Những ông trùm xuất khẩu vũ khí

Thị trường vũ khí thế giới: Theo trung tâm phân tích mua bán vũ khí thế giới, năm 2010 là năm kỷ lục trong lịch sử mua bán vũ khí với tổng giá trị xuất khẩu đạt 75,026 tỷ USD. Mỹ, Nga, Anh và Pháp vẫn là “những ông trùm” trong lĩnh vực này. Trung Quốc cũng đang nổi lên về việc xuất khẩu vũ khí, cung cấp các loại máy bay chiến đấu, tên lửa và các trang thiết bị quân sự hiện đại.

Theo truyền thống, nhu cầu vũ khí cao nhất trên thế giới vẫn là trang thiết bị khí tài hàng không. Trong đó máy bay tiêm kích chiếm tỷ trọng lớn nhất. Vào năm 2009, thị phần của máy bay tiêm kích, theo Viện Nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm (SIPRI), chiếm gần 33% trên tổng giao dịch mua bán vũ khí. Hệ thống tên lửa đất đối không ở vị trí thứ hai, và thứ ba là các loại vũ khí cho bộ binh và hạm đội.

Quán quân Mỹ

Theo SIPRI, đứng đầu thế giới về xuất khẩu vũ khí, Mỹ đã lập doanh số kỷ lục mới 38,1 tỷ USD trong năm 2010. Thị phần của Mỹ trong năm 2009 trên thị trường mua bán vũ khí chiếm 30%; năm 2010, Mỹ chiếm đến 42% tổng giao dịch mua bán vũ khí trên toàn thế giới. Cơ quan hợp tác quân sự (DSCA) thuộc Bộ Quốc phòng Mỹ thông báo: Năm 2010 là năm thứ ba liên tiếp xuất khẩu vũ khí của Mỹ đạt ngưỡng 30 tỷ USD. Những bạn hàng lớn của Mỹ có Afghanistan, Israel, Ai Cập. Trong năm 2010, với việc bán cho Ấn Độ số máy bay vận tải quân sự trị giá hơn 5 tỷ USD, Mỹ vẫn đang dẫn đầu các nhà cung cấp vũ khí cho Ấn Độ. Năm 2010, Mỹ cũng bán cho lãnh thổ Đài Loan (Trung Quốc), Kuwait… một khối lượng lớn vũ khí trị giá hàng tỷ USD.

Theo DSCA, xuất khẩu vũ khí theo hai hướng chủ yếu: thông qua ký kết với các chính phủ nước ngoài (FMS) và ký hợp đồng trực tiếp. FMS do DSCA làm trung gian để các chính phủ ký thỏa thuận với nhau. Theo cách này, Mỹ bán được 25,2 tỷ USD vũ khí. Còn các hợp đồng cung cấp trực tiếp, ký với các hãng sản xuất vũ khí, chỉ đạt 6,4 tỷ USD.

Trong năm 2011, nhu cầu vũ khí, khí tài trên thế giới có thể còn tăng. Ngày 8-10-2010 (thuộc năm tài chính 2011), Israel mua của Mỹ 20 máy bay tiêm kích F-35 Lightning II với tổng giá trị 2,75 tỷ USD. Ngoài ra, trong năm 2011, Mỹ còn có thể cung cấp cho Saudi Arabia một lượng vũ khí lớn với tổng trị giá 60 tỷ USD, trong đó có 70 trực thăng Apache Block III, 72 Black Hawk, 36 AH-6i và 84 tiêm kích F-15SA. Những hợp đồng xuất khẩu vũ khí như thế có thể khiến cho vị trí quán quân của Mỹ khó có thể bị lay chuyển.

Á quân Nga

Nga khiêm tốn hơn, khoảng hơn 10 tỷ USD. Theo Tổng giám đốc Tập đoàn xuất khẩu vũ khí quốc gia Nga Rosoboronexport, ông Anatoli Isainik, mua bán vũ khí của Nga năm thứ 11 liên tiếp tăng. Trung bình mỗi năm tăng 500 - 700 triệu USD. Hiện Nga bán vũ khí cho 70 quốc gia trên thế giới. Trước đây Nga chủ yếu bán vũ khí cho Ấn Độ và Trung Quốc, chiếm 80% tổng các hợp đồng, nay có tới 10 quốc gia chiếm 90% các hợp đồng mua bán vũ khí. Trong năm 2010, Nga chiếm hơn 13% thị trường mua bán vũ khí thế giới, thuyên giảm hơn so với năm trước đó 24%, cũng chỉ đứng sau Mỹ.

Từ đầu năm 2010, Nga ký vài hợp đồng xuất khẩu vũ khí, trong đó có 6 máy bay huấn luyện Yak-130 cho Libya, 29 tiêm kích Mig-29K cho ẤÂn Độ, 29 trực thăng Mi-171E cho Argentina, 6 tiêm kích Su-30MK2 cho Uganda. Ngoài ra, còn có 5 trực thăng Mi-17 cho Ba Lan và 38 hệ thống tên lửa Pansyr-S1 cho Algeria… Nga cũng có khả năng thực hiện một hợp đồng bán vũ khí cho Syria được ký kết từ năm 2007 trị giá 300 triệu USD. Theo kế hoạch, Nga sẽ giao cho Syria 72 tên lửa “Yakhont P-800”.

Rosoboronexport vẫn là một trong những đại gia lớn nhất trong ngành công nghiệp quân sự thế giới. Năm 2009, tập đoàn này đã bán được 7,4 tỷ USD trên tổng số 8,4 tỷ USD vũ khí mà Nga bán ra.

Vũ khí của Nga thường có giá rẻ nên được các nước đang phát triển mua khá nhiều. Vị thế của Nga trên thị trường vũ khí thế giới năm 2011 hầu như không thay đổi. Dự báo từ phía Nga, trong một vài năm tới, xuất khẩu vũ khí của cường quốc này sẽ đạt trung bình 9 - 10 tỷ USD/năm. Theo Trung tâm Phân tích thị trường vũ khí toàn cầu (CAWAT), trong năm 2011, tổng giá trị xuất khẩu vũ khí toàn thế giới sẽ đạt 62,9 tỷ USD. Báo chí Nga cũng cho biết thêm trong chuyến thăm Ấn Độ lần này của ông Medvedev, hai bên sẽ chính thức ký kết một thỏa thuận về nghiên cứu và phát triển các loại máy bay quân sự thế hệ thứ năm, theo đó Nga sẽ giao cho Ấn Độ từ 250 - 300 máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm và 45 máy bay vận tải quân sự trong 10 năm tới.

Trung Quốc - thành viên mới

Trung Quốc đang nổi lên trên thị trường xuất khẩu vũ khí với việc cung cấp các loại máy bay chiến đấu, tên lửa và các trang thiết bị hiện đại và đạt được những thành công không nhỏ trong kinh doanh vũ khí. Theo SIPRI, việc chuyển giao phần cứng quân sự đối với các đơn đặt hàng lớn đã tăng hơn gấp đôi trong giai đoạn từ năm 2007 đến 2009, đưa Trung Quốc lên vị trí thứ bảy trong số các nước xuất khẩu vũ khí. Hơn nữa, Trung Quốc còn cung cấp chủ chốt các vũ khí nhỏ và đạn dược.

Những thương vụ mua bán máy bay quân sự gần đây của Trung Quốc đang đưa nước này trở thành tâm điểm mới trên thị trường vũ khí. Mới đây, Pakistan khẳng định sẽ mua các tên lửa và hệ thống máy bay của Trung Quốc để trang bị cho 250 máy bay tiêm kích JF-17 Thunder. Hiện lực lượng không quân Pakistan có một phi đội máy bay Trung Quốc, trong đó có F-7PG và A-5. Khoảng 250 chiếc Hongdu K-8 đã được bán cho các nước như Ai Cập, Ghana, Pakistan, Sudan. 100 máy bay chiến đấu F-7 đã được bán cho Bangladesh, Namibia, Nigeria và các nước đang phát triển khác. Máy bay WZ-551 chuyên chở nhân sự cũng đã được bán cho Argentina, Sudan và khoảng 6 nước khác. Năm 2010, Trung Quốc bàn giao 6 trong tổng số 8 máy bay huấn kuyện K-8 Kakakorum cho Venezuela. Quốc gia Nam Mỹ này đang xúc tiến thương vụ nâng tổng số loại máy bay K-8 lên 40 chiếc với Trung Quốc.

Tuy gia tăng xuất khẩu vũ khí nhưng Trung Quốc vẫn phụ thuộc vào Nga về các thiết bị chủ chốt, bao gồm các động cơ cho JF-17, G-10 và L-15.

Những ông lớn ở lục địa già Đức, Anh và Pháp có ngành công nghiệp quốc phòng truyền thống ở châu Âu và là những nước xuất khẩu vũ khí lớn nhất ở “lục địa già” này. Năm 2009, Đức ở vị trí thứ ba khi chiếm đến 11% thị phần thị trường mua bán vũ khí, kế đến là Pháp 8% và Anh xếp thứ 5 với 4%. Năm nay các vị trí đã có sự hoán đổi. Theo một báo cáo của Bộ Quốcphòng Pháp, nước này cũng lập một kỷ lục mới về doanh thu từ bán vũ khí và lên vị trí thứ tư trong số các quốc gia xuất khẩu vũ khí lớn nhất thế giới, sau Mỹ, Nga và Anh.

Bài 2: Cạnh tranh khốc liệt

Nguyễn Tâm