Tôi sang thăm Trung Quốc, thấy họ trồng chuối bạt ngàn. Khắp miền Nam Trung Quốc, chỗ nào cũng thấy trồng chuối. Chuối của họ trồng cả ở ruộng. Nó được trồng quy củ, hàng lối thẳng tắp và cây mọc rất đều. Buồng chuối nào cũng dài tới cả mét, quả to, căng, mập, trông rất hấp dẫn. Hỏi ra mới biết, toàn bộ chuối của họ đều được trồng bằng giống cấy mô. Vì vậy, giống của họ rất tốt và đồng đều. Tuy nhiên, dân Trung Quốc đông quá nên người ở Quảng Tây và Vân Nam có trồng ra bao nhiêu chuối cũng không đủ. Do đó, họ cần mua thêm chuối của Việt Nam.
Ở ta, việc trồng chuối từ cây cấy mô còn rất thưa thớt. Ta chưa quan tâm tới việc này. Phòng nuôi cấy mô thì ở tỉnh nào, viện nào cũng có nhưng nó vẫn như những bông hoa để khoe mẽ với thiên hạ. Việc phục vụ trực tiếp cho sản xuất thì ở nhiều nơi vẫn còn lơ mơ lắm.
Ở ta, nhiều nơi có thể làm mạnh được việc này. Rất nhiều giống hoa, giống rau quý và một số giống cây ăn quả, cây làm dược liệu đã được nhân bằng phương pháp cấy mô. Riêng ở Công ty “Rừng hoa Đà Lạt” đã có tới hàng trăm buồng cây cấy mô. Hiện nay đã có tới hàng trăm gia đình nông dân ở Đà Lạt đã có phòng cấy mô riêng của mình để tạo cây cho gia đình.
Công nhân HTX chuối cấy mô Lâm Phát Hưng chăm sóc rừng chuối già ven sông Hậu. Ảnh: BĂNG THẠCH
Ưu việt của các loại cây giống được nhân bằng phương pháp nuôi cấy mô là đảm bảo độ đồng đều, ít bệnh tật và đạt hiệu quả kinh tế cao. Vì sao nó lại đạt được như vậy? Vì rằng, phương pháp này cho ta chọn lọc cây giống từ tế bào…
Người ta cho biết rằng, tế bào thực vật có tính toàn năng. Có nghĩa là, ngay trong một tế bào nó đã mang đầy đủ mọi thông tin di truyền của một cây hoàn chỉnh. Do đó, từ một tế bào ta có thể phát triển lên thành một cây như các cây được gieo từ hạt. Ở đa số tế bào động vật (trừ tế bào rốn) không có khả năng đó. Ta không thể cắt ngón tay của mình rồi cắm xuống đất để chờ nó mọc lên một con người khác được! Nhưng ở thực vật thì điều đó có thể thực hiện được một cách dễ dàng. Do đó, người ta đã hình thành phương pháp nhân giống cây trồng bằng nuôi cấy mô.
Phương pháp này được thực hiện như sau: Trước hết, người ta phải tuyển chọn những cây tốt, những cây khỏe mạnh và cho hiệu quả kinh tế cao. Sau đó, ta lấy tế bào ở đỉnh sinh trưởng của nó. Đó là các tế bào mới hình thành, chưa bị nhiều bệnh và hoàn toàn khỏe mạnh. Ta đưa chúng vào môi trường nuôi cấy đặc biệt. Ở đó hoàn toàn vô trùng. Các chất kích thích sẽ giúp cho tế bào sinh sôi và hình thành những cụm chồi. Ta chuyển các cụm chồi đó vào một môi trường khỏe, trong đó có các chất kích thích ra rễ. Ở mỗi chồi sẽ mọc dần ra một bộ rễ. Như vậy là đã thành công. Cứ có rễ và có lá là có thể coi như một cây hoàn chỉnh.
Những cây bé tí như cái tăm ấy nhưng lại sẽ trở thành những cây giống tuyệt vời. Người ta tiếp tục ương chúng lên. Tới lúc nó cao độ 5cm - 6cm thì đưa ra các bầu đất. Ta tiếp tục chăm sóc cho tới khi cây chuối cao được 30cm - 40cm thì có thể đưa ra ruộng trồng. Những cây đó sẽ mau chóng vươn lên thành những cây to, cao, khỏe mạnh. Chúng được nhân ra từ một tế bào nên giống hệt nhau, mang đầy đủ các tính trạng tốt của cây mẹ. Vườn cây sau này sẽ rất đồng đều và cây nào cũng tốt như cây mẹ mà ta đã chọn để lấy tế bào…
Cán bộ khoa học ở các phòng nuôi cấy mô sẽ giúp bà con khâu nhân nuôi này. Chúng ta chờ việc lấy cây về trồng, chăm sóc cho tốt. Chắc chắn chúng sẽ cho hiệu quả cao nhất. Vì vậy, nông dân muốn làm giàu phải tiến hành trồng chuối bằng phương pháp nuôi cấy mô…
Chuyên gia Sinh học - Nông nghiệp NGUYỄN LÂN HÙNG
