Xuất hiện sốt rét… ngoại nhập

Những năm vừa qua, nhờ nỗ lực phòng chống nên số người mắc bệnh sốt rét tại các địa phương đã giảm khá nhiều. Thế nhưng thời gian gần đây lại xuất hiện mối đe dọa mới, đó là sốt rét ngoại nhập do hội nhập, giao lưu quốc tế ngày càng sâu rộng làm nhiều người bị bệnh sốt rét qua con đường du lịch, công tác, xuất khẩu lao động. Thực trạng đáng lo ngại này đang khiến việc phòng chống, chẩn đoán và điều trị bệnh sốt rét, một căn bệnh không mới nhưng lại đang gặp nhiều thách thức.

        Mang mầm bệnh do xuất ngoại

Tiến sĩ Trần Đắc Phu, Phó cục trưởng Cục Y tế dự phòng Bộ Y tế cho biết, trong số các dịch bệnh truyền nhiễm thì số người mắc sốt rét ở nước ta từ đầu năm 2013 tới nay có chiều hướng giảm khá mạnh. Tính đến tháng 7-2013, cả nước có khoảng 17.000 bệnh nhân sốt rét, trong đó có 42 trường hợp sốt rét ác tính và 3 trường hợp tử vong. So với cùng kỳ năm ngoái, số bệnh nhân mắc sốt rét giảm gần 3.000 trường hợp, còn số ca tử vong vẫn tương đương.

Theo ông Phu, tuy số người mắc sốt rét giảm nhưng dịch bệnh này lại có chiều hướng diễn biến phức tạp hơn, do sự xâm nhập bệnh từ nước ngoài vào nước ta qua con đường du lịch, xuất khẩu lao động. Cụ thể, liên tục trong những tháng qua, số trường hợp mắc sốt rét ở nhóm người Việt Nam đi xuất khẩu lao động từ châu Phi (chủ yếu Angola và Cameroon) trở về nước gia tăng mạnh mẽ, đến nay đã ghi nhận hơn 130 trường hợp, với 1 ca tử vong. Qua giám sát cho thấy, bệnh nhân mang mầm bệnh sốt rét từ nước ngoài trở về phân bố rải rác tại nhiều địa phương (như Hà Nam, Thái Bình, Nam Định, Hà Nội…) nhưng nhiều nhất vẫn ở Hà Tĩnh (61 ca) và tiếp đó Nghệ An (58 ca).

Bác sĩ Nguyễn Trung Cấp, Phó trưởng Khoa Cấp cứu Bệnh viện Nhiệt đới Trung ương cho biết, trong số gần 40 trường hợp sốt rét được bệnh viện cấp cứu và điều trị trong những tháng qua có tới 8 bệnh nhân bị sốt rét ác tính, có những ca bị biến chứng nặng khiến việc điều trị gặp rất nhiều khó khăn. Đáng chú ý, tất cả bệnh nhân mắc sốt rét đều là nam giới, đến từ nhiều tỉnh thành, nhưng hầu hết là những người lao động trở về từ châu Phi và Lào.

        Nhiều mối đe dọa

Trong tình hình dịch bệnh sốt rét trong nước vẫn lưu hành tại nhiều địa phương thì việc xuất hiện thêm sốt rét ngoại nhập đã khiến dịch bệnh nguy hiểm này trở thành nguy cơ đe dọa mới. Không ít chuyên gia dịch tễ cảnh báo, điều này có thể kéo theo tình trạng kháng thuốc chống rét ở trong nước, bao gồm cả những loại thuốc thế hệ mới. Trong khi đó, Tiến sĩ Trần Thanh Dương, Viện trưởng Viện Sốt rét - Côn trùng và Ký sinh trùng Trung ương cho biết, nhiều địa phương lâu nay không ghi nhận có bệnh nhân sốt rét nên gần đây, khi xuất hiện ca mắc sốt rét sau khi đi lao động, công tác ở nước ngoài về, việc chẩn đoán và điều trị gặp nhiều khó khăn, nhất là ở y tế tuyến cơ sở. Ví dụ như trường hợp một bệnh nhân nam ở huyện Ứng Hòa, Hà Nội, sau khi đi lao động ở Angola về được 2 tuần thì có biểu hiện sốt, đưa tới cơ sở y tế khám được chẩn đoán và điều trị bệnh viêm phổi. Sau 2 tuần, tình trạng sức khỏe của bệnh nhân ngày càng trầm trọng, với những cơn rét run theo chu kỳ và khi chuyển lên tuyến trên để điều trị sốt rét ác tính, bệnh nhân đã không qua khỏi. Trước đó, Bệnh viện Bạch Mai cũng tiếp nhận một bệnh nhân nam đi công tác ở Angola về, bị sốt rét kháng thuốc phải mất gần 1 tháng mới điều trị khỏi bệnh.

Viện trưởng Trần Thanh Dương cho biết, sốt rét không phải là dịch bệnh mới ở nước ta nhưng đang có nguy cơ mới nổi phức tạp hơn từ nhóm lao động tự do, di dân và đặc biệt nguy cơ phát bệnh sốt rét từ những người đi làm việc tại châu Phi về nước. Đối với những trường hợp mắc bệnh sốt rét tại Angola và Cameroon, biểu hiện bệnh lý của bệnh sốt rét ở vùng này rất khác biệt so với những nơi khác. Người bệnh cảm thấy mệt mỏi, chán ăn, không sốt, không thấy rét run, đôi khi chỉ có triệu chứng giống như bị viêm họng, sổ mũi, nhức đầu... nên thường có tâm lý chủ quan, không đến các cơ sở y tế để khám chữa bệnh kịp thời. Thời gian ủ bệnh sốt rét từ 2 tuần đến hàng tháng. Khi đã chuyển thành sốt rét nặng và sốt rét ác tính thì nguy cơ tử vong rất cao.

Bên cạnh đó, thời tiết đang ở mùa mưa lũ cũng khiến bệnh sốt rét có nguy cơ quay trở lại và bùng phát dịch lớn. Nhiều địa phương do số người sống trong vùng sốt rét lưu hành còn cao, muỗi truyền bệnh kháng với hóa chất và ký sinh trùng sốt rét kháng thuốc đã xuất hiện. Do đó, TS Dương khuyến cáo, với những người đi xuất khẩu lao động hay du lịch ở các nước có tình hình bệnh sốt rét đang còn lưu hành nặng, khi trở về nước, nếu trong thời gian khoảng 2 tuần đến 1 tháng thấy có hiện tượng lạ như ốm, sốt có kèm theo rét run... nên đến ngay cơ sở y tế, đặc biệt là các trung tâm phòng chống sốt rét chuyên khoa để được khám sàng lọc sốt rét và điều trị kịp thời.

MINH KHANG