Hội Xuất bản vừa tổ chức lễ trao giải thưởng Sách Việt Nam 2007, trong đó Tự điển chữ Nôm là tác phẩm đoạt Giải Vàng Sách hay. Đây là tín hiệu vui cho những người làm công tác nghiên cứu, đi tìm dấu tích xưa của “tiếng mẹ” Việt Nam.
Tự điển chữ Nôm (NXB Giáo dục) do Viện Khoa học - Xã hội Việt Nam, Viện Nghiên cứu Hán Nôm dày công thực hiện. Cuốn sách là sự lần giở về quá khứ, khi mà thế giới trung đại ở châu Á đang chịu ảnh hưởng trực tiếp từ nền văn hiến Trung Hoa, trong đó có Việt Nam.
Thế nhưng ông cha ta lúc đó đã biết dựa vào chữ Hán để tạo ra chữ viết cho tiếng mẹ đẻ của mình; sự ra đời chữ Nôm đánh dấu sự trưởng thành về ý thức dân tộc, và đó cũng là khởi đầu cho việc xây dựng tiếng Việt văn hóa.
Bằng thứ chữ viết này, những bậc tiền bối đã sáng tác nên những tác phẩm giá trị, tạo nên nền văn hiến của cộng đồng dân tộc Việt vào khoảng thế kỷ XIII đến thế kỷ XX.
Có thể nói Tự điển chữ Nôm là công trình giá trị phục vụ công tác nghiên cứu các văn bản Hán - Nôm ở Việt Nam. Sự kỳ công của bộ sách thể hiện trong công tác tập hợp tư liệu, chỉnh lý, lý giải và biên soạn… với sự chắt lọc gần 50 tác phẩm tiêu biểu về văn vần, văn xuôi, thơ ca, trường thiên và đoản thiên, bác học và bình dân, văn bản khắc in và văn bản viết tay… rải rác qua các triều đại từ Lý - Trần đến Lê - Trịnh và cuối Nguyễn.
Để nghiên cứu trọn vẹn về chữ Nôm quả rất khó và phức tạp, bởi ngoài chữ Nôm thuần Việt, những chữ Nôm do ông cha ta tạo ra còn có những chữ Hán nguyên dạng. Trên cơ sở chọn lọc những nguồn chữ Nôm làm nguồn tư liệu, những người thực hiện đã chọn gần 12.000 chữ vuông với tư cách là đơn vị miêu tả của từ điển.
Các bộ chữ Nôm được sắp xếp theo âm đọc của chúng và thể hiện qua trật tự các chữ cái La-tinh có mặt trong chữ Quốc ngữ hiện hành nhằm tiện việc tra cứu. Ngoài ra cuốn sách còn có một bảng kê và thuyết minh ngắn gọn về thư mục cho toàn bộ các tác phẩm dùng làm nguồn tư liệu trích dẫn khi cần tìm hiểu nguyên văn chữ Nôm.
Cầm cuốn “Tự điển chữ Nôm” trên tay, ít ai biết rằng phải trải qua một quá trình nghiên cứu hơn 20 năm để có thể hoàn thiện nó. Bởi công trình chính thức thực hiện từ năm 1986 đến năm 1994 thì hoàn thành sơ thảo và tiếp tục bổ sung để đưa vào in ấn hoàn chỉnh sau này.
Tự điển chữ Nôm được thai nghén hơn 20 năm mới đến được với bạn đọc quả là một điều đáng quý và trân trọng. Đó chính là tâm huyết của cả một tập thể nghiên cứu, tìm tòi để cho ra đời đứa con tinh thần đầy đặn, hữu ích. Đây là một công trình tâm huyết của những người gắn bó với hành trình lịch sử, văn hóa của đất nước.
DUY XUYÊN
