Đó là những từ ngữ mà báo chí Mỹ và Brazil dùng để mô tả quan hệ giữa Brazil và Mỹ. Tổng thống Brazil Dilma Rousseff ngày 17-9 đã hủy chuyến thăm chính thức tới Washington vào tháng 10 sau khi có thông tin do cựu nhân viên CIA Edward Snowden tiết lộ cho thấy Mỹ đã theo dõi e-mail, tin nhắn và cuộc gọi điện thoại liên lạc giữa bà Rousseff với các quan chức cấp cao Brazil. Quyết định của nữ Tổng thống Rousseff được đưa ra thực chất là giọt nước làm tràn ly sau một giai đoạn căng thẳng giữa hai nước xung quanh vấn đề này, bất chấp Tổng thống Mỹ Barack Obama đã nỗ lực bằng cách gọi điện thoại điều đình với nhà lãnh đạo Brazil. Đây được xem là một tổn thất lớn đối với quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất ở châu Mỹ.
Tổng thống Brazil khẳng định một chuyến thăm của nguyên thủ Brazil tới Washington trong tương lai gần là điều không thể. Người phát ngôn Nhà Trắng Jay Carney cho biết, Tổng thống Obama đồng ý rằng phải mất nhiều tháng nữa hai bên mới có thể giải quyết được vấn đề.
Mối quan hệ giữa Brazil và Mỹ đã được cải thiện dần kể từ khi bà Rousseff nhậm chức vào năm 2011. Chính phủ Brazil ra tuyên bố nhấn mạnh rằng hành động giám sát bất hợp pháp các thông tin và dữ liệu của công dân, các công ty và thành viên của chính phủ Brazil là sự xúc phạm nghiêm trọng đến chủ quyền quốc gia và quyền lợi cá nhân, không phù hợp với quan hệ hợp tác giữa các quốc gia dân chủ thân thiện. Phía Brazil nói Mỹ vì không có lời giải thích thỏa đáng cho các cáo buộc này và không cam kết chấm dứt các hoạt động giám sát như vậy nên chuyến thăm của Tổng thống Brazil tới Mỹ không còn phù hợp.
Các quan chức Mỹ cho biết, các hoạt động giám sát của Cơ quan An ninh quốc gia Mỹ (NSA) chỉ nhằm theo dõi hoạt động tình nghi khủng bố, không nhằm vào thông tin liên lạc cá nhân. Tuy nhiên, Tổng thống Brazil Rousseff cho rằng giải thích như vậy không thuyết phục. Chuyến đi được dự kiến sẽ tạo nên nền tảng cho quan hệ hợp tác Mỹ - Brazil về khai thác dầu khí và công nghệ nhiên liệu sinh học cũng như khả năng Brazil mua máy bay Boeing. Washington đang rất nóng lòng với hợp đồng 4 tỷ USD, trong đó, Boeing sẽ bán 36 chiếc máy bay chiến đấu F-18 cho Không quân Brazil. Giờ các quan chức Brazil tuyên bố không thể mua máy bay chiến lược như vậy từ một quốc gia họ không thể tin tưởng.
Vấn đề lớn hơn ở chỗ, từ lâu, Brazil luôn nghi ngờ rằng Mỹ muốn kiểm soát tài nguyên khoáng sản phong phú của Brazil tại lưu vực sông Amazon và ngoài khơi bờ biển Đại Tây Dương, nơi mà Brazil đã phát hiện trữ lượng dầu lớn nhất thế giới trong thập kỷ qua. Quốc hội Brazil đã mở một cuộc điều tra, theo đó, NSA có thể đã cung cấp cho các công ty Mỹ các thông tin nhằm tạo ưu thế trong đấu thầu quyền khai thác tài nguyên của Brazil. Ủy ban Điều tra của Quốc hội Brazil cũng sẽ đến Nga để phỏng vấn thêm các thông tin từ Snowden, người đã được Nga cấp tị nạn tạm thời.
Theo báo chí Mỹ, quyết định hủy bỏ chuyến thăm tới Washington của Tổng thống Brazil sẽ thêm căng thẳng cho quan hệ Mỹ - Brazil và tăng rủi ro cho các công ty Mỹ. Điều này chủ yếu ảnh hưởng đến các lĩnh vực quốc phòng, viễn thông và năng lượng. Trong lĩnh vực năng lượng, chắc chắn sẽ có một cơn bão lửa chính trị nếu một công ty Mỹ thắng thầu khai thác dầu tại Brazil vào tháng 10 tới.
THỤY VŨ
