Từ vụ con tê giác Java cuối cùng bị tuyệt diệt: Khẩn cấp ứng cứu động vật quý hiếm

Vụ con tê giác Java (một sừng) cuối cùng bị tuyệt diệt không chỉ là nỗi mất mát to lớn về một loài động vật đặc biệt, quý hiếm của Việt Nam, mà theo các nhà khoa học điều này còn gióng lên hồi chuông cảnh báo về những loài thú quý hiếm khác sẽ cùng số phận nếu nước ta không có những chính sách kịp thời bảo vệ.

• Trách nhiệm của ai?

Bà Trần Minh Hiền, Giám đốc Quỹ Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (WWF) Việt Nam, cho rằng việc để con tê giác Java cuối cùng của Việt Nam bị tuyệt diệt là chuyện đau lòng, xót xa khi những nỗ lực bảo tồn trong thời gian qua đã không bảo vệ được loài thú quý hiếm này. Tuy nhiên, câu hỏi đang được nhiều người đặt ra là tại sao một loài động vật hoang dã đã được liệt vào Sách Đỏ như tê giác Java là cá thể cuối cùng, cần phải bảo vệ nghiêm ngặt, nhưng cuối cùng vẫn bị tuyệt chủng với lý do không thể chấp nhận là bị săn bắn. Tại hiện trường các chuyên gia đã phát hiện một viên đạn găm ở chân và sừng bị cưa.

Từ vụ con tê giác bị tuyệt diệt, nhiều người cho rằng trách nhiệm là thuộc về vườn quốc gia Cát Tiên. Song phía WWF bày tỏ thông cảm, cho rằng chỉ riêng nỗ lực của vườn quốc gia Cát Tiên cũng không đủ để bảo vệ loài tê giác mà đây là trách nhiệm chung. Chúng ta cần phải có quyết tâm cao hơn trong việc bảo tồn mới bảo vệ được các loài động vật quý hiếm còn sót lại.

Theo ông Đỗ Quang Tùng, Giám đốc Cơ quan Thực thi Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật hoang dã nguy cấp tại Việt Nam (Cites Việt Nam) thì việc quản lý các loài động vật hoang dã nguy cấp hiện nay ở nước ta chủ yếu trông đợi vào lực lượng kiểm lâm là chính. Đây là lực lượng kiểm soát từ gốc, thực sự mang lại hiệu quả nếu kiểm soát tốt.

Hiện nay, Việt Nam đang sở hữu 320 loài động vật hoang dã cần được bảo vệ. Trong đó, có những loài đặc biệt quý hiếm, luôn cần sự bảo vệ nghiêm ngặt, cảnh giới cao như hổ, sao la, bò tót... ở các khu bảo tồn, vườn quốc gia. Nhưng lực lượng kiểm lâm ở những nơi này còn rất thiếu và yếu, trong khi tình trạng săn bắt trộm động vật hoang dã lại lăm le đe dọa từng ngày.

• Tác động do thu hẹp diện tích sinh cảnh

Bên cạnh đó là sự tác động của các xu hướng như di dân phá rừng, cắt đất rừng làm thủy điện, quy hoạch cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội ngay trong vườn quốc gia... đang thu hẹp dần diện tích các khu bảo tồn cũng làm ảnh hưởng trực tiếp tới việc bảo vệ các loài động vật hoang dã. “Các loài thú lớn như voi, tê giác, bò tót, sao la, hổ... luôn cần những diện tích sinh cảnh lớn. Các nước khác luôn ưu tiên quỹ đất lớn cho khu bảo tồn, có nơi khu bảo tồn rộng tới 1 triệu ha nhưng ở Việt Nam, các vườn quốc gia đang bị thu hẹp nghiêm trọng” - ông Tùng nói.

Theo TS Đặng Huy Huỳnh, Chủ tịch Hội Động vật học Việt Nam, chúng ta cần phải xem lại việc bảo tồn các loài động vật quý hiếm hiện nay, coi vụ tê giác Java tuyệt diệt là một bài học để kịp thời cứu những loài còn sót lại. Hiện việc bảo vệ các loài thú có nguy cơ bị tuyệt chủng đang gặp khó khăn, mong manh và không chắc chắn. Voi chỉ còn rất ít, tập trung ở miền Trung và miền Nam, hổ cũng đang dần biến mất ở Việt Nam. Thậm chí ngay cả khu bảo tồn sao la mới được thành lập ở Thừa Thiên - Huế cũng phải đối mặt với nhiều khó khăn.

• Đừng để quá muộn...

Theo thống kê của WWF, hiện loài hươu vàng gần như đã biến mất tại Việt Nam do mất sinh cảnh sống và mức độ săn bắn quá cao. Sao la cũng là một loài cực kỳ nguy cấp, hiện số lượng không đến vài trăm con; voọc mũi hếch chỉ còn lại ở một số khu vực thuộc miền Bắc với số lượng khoảng 250 con do nạn phá rừng và săn bắn. Loài cò quắm cánh xanh được coi là tuyệt chủng ở Việt Nam do không còn sinh sản; cá sấu nước ngọt cũng từng bị coi là tuyệt chủng.

Từ những năm 1960 nước ta đã có chính sách về bảo tồn các loài động vật hoang dã. Hiện nay, việc bảo tồn cũng đang là mục tiêu lớn của Chính phủ, song cần phải có quyết tâm cao, triển khai chính sách cụ thể mới giúp các loài thú quý hiếm tránh được các thảm kịch.

Người quản lý Chương trình loài ở khu vực Mekong của WWF, ông Nick Cox cũng đề nghị để cứu các loài động vật nguy cấp, Việt Nam cần bảo vệ môi trường sống tự nhiên, ngăn chặn nạn săn bắn và buôn bán động vật hoang dã trái phép. “Các khu bảo tồn tại Việt Nam cần phải có nhiều kiểm lâm hơn, họ cần được đào tạo và giám sát tốt hơn nữa, có trách nhiệm cao mới bảo vệ được động vật hoang dã” - ông Nick Cox nói.

Về yêu cầu trên, mới đây ông Hà Công Tuấn, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Lâm nghiệp (Bộ NN-PTNT) cho biết, Bộ NN-PTNT đang có đề án kiện toàn, chuẩn hóa lực lượng kiểm lâm, theo đó sẽ bổ sung thêm khoảng 3.000 cán bộ kiểm lâm vào biên chế để đảm đương tốt công tác giữ rừng và bảo vệ các loài động vật hoang dã.

PHÚC HẬU