Lịch sử của tập đoàn này trùng hợp với lịch sử công nghiệp hóa Ấn Độ. Điểm đặc biệt của Tata: hai phần ba số cổ đông là các tổ chức từ thiện. Tata quan tâm đến cả lợi nhuận lẫn việc giúp đỡ dân nghèo. Mới đây, Tata quyết định đầu tư 3,5 tỷ USD vào dự án thép liên hợp Hà Tĩnh (báo ĐTTC ra ngày 24-5 đã đưa tin).
Tata – mọi lúc, mọi nơi
Ratan Tata, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Tập đoàn Tata với chiếc xe hơi giá rẻ do Tata Motors sản xuất.
Ở Ấn Độ, hình ảnh của Tata tràn ngập khắp nơi. Du khách đến Ấn Độ dễ dàng nhìn thấy những chiếc xe du lịch hiệu Indica của Tata, xe buýt và xe tải Tata; các bảng quảng cáo truyền hình vệ tinh của Tata Sky hoặc bảo hiểm Tata AIG… trên xa lộ từ sân bay vào New Delhi. Trong thành phố, nếu ở tại khách sạn Taj, khách sẽ được uống trà Tata Tea, dùng đường Tata Sugar. Nếu đi siêu thị mua đồng hồ Titan hoặc áo quần bằng da thì cũng là tậu hàng của Tata.
Tata còn sở hữu các mỏ sắt, nhà máy luyện cán thép, công ty dịch vụ tin học, viễn thông và cả nhà máy thủy điện. Từ hơn một thế kỷ nay, Tata luôn cùng hòa nhịp với người dân Ấn Độ trong đời sống thường ngày. Tuy nhiên người ta chỉ khám phá ra “tầm vóc” của tập đoàn này vào đầu năm nay, khi chi nhánh Tata Steel giành chiến thắng trong vụ mua lại tổ hợp sắt thép lớn nhất châu Âu Corus với giá 8,9 tỷ euro. Đây là thương vụ ngoạn mục của Ratan Tata, người thừa kế sáng giá đang điều khiển tập đoàn.
Trước đó từ năm 2000, Ratan Tata đã mua hãng trà Tetley Tea; mua thêm hoặc tham gia cổ phần vào một số doanh nghiệp nước ngoài như hãng xe hơi Hàn Quốc Daewoo, nhà máy luyện cán thép NatSteel ở Singapore, hãng khách sạn Pierre ở New York… Doanh thu ở nước ngoài của Tata đã tăng từ 20% năm 2003 lên 35% vào năm 2006. Theo ước tính, nó sẽ chiếm tới 50% sau khi Corus được đưa vào tập đoàn. Hiện Tata được coi là biểu tượng của các đại công ty thuộc những nước có nền kinh tế mới nổi đang nuôi tham vọng vươn lên vị trí toàn cầu.
Lợi nhuận và nhân văn
Năm 1991 khi lên nắm quyền lãnh đạo tập đoàn, Ratan Tata cương quyết thực hiện cuộc cải cách lớn. Ông cho nhiều nhân vật công thần của Tata về nghỉ. Ông đề ra các mục tiêu quản trị nghiêm ngặt cũng như các mục tiêu đạo đức và thành tích trong kinh doanh. Nhờ đó, Tata Steel đã giảm được gần phân nửa số lượng nhân viên trong khoảng thời gian từ 1994 đến 2005, trở thành công ty luyện cán thép có giá thành sản xuất thấp nhất thế giới. Tata Motors thì tập trung vào người tiêu dùng ít tiền, tức sản xuất với giá thành thấp.
Sau khởi đầu vất vả, hiện Tata Motors là nhà sản xuất xe du lịch đứng hàng thứ hai tại Ấn Độ, chỉ sau Maruti-Suzuki. Đặc biệt hãng đang thực hiện dự án sản xuất “xe hơi nhân dân” giá chưa tới 100.000 rupie (1.800 euro). Ratan Tata cũng buộc một số công ty trực thuộc tập đoàn phải làm ra các sản phẩm vừa túi tiền của giới tiêu thụ bình dân. Sau 15 năm lãnh đạo tập đoàn, Ratan Tata, năm nay 68 tuổi, đã nhân tài sản của Tata… gấp gần 20 lần, từ 2,5 tỷ euro lên 45 tỷ euro.
Tuy nhiên gia đình Ratan Tata hiện chỉ sở hữu 3% cổ phần của tập đoàn. 66% cổ phần do hai tổ chức từ thiện nắm giữ và 31% cổ phần còn lại được đưa ra TTCK. Vừa phải nỗ lực “kiếm tiền” để phát triển, nhưng hàng năm Tata vẫn chi tới 70 triệu euro cho công tác nhân đạo và công trình phi lợi nhuận. Từ năm 1911, Tata đã thành lập Viện Nghiên cứu Khoa học Ấn Độ, rồi Viện Khoa học xã hội Tata (1936) và Nhà thương Tata (1941) chữa bệnh miễn phí cho người nghèo.
Nhắc đến Jamsetji Tata, người sáng lập ra Tata (năm 1868), nhiều người còn nhớ mãi câu chuyện sau: Năm 1902, hai năm trước khi qua đời, ông đã khuyên con trai Dorab, người đang muốn xây dựng một thành phố kỹ nghệ ở Bihar: “Hãy bảo đảm rằng sẽ có những con đường rộng rãi, cây trồng hai bên vệ đường. Hãy để dành nhiều không gian thoáng đãng với thảm cỏ xanh và vườn cây tươi tốt trong các khu dân cư và đừng quên chỗ cho các đền thờ Ấn giáo, đạo Hồi và nhà thờ Thiên Chúa giáo”. Và một thành phố kiểu mới đã ra đời, được đặt tên là Jamshedpur để tưởng nhớ người đã đưa ra ý tưởng rất nhân văn này.
Thụy Anh
(Theo Le Nouvel Observateur)
