Hàng loạt quan chức cấp cao của Israel, trong đó có Bộ trưởng Tình báo Israel Yuval Steinitz, đã phản đối gay gắt Mỹ do thám Tel Aviv. Theo tài liệu của cựu nhân viên tình báo Mỹ Edward Snowden, trong giai đoạn 2008 - 2011, thư điện tử của các nhà lãnh đạo cấp cao của Israel như Thủ tướng Ehud Olmert, Bộ trưởng Quốc phòng Ehud Barak, trở thành mục tiêu theo dõi của Mỹ.
Theo tờ Guardian, đây là lần đầu tiên các quan chức của Tel Aviv tỏ thái độ bức xúc với Washington kể từ khi xuất hiện không ít các thông tin về việc Mỹ theo dõi đồng minh thân cận tại Trung Đông. Một số nhà phân tích chính trị cho rằng sự phản ứng mạnh mẽ của Israel lần này là nhằm gây sức ép kêu gọi Mỹ sớm trả tự do cho Jonathan Polland, một chuyên gia phân tích tình báo người Mỹ, đã bị Washington bỏ tù gần 30 năm qua vì do thám cho Israel.
Tuy nhiên, không ít ý kiến cho rằng phản ứng ra mặt của Tel Aviv tiếp tục là dấu hiệu cho thấy mối quan hệ đồng minh Mỹ - Israel đang gặp nhiều bất ổn. Thời gian qua, Tel Aviv đã tỏ rõ sự không hài lòng cách xử lý của Washington về chương trình hạt nhân của Iran. Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã gọi thỏa thuận giữa Mỹ và Iran là “sai lầm nghiêm trọng”.
Trước đó, Israel cũng cảm thấy khó chịu khi đồng minh không đứng về phía họ trong việc giải quyết với Palestine mà lại gia tăng sức ép buộc Tel Aviv phải dừng xây dựng dự án nhà định cư trên lãnh thổ chiếm đóng theo yêu cầu của Palestine. Dư luận Israel cho rằng những diễn biến này cho thấy người Mỹ đang bộc lộ bản chất thực sự của cái gọi là “mối quan hệ đặc biệt” với Israel.
Theo Maidhc Ó Cathail, biên tập viên của Passionate Attachment - trang thông tin chuyên về quan hệ Mỹ - Israel, sẽ là sai lầm khi cho rằng Mỹ đang thay đổi thái độ với Israel bởi thực chất, Mỹ chưa bao giờ xem Israel là một tài sản chiến lược của Mỹ. Tel Aviv cũng chỉ là một quân cờ phục vụ cho lợi ích của Washington và khi không còn cần nữa sẽ bị gạt bỏ.
Thỏa thuận với Iran về chương trình hạt nhân của Tehran đã cho thấy rõ bản chất của Mỹ. Washington hiện đang rất cần khu vực Trung Đông - Bắc Phi ổn định để thực hiện chiến lược xoay trục sang châu Á. Iran, một quốc gia lớn, có tầm ảnh hưởng, sẽ giúp Mỹ giải quyết được hồ sơ về Syria, nơi mà Iran có mối quan hệ tốt với chính quyền Damascus. Trong khi đó, tại Afghanistan, Tehran từ lâu luôn được xem là lực lượng ủng hộ ngầm cho Taliban. Cải thiện quan hệ với Tehran có thể giúp Mỹ thoát khỏi cảnh sa lầy hiện nay tại quốc gia Trung Á. Vì những lợi ích thấy rõ, Mỹ làm ngơ trước những phản ứng của Israel là điều hoàn toàn dễ hiểu.
Sau những trục trặc trong quan hệ, Tổng thống Israel Shimon Peres vẫn cho rằng quan hệ đồng minh Israel - Mỹ không hề bị sứt mẻ. Tuy nhiên, thực tế cho thấy đó chỉ là lời nói ngoại giao khi Tel Aviv đã tính đến phương án không có sự hiện diện của Mỹ khi họ tìm kiếm một liên minh mới với các quốc gia Ảrập, mà đứng đầu là Saudi Arabia, quốc gia cũng coi Mỹ là một đồng minh không đáng tin cậy. Dường như Israel đã rút ra bài học quý về hợp tác với Mỹ, về việc gắn với một quốc gia thực dụng sử dụng các mối quan hệ chỉ để phục vụ cho lợi ích riêng.
ĐỖ CAO
