Ngày 8-12, tại Hà Nội, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã chủ trì hội nghị tổng kết 10 năm sắp xếp, đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp nhà nước (DNNN) giai đoạn 2001-2010 và phương hướng nhiệm vụ, giải pháp tái cơ cấu DNNN giai đoạn 2011-2015.
Chấm dứt đầu tư ngoài ngành
Báo cáo của Ban chỉ đạo đổi mới và phát triển doanh nghiệp (DN) cho biết, 10 năm qua cả nước sắp xếp được 4.757 DN, trong đó cổ phần hóa (CPH) 3.388 DN. Đến tháng 10-2011, cả nước còn 1.309 DN, trong đó 452 DN an ninh quốc phòng, tham gia hoạt động công ích; 857 DN kinh doanh, tập trung hơn vào những ngành, lĩnh vực then chốt, địa bàn quan trọng mà Nhà nước cần nắm giữ hoặc lĩnh vực mà DN thuộc các thành phần khác ít hoặc chưa tham gia; quy mô DNNN được nâng lên, chủ yếu là vừa và lớn.
Tổng số vốn chủ sở hữu cuối năm 2010 của các DNNN là trên 700.000 tỷ đồng, trong đó của các tập đoàn, tổng công ty nhà nước là 653.000 tỷ đồng.
Ông Phạm Viết Muôn, Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ, Phó Trưởng ban thường trực Ban Chỉ đạo đổi mới và phát triển doanh nghiệp nhấn mạnh, phần lớn DNNN hoạt động có lãi, số DN thua lỗ đã giảm nhiều, có DN trước đây lỗ nhưng giờ đã có lãi. Năm 2001 số DN thua lỗ và hòa vốn chiếm khoảng 60% thì đến năm 2010 chỉ còn 20%.
Chính phủ chỉ rõ phương hướng tái cơ cấu DNNN trong những năm tới. Theo đó, DNNN phải là lực lượng nòng cốt để kinh tế Nhà nước giữ được vai trò chủ đạo, là lực lượng vật chất quan trọng để Nhà nước định hướng và điều tiết nền kinh tế, góp phần ổn định vĩ mô. DNNN tập trung vào những ngành, lĩnh vực có ý nghĩa then chốt của nền kinh tế liên quan đến an ninh quốc phòng, dịch vụ công, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội. Chấm dứt tình trạng các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước đầu tư ngoài ngành. Nhiệm vụ cụ thể được chỉ ra là đến năm 2015, phân loại và thực hiện cơ cấu lại 1.309 DN 100% vốn nhà nước hiện có. Theo đó, có 692 DN tiếp tục duy trì 100% vốn nhà nước trong những lĩnh vực độc quyền nhà nước, quốc phòng, an ninh, thủy nông, thủy lợi... Đồng thời, thực hiện cổ phần hóa 573 DN, thực hiện giải thể, phá sản 13 DN...
Chính phủ cũng nhấn mạnh, nghiên cứu, chuẩn bị các điều kiện để từ năm 2015-2020 cổ phần hóa 27 tập đoàn, tổng công ty, Nhà nước giữ cổ phần chi phối trên 65% hoặc 75% vốn điều lệ tại 11 đơn vị như tập đoàn dầu khí, điện lực, than - khoáng sản, công nghiệp cao su, bưu chính viễn thông, công nghiệp hóa chất, tàu thủy...
Không thể tư nhân hóa mọi thứ
Theo Thủ tướng, sau 10 năm, đến nay chúng ta đã có hành lang pháp lý để sắp xếp, đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả DNNN. Cùng với đó đã giảm mạnh được DNNN nhỏ và DNNN mà Nhà nước không cần giữ 100% vốn. Sắp xếp DNNN thời gian qua thành công nhất là ở cổ phần hóa nhưng vẫn bảo đảm vai trò của DNNN. DNNN đã đóng góp quan trọng cho nền kinh tế, bảo đảm giữ vai trò quan trọng trong các lĩnh vực trọng điểm như năng lượng, tiền tệ, hàng không, viễn thông, xây dựng các công trình lớn, trọng điểm như thủy điện Sơn La; các sản phẩm công ích, quốc phòng an ninh...
“Tất cả vị trí then chốt đều do DNNN đảm trách, đó là điều không thể phủ nhận. Đánh giá hiệu quả của DNNN phải công bằng, không thể nói DNNN là “ăn hại”. Nếu không có DNNN thì Nhà nước không thể điều tiết, ổn định vĩ mô”, Thủ tướng nhấn mạnh.
Thủ tướng cho rằng, đánh giá DNNN phải khách quan, vì vai trò của DNNN không phải chỉ kiếm tiền. Nhiều DNNN phải chấp nhận bán sản phẩm dưới giá thành để bảo đảm kiềm chế lạm phát, vì thế không thể coi đó là làm ăn kém hiệu quả.
“Điện hiện nay bán thấp hơn giá thành, lỗ hơn 10.000 tỷ đồng. Điều này Chính phủ đã nhìn thấy nhưng đó là nhiệm vụ của Tập đoàn điện lực Việt Nam để kiềm chế lạm phát. Nếu các tập đoàn đầu tư ngoài ngành mà lỗ thì phải tách riêng để xử lý nghiêm nhưng lỗ mà do mục tiêu bình ổn giá thì phải đánh giá công bằng để nhân dân, xã hội hiểu”, Thủ tướng lưu ý.
Tuy nhiên, Thủ tướng cũng yêu cầu phải thẳng thắn nhìn nhận những tồn tại, yếu kém trong hoạt động của DNNN. Trong đó có việc thể chế còn thiếu đồng bộ, chậm, chưa rõ trách nhiệm dẫn đến vướng mắc, lúng túng, điển hình nhất là đối với vụ việc của Vinashin. Ngoài ra, tiến độ cổ phần hóa còn chậm. Giải quyết tình trạng thua lỗ vẫn kéo dài. Thoái vốn ở DNNN cũng quá chậm. Việc đổi mới các nông lâm trường quốc doanh còn quá lề mề, lúng túng tuy Bộ Chính trị đã có kết luận.
“5 năm tới phải giải quyết được việc chuyển đổi các nông lâm trường quốc doanh”, Thủ tướng yêu cầu. Bên cạnh đó, hiệu quả trong một số tập đoàn, tổng công ty vẫn thấp, thua lỗ. Có biểu hiện làm trái gây hậu quả xấu cho nền kinh tế, làm mất lòng tin của xã hội, mất uy tín của hệ thống.
Về nhiệm vụ thời gian tới, Thủ tướng nhấn mạnh: sắp xếp DNNN phải bảo đảm nâng cao hiệu quả hoạt động, giữ được vai trò chủ đạo đối với nền kinh tế. “Phải kiên định điều này, không thể tư nhân hóa hết mọi thứ”, Thủ tướng nói.
Thủ tướng yêu cầu phải tập trung hoàn thiện hệ thống thể chế, vì muốn đổi mới DNNN thành công, khung thể chế đóng vai trò quyết định. Bên cạnh đó, hoàn thiện cơ chế về cán bộ quản lý tại DNNN vì “cán bộ tốt thì DN mới tốt”. Song song đó cần làm rõ sắp xếp, quản lý các nông-lâm trường quốc doanh. Chỉ giữ lại DN 100% vốn Nhà nước nếu thực sự cần thiết. Quyết tâm đến 2015, kết thúc nhiệm kỳ sẽ hoàn thành xong việc sắp xếp, đổi mới DNNN”.
Thành Vinh
