Trong toàn bộ nội dung của Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), chắc chắn không có điều khoản nào nói về trái xoài quê tôi. Vậy là bà con trồng xoài tưởng mình “vô can” trong một sự kiện đang nhận được sự quan tâm của các chuyên gia kinh tế, cơ quan quản lý cũng như cộng đồng các doanh nghiệp, sự kiện được đánh giá là nhiều thời cơ nhưng cũng đầy thách thức đến ngay xứ sở của mình.
Đó là câu chuyện trao đổi dưới những tán xoài giữa chính quyền, bà con nông dân và doanh nghiệp đang tìm kiếm sự hợp tác, liên kết. Câu chuyện bắt đầu từ sự “mặc cả” về những điều khoản để doanh nghiệp bao tiêu toàn bộ xoài cho bà con quanh năm. Và một khi “mặc cả” thì không tránh khỏi có những lời lẽ nặng nhẹ, thậm chí là “chì chiết” nhau vì xung đột lợi ích đôi bên. Và cũng không tránh khỏi câu chuyện “được mùa, mất giá”; chuyện bên này “bội tín”, bên kia “chèn ép”. Người trồng xoài kể lể về sự khó nhọc, vất vả, “mồ hôi, nước mắt”, “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời”. Nhà doanh nghiệp thì viện dẫn những rủi ro về chi phí và chất lượng nông sản xuất khẩu, làm ảnh hưởng đến lô hàng này bị trả về, lô hàng kia thua lỗ...
Lúc đó, đại diện chính quyền ngồi giữa, ngó bên này, nhìn bên kia, không biết theo bên nào vì lý lẽ bên nào cũng có lý cả. Rồi ai đó chợt thốt lên: “Bà con ơi! Mình đang tính toán thiệt hơn, chì chiết, đổ lỗi cho nhau thì xoài Thái Lan, xoài Keo Campuchia người ta đã đem bán ngay ngoài chợ làng của mình rồi nè!”.
Sau một hồi tranh luận, bà con mới “ngộ” ra rằng, không ai cứu được mình trong khi chính mình không tự cứu mình, không thay đổi nếp nghĩ cũ, cách làm cũ... Trước hết, phải kiên trì vận động những người trồng xoài hợp tác lại với nhau và cùng liên kết với doanh nghiệp mới có thể tạo thành sức mạnh đủ sức giữ vững “trận địa”, đủ sức “chiến đấu” trong ngôi chợ lớn hơn trăm ngàn lần ngôi chợ làng, đó là “chợ TPP”, chợ thế giới.
Tưởng chừng vậy là xong, đã tìm thấy “ánh sáng cuối đường hầm”, nhưng bỗng ai đó chen vào: “Biết vậy, nhưng cái dở nhất của người mình là không hợp tác được với nhau. Ngay ở đây chứ có đâu xa, trong nhà tui nè, hai anh em ruột bình thường thương nhau lắm, nhưng khi hợp tác, hùn vốn với nhau để mần ăn là có chuyện, một hơn hai thua, riết rồi phải đưa nhau ra tòa, đoạn tình huyết thống”.
Chợt giật mình vì đó là câu chuyện có thật, xảy ra hàng ngày đâu đó trong làng quê mình, ở xứ sở mình, không chỉ ở những nông dân mà còn ở cộng đồng doanh nghiệp với nhau. Khoan hãy nói câu chuyện “thời cơ và thách thức” khi gia nhập TPP và các sân chơi khác, khoan hãy nói đến câu chuyện “chúng ta” phải thế này thế nọ, mà chưa biết “chúng ta” là ai. Trước hết, hãy xúm nhau bàn cách vượt qua lời nguyền này, lời nguyền về sự thiếu hợp tác, lời nguyền về lợi ích cục bộ, hay “lợi ích nhóm” - như mấy ông chuyên gia hay nói. Làm sao xóa đi nếp nghĩ chỉ lo cho mình mà không nghĩ đến người khác, được cho mình mà xâm hại đến lợi ích của người khác, đến lợi ích cộng đồng, lợi ích quốc gia.
Cuộc cạnh tranh ngày nay là cuộc tranh đấu khốc liệt, đã vượt qua không gian làng xã, không gian một xứ sở rồi, đã là cuộc cạnh tranh giữa các quốc gia này với quốc gia khác rồi. Ngồi đó mà than trách, hơn thua nhau, chì chiết nhau thì điều gì sẽ xảy ra? Cùng chìm xuồng!
Hãy đưa những điều bình dị, gần gũi nhất về hội nhập kinh tế thế giới đến với xóm làng, từ câu chuyện cây lúa mớ rau, con cá con tôm, trái quýt trái xoài, để bà con mình, doanh nghiệp mình cảm nhận được “thời cơ và thách thức”. Và nhất là, để mọi người hiểu rằng thách thức nằm ngay trong mỗi người, từ trong cách nghĩ “ao làng”, cách làm “mùa vụ”, tư duy “nhiệm kỳ” trong mỗi người, mỗi tổ chức, địa phương.
Mình đang lẩn quẩn ở ao làng, dưới tán vườn cây, kể lể về những tiềm năng, thấy một kết quả nhỏ trong ngắn hạn, trong một hai mùa vụ, ở ngành này lĩnh vực kia, rồi tự huyễn hoặc với bao lời khen tặng đầy tính ngoại giao, tưởng mình đã “hóa rồng, thành hổ”. Trong khi đó, nhìn xa hơn ao cá, cao hơn những tán xoài, đảo quốc Singapore đã đưa ra chiến lược “Đẩy mạnh sáng tạo để phát triển công nghệ” cho tương lai; đất nước chùa vàng Thái Lan cũng đưa ra mục tiêu 5 năm tới sẽ trở thành một trong 5 quốc gia hàng đầu về du lịch. Vậy là thiên hạ đã tiến tới kỷ nguyên “mấy chấm không” rồi, trong khi chúng ta đang ở đâu trong vòng xoáy của sự phát triển toàn cầu?
Ai là người có trách nhiệm, kiến tạo dẫn dắt; ai là “bà đỡ”; ai là người đóng thuyền, ai cầm lái để đưa hàng hóa xứ mình vượt đại dương? Ai là người cận kề với nông dân, với doanh nghiệp để tạo nên sức mạnh, để tăng lòng tin và niềm tin khi vượt ao làng vươn ra đại dương bao la nhiều tôm cá nhưng đầy những con sóng dữ? Chắc phải chia nhỏ chữ “chúng ta” ra để trách nhiệm rõ ràng hơn. Nhà nước phải làm gì? Doanh nghiệp phải làm gì? Nông dân cần làm gì? Mỗi bên đều có sức mạnh riêng và nếu biết liên kết lại thì thành một sức mạnh lớn đến nhường nào. Đừng để như ai đó trêu đùa: Xứ mình có một thế mạnh là “mạnh ai nấy làm”!
Có người nói rằng: “Thực tế cho thấy, vinh quang của quá khứ không hề bảo đảm cho hiện tại, tương lai trong một thế giới năng động và sáng tạo hiện nay”. “Nước đã đến chân” rồi, nhảy hay chết chìm?
XÍCH LÔ
