõ có sức níu kéo kỳ lạ. Nếu được chọn, hẳn ai cũng chọn nhà mặt phố, nhưng những con nhỏ chật chội vẫn là nơi cưu mang biết bao phận người.
Hà Nội có không ít ngõ nhỏ nổi tiếng. Có thể kể đến ngõ Tạm Thương, Phất Lộc, Văn Hương, Văn Chương, Mai Hương, Cấm Chỉ, Thổ Quan, Quan Thổ... ở đó tuy đường hẹp người đông, nhà bê tông cao tầng đã thay thế gần hết những mái nhà xưa, nhưng vẫn giữ được phần nào phong vị của một thời.
Ngõ chợ Khâm Thiên. Ảnh: VŨ KHOA
Nhưng, tôi muốn kể một chút về một con ngõ khác - ngõ đang dần biến thành đường phố, đó là ngõ chợ Khâm Thiên. Ngõ này có tên gọi chính thức là ngõ Trung Phụng, nhưng người Hà Nội vẫn gọi đó là ngõ chợ Khâm Thiên. Sau đợt máy bay B52 Mỹ ném bom rải thảm cuối năm 1972 tàn phá phố Khâm Thiên, khá nhiều người dân mặt phố được chính quyền bố trí đất dựng nhà ở khu vực ngõ này. Theo thời gian, dân số tăng lên, nhà cửa dày đặc. Đến nay, tuy không có con số thống kê chính thức nhưng rất có thể ngõ chợ Khâm Thiên có mật độ dân cư cao nhất so với bất kỳ con ngõ nào của Hà Nội.
Muốn vào ngõ chợ, có thể đi từ phía đường Khâm Thiên hoặc từ phía đường đê La Thành. Con ngõ dài khoảng một cây số này lại đâm ngang rẽ tắt bằng hơn 20 ngõ nhỏ khác. Người lạ rất khó tìm được địa chỉ cần đến khi vào ngõ. Xe máy không thể đi nhanh. Do đất chật người đông, dù muốn dù không thì người ta cũng buộc phải kiên nhẫn hơn, nhường nhịn hơn bởi chỉ cần dắt xe từ trong nhà ra đường đã ảnh hưởng đến sự đi lại của người khác.
Dân cư ngõ chợ đại bộ phận là người lao động, thu nhập trung bình thấp. Nếu những ngõ khác, phong cách sống của người dân mang chút gì đó hoài cổ hoặc vương vất hương vị làng quê, thì ở ngõ chợ này người ta lại sống ồn ã và mạnh mẽ. Cả con ngõ dài là một tuyến chợ, nhà nào cũng mở cửa hàng, buôn bán hoặc làm dịch vụ. Cho dù ngõ có một cái chợ khá to, nhưng người ta có thể mua được bất cứ mặt hàng dân dụng nào ngay trên đường đi. Đầu ngõ phía phố Khâm Thiên, đã mấy chục năm nay tồn tại những quầy hàng thịt quay, hàng giò chả nổi tiếng. Ngay cạnh đó là những sạp hàng đủ loại tương cà mắm muối. Dân ngõ chợ Khâm Thiên là những người năng động bậc nhất, không chịu khoanh tay trước khó khăn, họ sẵn sàng làm bất cứ việc gì để cuộc sống khá lên.
Con ngõ đang biến thành đường phố. Việc mở rộng ngõ là điều không tránh khỏi. Người phía bên trong thì mong ngóng mở đường. Người “mặt tiền” thì tranh thủ buôn bán, râm ran bàn bạc với nhau về giá đền bù. Không ít người rao bán nhà để tranh thủ thời cơ trước khi mặt ngõ mở rộng. Từ cuối 2006 đến nay, so với các ngõ khác, có lẽ số nhà được rao bán ở ngõ chợ Khâm Thiên thuộc loại nhiều nhất.
Ngõ chợ Khâm Thiên không mơ mộng để đêm nằm thao thức nghe tiếng sông Hồng thở than, mà luôn sôi động, nhịp đời cuồn cuộn, chờ ngày chính thức trở thành đường phố.
Nam Việt
