Nhận diện yếu tố lừa đảo, khuất tất IPO

Khi TTCK sôi động, IPO (phát hành CP lần đầu ra công chúng) là cơ hội cho các doanh nghiệp huy động vốn để phát triển kinh doanh. Tuy nhiên, thời gian qua bắt đầu có những IPO mang tính chất lừa đảo, trục lợi cá nhân.

• Đấu giá cổ phần “chui”

Ngày 25-4 vừa qua tại trụ sở Công ty Cổ phần Long Hưng (phường 25, quận Bình Thạnh, TPHCM), lực lượng công an đã kịp thời ngăn chặn cuộc đấu giá cổ phần “chui” do ông Trương Văn Vượng, Chủ tịch HĐQT công ty đứng ra tổ chức. Công ty này dự kiến phát hành đến 3,5 triệu CP với mệnh giá 10.000 đ/CP, giá khởi điểm 15.000 đ/CP nhằm huy động 52,5 tỷ đồng cho dự án công trình thủy điện  Đak Me 1 tại Lâm Đồng.

Khi cơ quan điều tra hỏi đến các thủ tục cổ phần hóa, bán cổ phần ra công chúng, công ty nào tư vấn … thì ông Trương Văn Vượng giải thích lòng vòng, như đăng quảng cáo trên hai số báo ra ngày 12 và 16-4-2007 trên một tờ báo ngành, mục đích chính để huy động vốn xây dựng công trình thủy điện… và cuối cùng là do chưa nắm vững quy định về đấu giá! Vậy mà cái “chưa nắm vững” đã được ông Vượng chuẩn bị rất kỹ các loại “hồ sơ” liên quan đến công trình thủy điện này cùng với “bản cáo bạch và quy chế đấu giá” để phát cho những người đến tìm hiểu. Kết quả là có đến hàng chục người bỏ ra tiền tỷ để đăng ký đấu giá cổ phần do ông bán ra, giá đấu thành công bình quân là 19.885 đồng/CP.

Chưa biết dự án trên được thực hiện theo tiến độ nào và số vốn huy động được sẽ sử dụng ra sao, nhưng rõ ràng đây là cuộc đấu giá “chui” vì chưa đăng ký với UBCKNN, không thông qua công ty chứng khoán nào để tư vấn đấu giá…  Hiện cơ quan điều tra không xử lý hình sự đối với ông Vượng nhưng chuyển hồ sơ sang UBCKNN để xử lý theo Luật Chứng khoán.

• Một điển hình của IPO có “vấn đề”

Với kết quả kinh doanh không có gì nổi bật, thậm chí có thể xem là hơi tệ so với một số công ty được cổ phần hóa trong thời gian qua. Chẳng hạn nợ khó đòi tại thời điểm cổ phần hóa lên đến 13 tỷ đồng; tỷ suất lợi nhuận trên vốn sau thuế chỉ ở mức 1,65% trong năm 2004 rồi tụt xuống còn 0,76% trong năm 2005, 3 quý năm 2006 bị âm 18,01%; ngay như trụ sở công ty tại 96 Trần Hưng Đạo, Hà Nội cũng thuê thời gian 3 năm …

Vậy mà không hiểu sao phiên đấu giá của Intimex vào ngày 12-4 đã có 11 nhà đầu tư “đại gia” mua hết với giá không thể ngờ 160.100 đồng/CP, cao gấp 16 lần mệnh giá, vượt qua cả giá của đạm Phú Mỹ. Mấu chốt từ đâu? Thực tế các “đại gia” khi mua Intimex đã ngắm đến gần 2 triệu m2 đất thuộc các vị trí đắc địa ở Hà Nội và các địa phương khác mà Intimex đang sở hữu như 2.871m2 đất tại 22-32 Lê Thái Tổ, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội; 1.800m2 đất tại ngõ 29 Láng Hạ, Hà Nội …

 Nhưng không hiểu sao Intimex lại không hề đưa vào bảng cáo bạch. Ngay như trước khi đấu giá UBND TP Hà Nội đã đồng ý cho công ty thuê trụ sở dài hạn lên đến 50 năm nhưng lãnh đạo công ty “cất đi”, không công bố?

Việc kích giá lên cao còn tạo ra cơ hội cho giới đầu cơ trong việc nhắm đến 21,34% CP bán ưu đãi cho nhân viên. Bởi với đồng lương công chức họ rất khó có khả năng mua CP ưu đãi khi giá thắng thầu được đẩy lên cao. Do vậy không ít người sẽ phải bán “lúa non”.

• Làm sao nhận biết?

Thông thường IPO là bước sau cùng khi doanh nghiệp tiến hành cổ phần hóa bằng việc bán CP lần đầu ra công chúng. Do đó các công ty tiến hành IPO phải công bố bảng cáo bạch doanh nghiệp trước khi tổ chức đấu giá, phải được UBCKNN chấp thuận bằng văn bản, thời gian và địa điểm đấu giá phải được thông báo trước đến nhà đầu tư thông qua các phương tiện thông tin đại chúng. Thời gian qua hai TTGDCK tại Hà Nội và TPHCM rất thành công trong việc tổ chức đấu giá cho doanh nghiệp, là kênh an toàn nhất cho giới đầu tư tham gia vốn vào công ty cổ phần hóa. Chỉ riêng sàn Hà Nội đã tổ chức thành công 13 đợt đấu giá kể từ đầu năm với giá trị lên đến 2.290 tỷ đồng.

Do vậy việc đấu giá “chui” thường mang tính chất tự phát phát hành CP hơn là việc đấu giá một cách minh bạch. Đôi khi họ vẫn thông báo việc đấu giá qua các phương tiện thông tin đại chúng nhưng không bao giờ có CTCK nào tư vấn phát hành. Trường hợp điển hình của Long Hưng cho thấy, thay vì đấu giá công khai thì họ đưa phiếu đăng ký mua cổ phần và nhà đầu tư phải tự điền giá muốn mua để được xét duyệt.

Bên cạnh đó, thông tin đến nhà đầu tư chỉ là thị giá cổ phiếu và giá khởi điểm, hoàn toàn không có báo cáo tài chính được kiểm toán về doanh nghiệp được đấu giá. Điều này vi phạm những qui định giám sát của UBCKNN khi phát hành CP ra công chúng, không có cam kết sử dụng nguồn vốn thu được từ đợt phát hành. Ai sẽ chịu trách nhiệm trước nhà đầu tư nếu sau đó doanh nghiệp sử dụng vốn không đúng mục đích hoặc lừa đảo, biển thủ vốn đầu tư?

Hồng Trường