Năm 2011, lượng gỗ khai thác từ rừng trồng cả nước là 11 triệu m³. Để giải quyết đầu ra cho người trồng rừng, nhà nước cho phép các doanh nghiệp (DN) xuất khẩu cả chục triệu m³ gỗ dăm, đa số là gỗ tràm bông vàng, là nguyên liệu để chế biến gỗ MDF... Cũng trong năm 2011, các DN chế biến gỗ xuất khẩu lại nhập gần 4 triệu m³ gỗ nguyên liệu, tương đương khoảng 1 tỷ USD, trong đó có khoảng có 277 triệu USD từ ván gỗ MDF, ván ép và gỗ tràm để chế biến các đơn hàng xuất khẩu.
Do chính sách tín dụng chưa phù hợp, thời gian cho vay của ngân hàng không theo chu kỳ cây trồng nên bà con phải bán sớm để trang trải chi phí và trả nợ. Vì vậy, người trồng rừng tràm phải khai thác gỗ từ năm thứ 5 trở lại nên giá bán không cao, thay vì để thêm 2 - 3 năm nữa sinh khối gỗ tăng lên, giá bán sẽ cao hơn và nhiều hơn. Như vậy, người trồng rừng phải bán nguyên liệu với giá thấp trong khi DN phải nhập nguyên liệu gỗ, kể cả ván MDF với giá cao hơn rất nhiều để chế biến sản phẩm gỗ xuất khẩu. Đây chính là sự trái khoáy trong chính sách, không tạo ra được chuỗi cung ứng từ khâu trồng đến cung ứng cho DN chế biến để cả người trồng rừng và DN đều có lợi, giúp tạo ra thế cạnh tranh tốt hơn cho ngành chế biến gỗ xuất khẩu nước ta.
Nhiều người trong ngành cho rằng, nếu có chính sách, biện pháp phù hợp, kịp thời với chiến lược đúng đắn, ngành chế biến gỗ có thể đạt con số 15 - 20 tỷ USD trong 1-2 thập niên tới so với gần 4,5 tỷ USD năm 2012. Một trong những yếu tố cơ bản để phát triển bền vững là phải tự chủ nguồn nguyên liệu. Nếu xét về tiềm năng, trong 10 - 20 năm tới Việt Nam hoàn toàn có khả năng tự chủ nguồn nguyên liệu.
Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Hà Công Tuấn cho biết, khả năng đạt 22 triệu m³ gỗ nguyên liệu trong nước cung ứng cho nhu cầu chế biến gỗ vào năm 2020 là trong tầm tay. Với 800.000ha cao su, chu kỳ khai thác 25 năm, năm 2020 chỉ riêng cao su có thể khai thác 5 - 6 triệu m³ gỗ cao su nguyên liệu. Với 2,3 triệu ha rừng trồng, năm 2020 cung cấp 15 - 16 triệu m³. Chưa kể lượng gỗ phân tán cung cấp hàng chục triệu m³.
Tuy nhiên, điều này chỉ trở thành hiện thực khi nhà nước có giải pháp đồng bộ về chính sách cho người trồng rừng yên tâm, không phải khai thác sớm, cũng như việc tổ chức tốt và được quốc tế công nhận về cấp chứng chỉ rừng (FSC) để cung ứng cho ngành chế biến gỗ trong nước thay vì tiếp tục phải xuất khẩu dăm gỗ (thực chất là xuất thô - bán thành phẩm) như hiện nay. Có như vậy mới vừa phát triển ngành chế biến gỗ, vừa phủ xanh đất trống, đồi trọc và là nguồn sinh kế ổn định cho người trồng rừng.
Đây là bài toán cần sớm được giải quyết bằng chính sách. Nếu không có sự điều chỉnh phù hợp, tình trạng xuất khẩu dăm gỗ cả chục triệu m³/năm như hiện nay sẽ tiếp diễn và DN cần nguyên liệu gỗ vẫn phải tiếp tục nhập khẩu từ nước ngoài với giá ngày càng tăng trong bối cảnh, để bảo vệ môi trường, các nước nhập khẩu sản phẩm đồ gỗ ngày càng đưa ra nhiều quy định khắt khe về nguồn gốc nguyên liệu gỗ như đạo luật Lacey của Mỹ áp dụng bước đầu từ năm 2011, sắp tới là đạo luật Flegt mà các nước EU sẽ áp dụng trong năm 2013.
ĐĂNG LÃM
