Sáng 11-3, Nhật Bản đã làm lễ tưởng niệm 2 năm ngày xảy ra trận động đất sóng thần. 2 năm sau thảm họa Nhật Bản vẫn đang nỗ lực phục hồi vết thương và vượt qua những bất đồng xung quanh vấn đề sử dụng năng lượng hạt nhân.
Chính phủ Nhật Bản ngày 11-3 tổ chức lễ tưởng niệm cấp quốc gia tại Tokyo với sự tham dự của Nhật Hoàng Akihito và Hoàng hậu Michiko để tưởng niệm 15.881 người chết và 2.668 người mất tích trong thảm họa này. Cả nước Nhật Bản dành 1 phút mặc niệm lúc 14 giờ 46 phút (giờ Tokyo) ngày 11-3. Đây là thời điểm bắt đầu xảy ra trận động đất sóng thần.
Ngành công nghiệp ô tô của Nhật Bản đã phục hồi sau thảm họa động đất sóng thần 2011.
Lấy lại vị trí cạnh tranh
Cho đến nay, nhìn chung tiến trình khôi phục hậu quả của thảm họa này đang có nhiều dấu hiệu tích cực. Nổi bật nhất là các doanh nghiệp bị thiệt hại trong trận động đất, trong đó các công ty ô tô, hiện giờ đã tự đứng trên đôi chân của mình và trở về vị trí cạnh tranh toàn cầu. Số du khách tới Nhật Bản cũng đã tăng trở lại. Trong năm 2012, theo báo Bangkok Post, đã có khoảng 8,37 triệu du khách nước ngoài đến Nhật Bản, một sự phục hồi đáng kể so với mức 6,22 triệu du khách nước ngoài trong năm 2011 và đang trở lại mức trước khi xảy ra thảm họa. Những công trình hạ tầng giao thông như đường bộ và mạng lưới đường sắt quan trọng đã được phục hồi. Những dịch vụ căn bản phục vụ cộng đồng cũng đã được tái thiết nhanh chóng như 165 trong tổng số 184 bệnh viện (90%) bị hư hại do thảm họa động đất sóng thần đã hoạt động trở lại bình thường; 1.801 trong tổng số 2.325 (77%) trường học mở cửa trở lại. Nhật Bản thực hiện mục tiêu tiết kiệm nhiên liệu và phát triển bền vững trong việc tái thiết các ngành công nghiệp và xây dựng khu dân cư sau thảm họa sóng thần.
Tuy nhiên, tiến trình tái thiết các khu vực dân cư bị thảm họa cho tới nay vẫn diễn ra chậm chạp. Hiện vẫn còn trên 315.000 người bị mất nhà trong thảm họa đến nay vẫn chưa có nhà mới, họ vẫn phải ở tạm nhiều nơi. Nguyên nhân là do vẫn còn nhiều tranh cãi trong việc xây dựng lại nhà tại khu vực cũ vốn là nơi sinh sống của nhiều thế hệ người dân hay di dời lên vùng đất cao hơn. Việc di dời tập thể các khu dân cư đến nơi an toàn ở vùng đất cao hơn đã được thực hiện cho dân cư 276 huyện ở 26 thành phố. Chính quyền các địa phương cũng điều chỉnh, san lấp mặt bằng cho các khu vực dân cư ở 58 huyện tại 19 thành phố.
Chính phủ Thủ tướng Abe đã quyết định tăng tổng chi tiêu cho xây dựng lại các khu vực bị ảnh hưởng bởi thảm họa từ 19 ngàn tỷ yen (khoảng 197,7 tỷ USD) lên 25 ngàn tỷ yen. Trong số này có 2,2 ngàn tỷ yen dùng để khôi phục, củng cố hạ tầng giao thông và xây mới trường học.
Tuy nhiên, theo báo Japan Times, số tiền này chưa đảm bảo nâng cao phúc lợi cho các nạn nhân. Hội đồng tái thiết được thành lập dưới thời Thủ tướng Naoto Kan đã bị giải tán vì hiệu quả làm việc thấp. Japan Times cho rằng chính quyền trung ương chưa điều phối tốt việc tái thiết các vùng bị thiên tai. Ngoài ra việc xây dựng đê biển chống sóng thần bị nhiều người xem là có thể phá hủy cảnh quan, làm tổn hại đến ngành công nghiệp du lịch địa phương. Khả năng chống lại sóng thần của hệ thống đê biển cũng chưa hẳn đạt hiệu quả.
Tranh cãi hạt nhân
Điều đáng quan tâm là sau thảm họa này, Nhật Bản vẫn bị chia rẽ về vấn đề hạt nhân. Trong khi chính phủ của đảng Dân chủ Tự do (LDP) muốn tiếp tục sử dụng năng lượng hạt nhân thì có đến 70% dân chúng phản đối. Chính phủ Nhật Bản khẳng định nhà máy điện hạt nhân Fukushima đã an toàn và các sản phẩm sản xuất trong khu vực này được kiểm tra chặt chẽ trước khi xuất đi các nơi khác. Tuy nhiên, nhiều người dân vẫn không chịu trở về gần nhà máy và làn sóng tẩy chay sản phẩm xung quanh nhà máy vẫn còn. Chỉ có 2 trong tổng số 50 lò phản ứng hạt nhân hoạt động trở lại sau khi bị đóng cửa từ sự cố tại nhà máy Fukushima.
Các nhà phân tích nói rằng việc dự đoán tương lai của điện hạt nhân tại Nhật Bản là điều khó khăn. Các doanh nghiệp lớn lo ngại nếu loại bỏ điện hạt nhân ngay thì chi phí sản xuất sẽ tăng thêm, ảnh hưởng đến tiến trình phục hồi kinh tế Nhật Bản. Điều này đồng nghĩa với việc Nhật Bản sẽ phụ thuộc nhiều hơn vào nhiên liệu nhập khẩu, làm trầm trọng thâm hụt thương mại hàng năm. Trái với đảng Dân chủ Nhật Bản, đảng LDP của Thủ tướng Shinzo Abe đang lên kế hoạch mới thay cho kế hoạch từng bước xóa bỏ năng lượng hạt nhân đến năm 2030.
Phong trào phản đối điện hạt nhân được xem là yếu tố có thể làm thay đổi chính trường Nhật Bản giờ đây đang tạm thời lắng xuống. Tuy nhiên, điều chắc chắn là để không lặp lại thảm họa hạt nhân Fukushima, Chính phủ của Thủ tướng Abe hay bất kỳ chính phủ nào cũng phải cấp bách xây dựng hệ thống bảo vệ an toàn 48 lò phản ứng hạt nhân còn lại. Xa hơn nữa, theo quan điểm của chính phủ Nhật Bản hiện nay, điện hạt nhân vẫn còn cần thiết trong bối cảnh Nhật Bản đang tìm kiếm nguồn nhiên liệu thay thế và cũng có thể là phải xây dựng các nhà máy điện hạt nhân mới hiện đại hơn, ít rủi ro hơn. Trước mắt, nhiều đia phương có nhà máy điện hạt nhân đang lên nhiều phương án sơ tán dân nhanh chóng nhất để phòng trường hợp xảy ra sự cố. Khi được hỏi về khả năng điện hạt nhân sẽ bị loại khỏi Nhật Bản vào năm 2030, Chính phủ Nhật Bản cho biết dường như sẽ không có chuyện đó.
Thụy Vũ tổng hợp
