Chuyến công du đến Lào tham dự Hội nghị cấp cao ASEAN của Tổng thống Mỹ Barack Obama lần này đã xảy ra nhiều sự cố đối với mối quan hệ giữa Mỹ với các đồng minh trong khu vực. Sau phát ngôn của Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte gọi Tổng thống Obama là “đồ con hoang”, cho dù người phát ngôn của Tổng thống Philippines nói rằng ông Duterte hối hận vì những phát biểu trên đã trở thành một cuộc công kích cá nhân Tổng thống Mỹ, Tổng thống Obama đã hủy cuộc họp với ông Duterte và thay vào đó là cuộc gặp Tổng thống Hàn Quốc Park Geun-hye vào cuối ngày 6-9.
Đây không phải là lần đầu tiên Tổng thống Philippines Duterte “vạ miệng”. Theo người phát ngôn Tổng thống Philippines, Tổng thống Duterte đã “có bình luận nặng lời” khi trả lời câu hỏi của phóng viên, gây ra “cảm giác lo âu và căng thẳng”. Hãng tin Reuters dẫn thông cáo được người phát ngôn của tổng thống Philippines đưa ra: “Tổng thống lấy làm tiếc vì phát biểu của ông trước báo giới đã gây ra nhiều tranh cãi. Chúng tôi mong muốn làm dịu đi sự khác biệt xuất phát từ những ưu tiên và nhận thức quốc gia”. Tuy nhiên, theo CNN, bình luận xúc phạm của Duterte đã đưa quan hệ của hai nước vào vùng “mưa bão” trong bối cảnh Tổng thống Obama đã rất nỗ lực để phát triển quan hệ đối tác với Philippines, đã từng đến thăm Philippines 2 lần trong nhiệm kỳ thứ hai của mình và thúc đẩy sự tái hiện diện quân sự của Mỹ tại một căn cứ hải quân quan trọng trên biển Đông. Căng thẳng công khai với Philippines không những sẽ đặt Tổng thống Obama vào thế khó khi nước này là đồng minh lâu năm ở khu vực, khi Washington vẫn tuyên bố hợp tác quân sự bất chấp ông Duterte tuyên bố sẽ không bị ràng buộc vào mối quan hệ với đồng minh Mỹ sau những căng thẳng giữa Trung Quốc và Philippines ở biển Đông.
Những diễn biến xấu này cũng có thể ảnh hưởng đến Nhật Bản và đặt Thủ tướng Shinzo Abe vào thế khó. Tờ Japan Times ngày 7-9 dẫn phân tích của Richard Javad Heydarian, một chuyên gia về khu vực tại Đại học La Salle De ở Manila cho biết, Nhật Bản có mối quan hệ chặt chẽ với Philippines, đặc biệt trong bối cảnh Trung Quốc đang có những hoạt động ngang ngược tại khu vực biển Đông và biển Hoa Đông - nơi Tokyo cũng đang có tranh chấp lãnh thổ với Bắc Kinh. Chính phủ Nhật không những hiếm khi đưa ra những bình luận về chiến dịch bài trừ ma túy đẫm máu hiện nay của Philippines mà còn có mối quan hệ rất mật thiết với Tổng thống Duterte. Khi còn làm thị trưởng Davao, ông Duterte từng ủng hộ mạnh mẽ các dự án đầu tư lớn của Nhật. Mới tháng trước, Tokyo tuyên bố sẽ rót 2,4 tỷ USD cho một dự án đường sắt ở Manila nhằm góp phần giải quyết tình trạng ách tắc giao thông ở thủ đô. Ngày 6-9, trong cuộc gặp bên lề hội nghị tại Lào, Thủ tướng Abe đã nhất trí cung cấp 2 tàu tuần tra cỡ lớn cho Philippines cũng như cho Manila mượn tới 5 máy bay giám sát, trong bối cảnh cả hai nước đều vướng vào các tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc. Vì những lý do đó, Japan Times nhận định có thể ông Abe bất đắc dĩ phải đảm nhận vai trò sứ giả hòa bình, hòa giải sự căng thẳng giữa hai nhà lãnh đạo ở Manila và Washington.
HẠNH CHI
