Tham luận Báo SGGP: Báo Đảng và nhiệm vụ góp phần xây dựng thành phố văn minh, hiện đại

I. ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Đúng 10 năm trước, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 20-NQ/TƯ với định hướng xây dựng TPHCM trở thành thành phố XHCN văn minh, hiện đại, đóng góp ngày càng lớn cho khu vực phía Nam và cả nước; từng bước hình thành trung tâm thương mại, tài chính, khoa học công nghệ lớn của cả nước và khu vực Đông Nam Á.

Mới đây, Bộ Chính trị cũng đã ban hành Nghị quyết số 11-NQ/TW về phương hướng, nhiệm vụ phát triển thủ đô Hà Nội giai đoạn 2011-2020, tiếp nối Nghị quyết 15-NQ/TƯ (ngày 15-12-2000) của Bộ Chính trị khóa XIII, đã chỉ đạo: Phát huy tối đa sức mạnh tổng hợp về vật chất, tinh thần của Hà Nội và cả nước để xây dựng, phát triển thủ đô xứng đáng với vai trò trung tâm chính trị - hành chính quốc gia, trung tâm lớn về văn hóa, giáo dục, kinh tế và giao dịch quốc tế, trở thành động lực phát triển của vùng đồng bằng sông Hồng và cả nước…

Triển khai các Nghị quyết của Trung ương, Đảng bộ và chính quyền thành phố Hà Nội, TPHCM và các thành phố trực thuộc trung ương khác:  Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ trong nhiều năm qua đã xây dựng các nghị quyết, chương trình, đề án công tác với mục tiêu tạo sự chuyển biến trên tất cả các lĩnh vực, kiên trì xây dựng đô thị ngày càng văn minh, hiện đại; khát khao vươn lên trở thành thành phố động lực phát triển của vùng, tạo hạt nhân lan tỏa trong việc phát triển kinh tế - xã hội đất bước.

2. Có thể nói xây dựng thành phố văn minh, hiện đại là ý nguyện của các cấp lãnh đạo, của cả người dân. Bởi lẽ, ai cũng muốn có bộ mặt đô thị khang trang, sạch đẹp văn minh, sống ở “thành phố đáng sống”. Trong thực tế, tại TPHCM - một đô thị đông dân nhất nước, có quy mô, phát triển nhất nước, đã tiến hành cuộc vận động xây dựng thành phố văn minh, hiện đại khá sớm. Liên tục trong 2 năm 2008 và 2009, TPHCM đã chọn chủ đề năm là “Nếp sống văn minh đô thị”, vận động cả hệ thống chính trị vào cuộc. Năm 2010, thành phố triển khai tiếp chủ đề “Năm văn minh - Mỹ quan đô thị”. Các cuộc vận động đã đi vào các nội dung cụ thể: Chấp hành pháp luật về trật tự, an toàn giao thông; giữ gìn vệ sinh, bảo vệ môi trường; xây dựng ý thức giao tiếp - ứng xử văn minh nơi công cộng. 

TP Hà Nội là trái tim của cả nước, đầu não chính trị - hành chính quốc gia. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thể hiện niềm mong mỏi: “TP Hà Nội phải làm thế nào để trở thành một thủ đô XHCN”. Và thực tế Hà Nội không ngừng vươn lên về mọi mặt xứng đáng với kỳ vọng của Người; trở thành thành phố duy nhất ở châu Á-Thái Bình Dương được UNESCO trao tặng danh hiệu “Thành phố vì hòa bình”.

Các thành phố trực thuộc Trung ương khác trong cả nước thời gian qua cũng đã có sự phát triển, bứt phá vững chắc về kinh tế - xã hội, như TP Đà Nẵng đã hoàn thành cơ bản mục tiêu xây dựng TP “5 không”: không còn hộ đặc biệt nghèo, không còn trẻ em bỏ học vì nghèo, không người lang thang xin ăn, không người nghiện ma túy trong cộng đồng, không có tình trạng giết người cướp của. Và hiện nay Đà Nẵng đang tiến hành cuộc vận động “3 có”: Có nhà ở; có việc làm; có nếp sống văn hóa, văn minh đô thị.

3. Dù có những bước tiến bộ rõ rệt, nhưng nhìn chung tại 5 TP lớn trực thuộc Trung ương kinh tế - xã hội chưa phát triển cân đối và toàn diện; chưa khai thác đúng mức các nguồn lực phát triển như về vốn, nhân lực, khoa học - công nghệ; công tác quy hoạch, xây dựng và quản lý đô thị vẫn còn bất cập, chưa thực sự phát huy hết tiềm năng, thế mạnh của những trung tâm lớn về kinh tế - văn hóa - xã hội…

Cuộc hội thảo của 5 báo Đảng trực thuộc Trung ương với chủ đề lần này: “Báo Đảng và nhiệm vụ góp phần xây dựng thành phố văn minh, hiện đại” càng mang tính thời sự trong bối cảnh cả nước đang triển khai Nghị quyết lần thứ 4 BCH Trung ương Đảng (khóa XI) về xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ nhằm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020. Nghị quyết chỉ rõ: “Hệ thống kết cấu hạ tầng của nước ta còn nhiều hạn chế, yếu kém, lạc hậu, thiếu đồng bộ, kém tính kết nối, hiện đang là điểm nghẽn của quá trình phát triển. Hạ tầng đô thị kém chất lượng và quá tải. Hạ tầng xã hội thiếu về số lượng, yếu về chất lượng, hiệu quả sử dụng chưa cao, chưa đáp ứng được yêu cầu dịch vụ xã hội cơ bản của người dân”. Chủ trương của Đảng là tại các đô thị lớn, cơ sở hạ tầng phải được phát triển đồng bộ và hiện đại, giải quyết cơ bản tình trạng ách tắc giao thông, úng ngập; cung cấp ổn định điện, nước và xử lý chất thải đạt tiêu chuẩn môi trường.

Xây dựng thành phố văn minh, hiện đại chính là nâng cao chất lượng sống của thị dân, là nhằm đáp ứng nhu cầu nước ta cơ bản đạt được quy mô và trình độ của nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020. Và thời gian còn lại cho lộ trình này chỉ còn 8 năm nữa. Vì thế, Ban tổ chức hội thảo rất mong mỏi các đại biểu tham dự hôm nay đi sâu, mổ xẻ các vấn đề nêu trên, kiến nghị các giải pháp khả thi, tạo điều kiện 5 báo Đảng trực thuộc Trung ương tăng cường tuyên truyền, định hướng thông tin chủ đề này; làm lực lượng nòng cốt vận động phong trào xây dựng thành phố văn minh, hiện đại. Xây dựng các đợt tuyên truyền với chủ đề trên trên báo Đảng 5 thành phố lớn trực thuộc Trung ương cũng là cách làm hiệu quả, thiết thực nhằm triển khai Nghị quyết của Đảng vào cuộc sống.

II. KIẾN NGHỊ GIẢI PHÁP THỰC HIỆN 

Hệ thống báo Đảng nói chung, báo Đảng 5 thành phố trực thuộc Trung ương nói riêng, có vai trò tích cực mang tính xuyên suốt trong việc tuyên truyền các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước và đảng bộ, chính quyền thành phố tới đông đảo quần chúng nhân dân; là cầu nối phản ánh sự vận hành đường lối, chính sách trong thực tế đời sống; đề đạt các kiến nghị của các tầng lớp nhân dân đến cơ quan chức năng. Với chủ đề cuộc hội thảo hôm nay, thay mặt Ban Tổ chức, chúng tôi xin kiến nghị các đại biểu thảo luận, đi sâu vào các nhóm giải pháp nhằm đạt được mục tiêu góp phần xây dựng thành phố văn minh, hiện đại.

1. Giải pháp tuyên truyền, vận động: 

Có thể thống nhất nhận định rằng xây dựng thành phố văn minh, hiện đại; cư dân có nếp sống của thị dân, mang tác phong công nghiệp, có ý thức tuân thủ cao các luật lệ quy định của một đô thị phát triển… là việc phải thực hiện lâu dài, phải kiên trì vận động. Có thể nhìn nhận, chỉ hơn 10 năm qua các thành phố trực thuộc trung ương trong cả nước đã có những bước phát triển vượt bậc về bộ mặt đô thị, đời sống người dân đã được nâng cao rõ rệt do GDP không ngừng tăng trưởng với tốc độ cao. Tuy nhiên chất lượng sống lại không tăng tương xứng: ách tắc giao thông, ô nhiễm không khí, tiếng ồn, úng ngập trên diện rộng; xây dựng hỗn loạn, tình trạng thi công hệ thống cấp nước, thoát nước, các công trình ngầm không tuân thủ quy hoạch, không theo trình tự… đã làm cơ sở hạ tầng quá tải càng thêm quá tải, gây căng thẳng, bức bối trong sinh hoạt của người dân tại các đô thị lớn. 

Thực trạng này xuất phát từ luật pháp về đô thị chưa đầy đủ, đồng bộ; công tác tổ chức và quản lý đô thị chưa khoa học, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển… Nhưng ý thức người dân cũng là một tác nhân khiến tình hình càng trầm trọng thêm, biểu hiện rõ ràng nhất là tình trạng rối loạn giao thông do mạnh ai nấy chạy không tuân thủ luật giao thông, chiếm dụng lòng lề đường ở các đô thị lớn hiện nay.

TPHCM sau 3 năm triển khai cuộc vận động “Nếp sống văn minh đô thị”, cùng việc xây dựng các tuyến đường kiểu mẫu, đầu tư mảng xanh, trang bị thùng rác, nhà vệ sinh công cộng… đã làm cho khu vực trung tâm, các tuyến đường điểm sạch sẽ, khang trang hơn. Kết quả quan trọng là nhận thức của người dân trong việc giữ gìn thành phố sạch đẹp đã được nâng cao; các công sở cũng thực hiện  nếp sống văn minh, công chức thân thiện với dân… Góp phần triển khai cuộc vận động của thành phố, báo SGGP các năm qua đã tổ chức nhiều chuyên đề tuyên truyền, nhiều cuộc hội thảo về vấn đề này với tiêu đề “Chung tay góp phần xây dựng thành phố văn minh, hiện đại”.

Trước yêu cầu mới cuộc hội thảo hôm nay đặt ra, tôi cho rằng báo Đảng 5 thành phố trực thuộc Trung ương càng phải vào cuộc mạnh hơn bằng việc chẻ nhuyễn, tuyên truyền sâu về chủ đề này; phối hợp với các cấp hội, các đoàn thể, cộng đồng doanh nghiệp… đưa cuộc vận động đi sâu vào các tầng lớp nhân dân, thể hiện bằng các chỉ tiêu, phong trào cụ thể. Với chức năng báo chí, các báo có thể tổ chức nhiều hình thức vận động quần chúng, thể hiện sinh động như đi bộ, triển lãm ảnh (đẹp và chưa đẹp), hội thao, dọn dẹp vệ sinh nơi công cộng… Mục tiêu là biến cuộc vận động dần thành hành động mang tính ý thức tự giác cao.

2. Giải pháp về quản lý, điều hành 

Để xây dựng thành phố văn minh, hiện đại theo yêu cầu mới là đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020 có nhiều vấn đề cấp bách đang đặt ra. Đối với 5 thành phố trực thuộc Trung ương vấn đề càng trở nên gay gắt - đó là yêu cầu tập trung huy động mọi nguồn lực để đầu tư giải quyết cơ bản những tắc nghẽn, quá tải, giải tỏa những bức xúc trong thực tế vận hành tại các đô thị lớn hiện nay; hình thành kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội tương đối đồng bộ với một số công trình hiện đại nhằm thúc đẩy phát triển nhanh và bền vững, tạo điều kiện đẩy nhanh hội nhập khu vực và quốc tế. 

Để làm được điều này cần sớm xây dựng quy hoạch chung hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội cả nước. Rà soát, bổ sung, điều chỉnh quy hoạch phát triển của các ngành, vùng, địa phương trong đó có các đô thị lớn; đảm bảo tính đồng bộ kết nối liên ngành, liên vùng trong phạm vi cả nước. Về phương thức triển khai, trong điều kiện ngân sách nhà nước hạn hẹp, phải mở rộng các hình thức thu hút mạnh các thành phần kinh tế trong nước, nước ngoài tham gia đầu tư; mở rộng hình thức hợp tác công tư; đổi mới cơ chế, chính sách để huy động mạnh nguồn lực đất đai vào phát triển hạ tầng…

Chức năng báo chí, trong đó có vai trò 5 báo Đảng trực thuộc Trung ương, phải làm tốt công tác tuyên truyền, vận động quần chúng, tạo sự đồng thuận xã hội để các tầng lớp nhân dân ủng hộ và chia sẻ trách nhiệm với Nhà nước trong đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng đô thị. Trong công cuộc xây dựng thành phố văn minh, hiện đại, báo Đảng cần nhân rộng các mô hình người tốt việc tốt như hiến đất mở đường, góp phần chỉnh trang đô thị, đề cao lợi ích chung; vinh danh các tổ chức, cá nhân có nhiều đóng góp trong việc xây dựng kết cấu hạ tầng đô thị; kịp thời phản ánh những kiến nghị của doanh nghiệp, người dân để cơ quan chức năng xử lý rốt ráo những bất hợp lý trong thực tế triển khai công trình, dự án trong thực tế.

3. Giải pháp về thể chế, cơ chế

Trong những năm qua, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, 5 thành phố lớn trực thuộc Trung ương TPHCM, Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng và Cần Thơ đã có những bước phát triển vượt bậc, được quan tâm, dành nguồn lực đầu tư, phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng, làm bộ mặt đô thị thay đổi rõ nét. Tại các thành phố lớn ngày càng có nhiều công trình hiện đại, đạt tiêu chuẩn khu vực và quốc tế, góp phần tạo diện mạo mới bộ mặt đô thị nước ta. Tuy nhiên, đứng trước yêu cầu mới của đất nước mà Nghị quyết Hội nghị lần thứ 4 BCH Trung ương Đảng (Khóa XI) đề ra, cần có có chế, chính sách thích hợp để huy động mọi tiềm năng và nguồn lực để đầu tư phát triển trong thời kỳ mới, hiện thực hóa mục tiêu công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước.

Để tăng tốc phát triển nhanh và xây dựng thành phố văn  minh, hiện đại cần đổi mới thể chế điều hành tại các đô thị lớn. Lâu nay việc tổ chức quản lý các đô thị lớn ở nước ta không khác gì với địa bàn nông thôn (với các cấp hành chính tương đương) trong khi đó về quy mô dân số, kinh tế, yêu cầu hưởng thụ văn hóa, cuộc sống tinh thần rất khác. Việc quản lý đô thị còn luôn phải giải quyết các vấn nạn như thiếu nhà ở, đường sá xuống cấp, bùng nổ dân số, thất nghiệp, tệ nạn xã hội… Trước thực trạng như vậy, công tác quản lý đô thị cần có cơ chế đặc thù riêng, phù hợp, là cần xây dựng chính quyền đô thị. Về vấn đề này, Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011-2020 của Đảng đã đề ra: “Tổng kết, đánh giá mô hình tổ chức và chất lượng hoạt động của chính quyền địa phương nhằm xác lập mô hình tổ chức phù hợp, đảm bảo phân định đúng chức năng, trách nhiệm, thẩm quyền, sát thực tế, hiệu lực, hiệu quả. Xây dựng mô hình chính quyền đô thị và chính quyền nông thôn phù hợp”.

Thực tế tại các thành phố lớn trực thuộc trung ương hiện nay rất cần mô hình chính quyền đô thị để tổ chức, quản lý theo hướng tập trung thống nhất, giảm bớt tầng nấc, có sự phân cấp rành mạch giữa ngành và cấp ở đô thị. Do chưa có mô hình chính quyền đô thị nên đã xảy ra tình trạng trì trệ trong tiến trình phát triển: TPHCM được nhìn nhận là trung tâm tài chính của cả nước nhưng bị phụ thuộc rất nhiều bởi cơ chế hiện nay. Các ngân hàng thương mại, sở giao dịch chứng khoán… đặt tại TPHCM nhưng hoạt động theo chỉ đạo của ngành dọc trung ương. TPHCM những năm qua đóng góp 20% GDP chung của cả nước, đóng góp tổng ngân sách nhà nước chiếm 30% nhưng chi ngân sách TPHCM chỉ chiếm 5% trong tổng chi của cả nước!

TPHCM, Hà Nội, Đà Nẵng… đều muốn thực hiện mô hình chính quyền đô thị, được tổ chức bộ máy quản lý hành chính phù hợp với điều kiện và đặc thù phát triển của mình nhưng chưa được giải quyết. Chính vì vậy các đề nghị về tăng thẩm quyền tài chính ngân sách, tổ chức bộ máy biên chế, thẩm quyền xử phạt hành chính, hạn chế nhập cư vào nội thị… đều không được giải quyết hoặc bị “thổi còi” do trái luật!

Xây dựng thành phố văn minh, hiện đại là tâm huyết của mỗi chúng ta, là ước nguyện của mọi người dân hướng về môi trường sống nhân bản, văn minh. Để làm được điều đó cần triển khai cả hệ thống giải pháp từ hạ tầng cơ sở đến thượng tầng kiến trúc, xây dựng lối sống, phong cách sống nhân ái tôn trọng tha nhân và môi trường. Trong khuôn khổ cuộc hội thảo “Báo Đảng và nhiệm vụ góp phần xây dựng thành phố văn minh, hiện đại” chúng tôi xin mạn phép nêu một số ý kiến. Đề nghị các đại biểu xem xét, thảo luận. Đây cũng là chủ đề mà Ban Biên tập 5 tờ báo Đảng trực thuộc Trung ương sẽ xoáy sâu triển khai trong hoạt động nghiệp vụ của mình thời gian tới.

Cuộc hội thảo hôm nay Ban tổ chức rất vinh dự được sự quan tâm, tham dự của lãnh đạo thành phố và Trung ương, các ban ngành chức năng, các chuyên gia, các bạn đồng nghiệp.

Chúng tôi xin chân thành cảm ơn các đại biểu dành thời gian về tham dự hội thảo.

Kính chúc hội thảo thành công tốt đẹp.

LÊ TIỀN TUYẾN
Phó Tổng Biên tập Báo SGGP