Xây lại mái nhà, bồi đắp niềm tin - Bài 3: Vững tin từ mái nhà vững chãi

Đổi vai thành người tiếp sức

Đầu giờ chiều, bà Trần Thị Hạnh (sinh năm 1960, Chi hội trưởng Chi hội Phụ nữ khu phố 27, phường An Hội Đông, TPHCM) rảo bước qua từng con đường quen, đến thăm chị em phụ nữ có hoàn cảnh khó khăn trong khu phố. Dừng chân tại nhà chị Nguyễn Thị Mai Lan, người mẹ đơn thân đang chống chọi với căn bệnh ung thư, bà Hạnh động viên: “Em ráng giữ sức khỏe, tinh thần nhé. Cháu còn nhỏ, phải ráng vì cháu”. Nói rồi, bà gửi tập vở mới và món quà nhỏ đến mẹ con chị Lan.

Những buổi gặp gỡ như thế đã trở thành một phần quen thuộc trong hơn 20 năm công tác của bà Hạnh. Từng trải qua những năm tháng chồng chất khó khăn, bà thấu hiểu sâu sắc nỗi chênh vênh của những phận đời kém may mắn. Gia đình bà Hạnh từng sống trong căn nhà tạm, thiếu trước hụt sau, chỗ này dột, chỗ kia phải lót xà bần chống lầy. Bước ngoặt đến vào năm 2015, gia đình bà được hỗ trợ xây nhà tình thương. Nhờ 40 triệu đồng hỗ trợ từ Nhà nước, 50 triệu đồng vay từ chương trình giảm nghèo và vay mượn người thân, bạn bè cùng đóng góp của nhà hảo tâm, gia đình bà Hạnh xây được căn nhà tử tế. Hạnh phúc đến bật khóc, bà chủ động xin rút khỏi danh sách hộ nghèo vì thấy mình còn sức khỏe, muốn phấn đấu vươn lên. Giờ đây, như một cách trả ơn đời, trả ơn người, bà Hạnh thường xuyên chủ động thăm hỏi, đề xuất khu phố, Hội Liên hiệp Phụ nữ phường hỗ trợ cho các hoàn cảnh khó khăn.

Chúng tôi vượt mưa dông về Vĩnh An, vùng người Ba Na sinh sống dưới chân núi Hòn Sõng (xã Bình Phú, tỉnh Gia Lai). Trên con đường nhựa dẫn vào các làng Kon Giọt 1, Kon Giọt 2, Kon Mon… là lớp lớp mái ngói mới khang trang. Dù ở vùng núi xa xôi, nhưng hạ tầng y tế, giáo dục, văn hóa, dân sinh tại đây được đầu tư đồng bộ, khá tốt. Tại nhà ông Đinh Phúc, Trưởng làng Kon Giọt 1, chúng tôi được nghe kể về quá trình dân làng Ba Na rời núi cao hiểm trở thuộc đèo An Khê xuống định cư ở đồng bằng dưới chân núi.

Cùng đến thăm các mái ấm mới được hỗ trợ xóa nhà tạm, ông Phúc chia sẻ: “Từ năm 2005, nhiều chính sách hỗ trợ đã được triển khai giúp người nghèo ở Vĩnh An dựng nhà, làm ăn, vươn lên”. Tiêu biểu là anh Đinh Thai (40 tuổi) từng rất khó khăn, nhưng nhờ được hỗ trợ nhà ở từ năm 2007, anh đã vượt khó, làm giàu rồi quay lại giúp đỡ cộng đồng, trở thành trưởng thôn, Bí thư chi bộ thôn Kon Giọt 1 trong hai nhiệm kỳ, từ năm 2011 đến năm 2019. Anh vận động thanh niên chí thú làm ăn, xây dựng gia đình, góp phần giúp Kon Giọt 1 ngày càng khang trang, gìn giữ được bản sắc văn hóa.

“Hỗ trợ xóa nhà tạm, nhà dột nát là món quà quý với người miền núi. Có người cả đời chỉ mơ có nhà vững chãi. Giờ Nhà nước đã lo, bà con chỉ cần tập trung thoát nghèo. Ngoài ra, còn có các chương trình hỗ trợ giống bò, giống cây rừng… Như mới đây, làng tôi nhận được 40 con bò giống từ Chương trình mục tiêu quốc gia. Nhiều hộ đã gây được cả đàn bò từ bò mẹ ban đầu”, ông Phúc cho biết.

Không ít hộ dân khi được hỗ trợ xây nhà, đã quay lại giúp đỡ người khác. Như chị Y Sum (xã Đăk Tơ Kan, tỉnh Quảng Ngãi), người vừa hoàn thành căn nhà mới vào tháng 3-2025 nhờ được hỗ trợ 60 triệu đồng từ chương trình. Trước kia, gia đình chị phải sống trong căn nhà dột nát, tâm trạng luôn bất an mỗi mùa mưa bão. “Có nhà mới nhờ Nhà nước hỗ trợ, mình luôn nhắc bản thân phải cố gắng hơn để đền đáp”, chị Y Sum nói.

Tương tự, hành trình của anh A Lăng Như (45 tuổi, người Cơ Tu, trú thôn Giàn Bí, phường Hải Vân, TP Đà Nẵng) là minh chứng cho giá trị của sự tiếp sức đúng lúc. Từng đi nghĩa vụ quân sự, làm nhiều nghề mưu sinh, anh được địa phương cử đi học mô hình du lịch cộng đồng ở Tây Bắc. Trở về, với kiến thức tích lũy và sự hỗ trợ từ chính quyền, anh kêu gọi bà con góp đất, góp vốn, thành lập Hợp tác xã du lịch cộng đồng sinh thái Tà Lang - Giàn Bí. Hợp tác xã hiện tạo việc làm cho hàng chục người, từ dọn dẹp, nấu ăn đến làm hướng dẫn viên.

Những vùng đất được “chữa lành”

Trong làn sương lạnh miền biên viễn, thôn Làng Nủ (xã Phúc Khánh, tỉnh Lào Cai) dần hồi sinh. Những mái nhà sàn hai tầng vững chãi, nằm nép mình trên đồi Sim không chỉ là chốn nương thân mới, mà là minh chứng cho nghị lực con người và sức mạnh của sự vào cuộc từ cả hệ thống chính trị. Người dân Làng Nủ, những đồng bào Tày, Dao từng đau đớn tột cùng, giờ đây đã có bắt đầu một cuộc sống sang trang mới.

Chị Đặng Thị Ních, người mẹ từng mất cùng lúc chồng, 2 con và mẹ chồng trong trận lũ, đã trở thành một biểu tượng của sự bền bỉ. Mỗi lần nhắc lại thảm họa, nước mắt chị vẫn rơi, nhưng chị luôn có lý do tiếp tục sống: chăm lo cha già, dựng lại cuộc đời trên mảnh đất từng hoang tàn. Người dân Làng Nủ không cô đơn. Sự hồi sinh nơi đây có bóng dáng của cả nước, từ chủ trương mạnh mẽ của Trung ương, sự sát sao của Chính phủ, đến bàn tay sẻ chia của đồng bào khắp mọi miền.

Không chỉ ở miền núi phía Bắc, hành trình chữa lành ấy còn lan xa, đến cả những vùng cao Tây Nguyên, miền Trung, nơi từng đầy rẫy hiểm nguy sạt lở hay chiến tích bom đạn. Tà Lang - Giàn Bí từng là vùng đặc biệt khó khăn với địa hình đồi dốc, thu nhập bấp bênh, nhà cửa xiêu vẹo. Nhưng nay, dọc các con đường mới mở là những mái nhà kiên cố sáng lên giữa núi rừng. Theo ông Nguyễn Văn Trung, Phó Ban công tác Mặt trận thôn Tà Lang (phường Hải Vân, TP), từ những căn nhà mới, người dân có điểm tựa để làm ăn, mạnh dạn vay vốn trồng rừng, nuôi ong, phát triển kinh tế rừng, bán tín chỉ carbon.

Có đường, có điện, có nhà, người ta nghĩ khác ngay. Thanh niên học xong về làm du lịch cộng đồng. Đó là chuyển biến lớn, không chỉ là chuyện có mái nhà. Ông Trung cho biết thêm, không ít hộ có hoàn cảnh đặc biệt như cha mẹ bệnh, người thân thụ án tù, con nhỏ… nhưng nhờ chính sách, họ được hỗ trợ kịp thời. Chính điều đó đã dựng lại lòng tin của họ vào chính quyền, vào cộng đồng và vào chính mình.

A Lưới (TP Huế) từng là vùng đất nghèo gắn với du canh, du cư và hậu quả chiến tranh. Nhưng đến năm 2024, nơi đây trở thành một trong những huyện đầu tiên trong số 74 huyện nghèo của cả nước giai đoạn 2021-2025 được công nhận thoát nghèo. Sự đổi thay rõ nét nhất đến từ cộng đồng đồng bào dân tộc thiểu số, khi những mái nhà vững chãi được dựng lên, cũng là lúc bà con mạnh dạn nghĩ khác, làm khác. Điển hình như chị A Liêng Thị Hà (hộ nghèo ở thôn Pơ Nghi 1, xã A Lưới 2) vay 300 triệu đồng từ vốn chính sách để đầu tư mô hình nông nghiệp tuần hoàn: nuôi heo hữu cơ, gà, cá, trồng rau và mía trên chính mảnh đất quanh nhà. Chuồng trại hiện đại, sản xuất bài bản, mỗi năm thu lãi đều đặn, mô hình chị thực hiện trở thành mô hình mẫu được nhiều hộ học tập.

Từng nằm chênh vênh trên triền núi cao của xã Măng Bút (tỉnh Quảng Ngãi), 41 hộ dân thôn Đăk La đã trải qua nhiều năm sống trong nỗi thấp thỏm vì sạt lở, mỗi mùa mưa bão lại phải sơ tán đến nhà văn hóa thôn để trú ngụ tạm bợ. Đầu năm 2025, chính quyền địa phương khảo sát, bố trí khu tái định cư mới cách làng cũ khoảng 1,5km, nơi địa hình bằng phẳng, thuận lợi để an cư và phát triển sinh kế. Toàn bộ 41 hộ dân đều được đưa vào diện hỗ trợ xóa nhà tạm, mỗi hộ nhận 60 triệu đồng để xây dựng nhà mới. Chỉ sau thời gian ngắn, những mái nhà vững chãi đã hoàn thiện, đồng loạt “mọc lên” giữa vùng đất mới.

Những vùng quê từng mang dấu ấn của nghèo khó giờ đây đang được “chữa lành” bằng những mái nhà vững chắc, bằng nụ cười rạng rỡ của người dân và bằng sự chung sức bền bỉ của cả hệ thống chính trị. Khi người dân an cư, niềm tin được hồi sinh, khát vọng lập nghiệp cũng bắt đầu bén rễ. Từ những nền móng mới hôm nay, một cuộc sống khác đang dần đâm chồi, khởi sắc theo nhịp bước vào kỷ nguyên mới.