Lên Tây Nguyên, hình ảnh đầu tiên mà du khách bắt gặp là cây kơ nia. Giữa thảo dã mênh mông cháy đỏ một sắc bazan của mùa khô nghiệt ngã, cây kơ nia vẫn hiên ngang một màu xanh bất diệt. Trong cuộc sống lao động sản xuất hàng ngày, đồng bào dân tộc bản địa không bao giờ chặt phá cây kơ nia.
Và nếu giữa cánh rừng, cây kơ nia có bị già lụi, họ cũng không bao giờ dùng nó vào bất cứ việc gì – dẫu là làm củi đi chăng nữa... Không phải là một thứ cây gắn với lễ nghi như cây pơ lang, cũng không có một truyền thuyết hay một sự tích kỳ bí nào, nhưng kơ nia với màu xanh và bóng mát của nó, đã trở nên gần gũi với đời sống đồng bào các dân tộc Tây Nguyên.
Cây kơ nia - loại cây được trồng trong lăng Bác Hồ.
Chính vì vậy trong những ngày đất nước bị chia cắt, cây kơ nia trở thành biểu tượng của lòng dân Tây Nguyên kiên trung bất khuất hướng về Bác Hồ, hướng về cội nguồn dân tộc... Tuy nhiên vẫn chưa có ai ngờ rằng có một ngày, cây kơ nia lại bén rễ trên đất thủ đô, tỏa bóng bên lăng Bác...
Câu chuyện bắt đầu từ những ngày giữa năm 2002 khi đoàn đại biểu Gia Lai chuyển gỗ quý ra tu bổ lăng Bác. Trong buổi gặp mặt thân mật, đồng chí Tư lệnh bảo vệ lăng Bác nói: “Cây của mọi miền đất nước đã về tụ họp bên Người, chỉ còn thiếu cây của Tây Nguyên”.
Sự gợi ý này đã làm mọi người suy nghĩ... Khi xây dựng lăng Bác, Tây Nguyên còn chưa giải phóng, thế nhưng với lòng biết ơn Người, đồng bào xã Sơn Lang (huyện KBang) với đôi tay và bàn chân trần đã kéo hàng chục cây gỗ trắc, vượt cả trăm cây số đường rừng xuôi xuống Quảng Ngãi gửi ra xây dựng lăng Bác...
Lăng Bác đã có phiến gỗ của đất rừng Gia Lai nhưng còn cây... Biết chọn cây gì để nói hộ tấm lòng của đồng bào Tây Nguyên với Bác... Bà Rơ Châm H’Déo – Chủ tịch Ủy ban Mặt trận tỉnh bỗng nghĩ đến cây kơ nia. Phải, chỉ có cây kơ nia là vẹn tròn ý nghĩa nhất. Lãnh đạo tỉnh Gia Lai nhất trí với sự lựa chọn này.
Nghe nói cây kơ nia sẽ được đưa ra để trồng bên lăng Bác, bà con dân tộc ở đâu cũng đề nghị chọn cây ở đất mình. Họ yêu cầu trồng cho được 79 cây tượng trưng cho 79 năm tuổi Bác. Tất nhiên là chưa thể đáp ứng mong muốn của bà con được, lãnh đạo tỉnh quyết định chỉ lấy 9 cây đúng với con số lẻ trong năm tuổi Bác.
Cây sẽ được lấy ở Kon Chro – một huyện nghèo nhất tỉnh nhưng trải qua hai cuộc kháng chiến luôn là mảnh đất kiên trung, bất khuất nhất. Và để cho bà con khỏi “thắc mắc”, 9 cây được chia đều cho 9 xã...
Hôm tổ chức bứng cây, xã nào cũng vui như hội. Bà con mặc những bộ quần áo dân tộc đẹp nhất theo cán bộ đi chọn cây. Kỹ sư Vẻ cùng hai người giúp việc trước đó đã được lãnh đạo tỉnh giao nhiệm vụ đảm nhận toàn bộ khâu kỹ thuật. Phải đảm bảo làm sao cho cây nào trồng cũng phải chắc sống. Đây thực sự là một công việc không đơn giản bởi khí hậu và đất đai thủ đô hoàn toàn khác với Tây Nguyên.
Kơ nia quả là một loài cây kỳ lạ, rễ ngang ngắn nhưng rễ cọc lại ăn rất sâu. Cây cao chừng nào rễ dài chừng đó. Chỉ cần đứt một khúc rễ cọc là cây sẽ chết. Với kinh nghiệm từ lần trồng thử cây ở trụ sở Tỉnh ủy Gia Lai, ông Vẻ cho đào bầu rộng, cứ nửa mét lại lấy lạt tre đánh đai thật chặt. Cây cao 2m mà trọng lượng mỗi cây lên đến 1 tấn. Phải một chuyến xe Kamaz mới chở hết 9 cây...
Ngày làm lễ trồng cây bên lăng Bác quả là một sự kiện trong đại và xúc động đối với đồng bào các dân tộc Gia Lai. Đoàn đại biểu gần 50 người do bà Rơ Châm H’Déo làm trưởng đoàn gồm các già làng, chức sắc tôn giáo tiêu biểu, đại diện đủ các dân tộc đang sinh sống trên mảnh đất Gia Lai.
UBND tỉnh đã tặng mỗi đại biểu một bộ quần áo dân tộc truyền thống để dự lễ. Trong không khí trang nghiêm xúc động, bà Rơ Châm H’Déo đã thay mặt đồng bào các dân tộc Gia Lai nói lên lòng biết ơn sâu sắc đối với công lao trời biển của Đảng, Bác Hồ. Lúc nào đồng bào Gia Lai cũng một lòng theo Bác Hồ, theo Đảng. Cây kơ nia bên lăng Người là biểu tượng của tấm lòng kiên trung, son sắt đó...
LÊ QUANG HỒI
