Dường như ông Đoàn Duy Thành (nguyên Phó Thủ tướng Chính phủ) lúc nào cũng trăn trở, làm sao tìm được càng nhiều tiền, càng tốt cho dân. Ông nói: “Các cụ ngày xưa dạy “Phi thương bất phú”, chí phải. Nhưng buôn bán gì, trong thời “đóng cửa” quả không dễ. Ấy thế mà tính mãi, nghĩ mãi cũng ra “độc chiêu”. Ai mà tin Hải Phòng là thành phố cảng lại đi xuất khẩu … đỉa?!”.
Năm 1980, ông Đoàn Duy Thành là Chủ tịch thành phố Hải Phòng, sau khi tạo được cú đột phá xây cảng và mua đội tàu biển (lập ra Hải Phòng Ship) để vận chuyển lương thực, hàng hóa phục vụ nông nghiệp và buôn bán với nước ngoài, tạo được nguồn thu lớn và không phụ thuộc Trung ương theo kiểu bao cấp, thì ông nhận được thông tin Hong Kong đang cần đỉa, có bao nhiêu cũng mua, trả bằng đôla. Sau khi kiểm chứng thông tin, ông cho triển khai ngay chiến dịch bắt đỉa.
Thật bất ngờ, trong 6 tháng Hải Phòng bắt được 12 tấn đỉa, xuất và thu về 320.000 USD. Còn Hải Phòng Ship doanh thu 6 tháng cuối năm 1981, sau khi nộp ngân sách còn 700.000 USD và 9 tháng năm 1982 lãi trên 3.000.000 USD. Đây là con số không nhỏ dưới thời bao cấp.
Năm 1986-1990, khi về làm Bộ trưởng Bộ Ngoại thương rồi Bộ Kinh tế đối ngoại, ông lại đưa ra một giải pháp rất táo bạo, nhưng cũng rất hợp quy luật cung cầu: xin phép nhập vàng để chống lạm phát. Năm 1986, cứ nhập 1 cây vàng lãi 83.000 đồng; 1 tấn thì lãi trên 2 tỷ đồng. Trang web Đảng cộng sản Việt Nam ngày 12-10-1988 đã nhận định: “Nếu mỗi tấn vàng thu lợi nhuận 2 tỷ thì nhập 70 tấn vàng sẽ lãi xấp xỉ 100 tỷ, tương đương con số quy định bù lỗ xuất khẩu của cả nước năm 1988. Và trong 3 năm (1986-1988) cả nước đã nhập 160 tấn vàng, lãi hơn 1 tỷ USD…”.
…Với 101 trang sách Tầm nhìn thực sự khiến người đọc phải trăn trở về một con người “vào đêm trước của đổi mới”, không những tìm ra tiền, tạo ra vàng cho dân cho nước, mà còn dám “cưỡng” lệnh thực thi Chỉ thị Z30.
Tháng 6-1983, trong Hội nghị Trung ương Đảng, ông Thành đã dũng cảm, quyết liệt và chí tình khi đưa ra một vấn đề vừa có tính nguyên tắc, vừa là đạo lý của người cộng sản: Chúng ta làm cách mạng để làm gì?... Chúng ta không có tiền xây nhà cho dân, nay dân xây ta lại tịch thu, thử hỏi còn đâu là đạo lý ?… Và ông đã được Tổng Bí thư Lê Duẩn, Phó Thủ tướng Phạm Hùng ủng hộ.
Cuốn sách cũng chỉ ra bài học quý giá “làm sao để húc đầu vào đá mà không chảy máu”. Đạo lý tốt nhất là vì lợi ích của nhân dân, nhưng phải đấu tranh có biện pháp, phải có tổ chức, kỷ luật và đặc biệt là phải có trí tuệ.
Ông Đoàn Duy Thành đã nghỉ hưu năm 2007, cuốn sách cũng đã đọc đến trang cuối, nhưng những gì đóng góp cho dân, cho nước, cùng những trăn trở của ông về “Làm người là khó” vẫn buộc chúng ta suy nghĩ mãi không thôi.
NGHIÊM MINH
