“Giống cha đã khó, khác cha càng khó hơn!”

Nhắc nhớ đạo diễn Hồng Sến, nhiều người nghĩ ngay đến Cánh đồng hoang và Mùa gió chướng – bộ phim được đánh giá là “thành công nhất của điện ảnh VN thế kỷ 20”. Wikipedia và Từ điển trực tuyến Quick đã ghi tên ông trân trọng với chú giải: “Đạo diễn phim truyện hàng đầu của điện ảnh VN”, “Nghệ sĩ điện ảnh VN duy nhất được giải thưởng Hồ Chí Minh đợt đầu”. Những tưởng sự nghiệp điện ảnh của ông sẽ chấm hết sau khi ông mất, thế nhưng ít ai ngờ ông vẫn còn lại một “tác phẩm” khác: Đạo diễn Hồng Chi, người con trai hiện đang tiếp bước cha một cách tự tin, vững chãi...

Những “chiêu” học từ cha

Giống như cha, Nguyễn Hồng Chi cũng khởi đầu bằng công việc quay phim. Tốt nghiệp xuất sắc trung cấp quay phim, anh đã sớm bộc lộ khả năng và lòng say nghề, trở thành một trong các tay máy chủ lực của Hãng TFS - Đài Truyền hình TPHCM từ năm 1999, được trao giải Quay phim xuất sắc năm 2003 với phim truyện Sống chậm.

Qua từng khuôn hình mạnh mẽ mà trau chuốt, các góc máy sinh động, bản sắc hiện thực và trữ tình, thể hiện sự tìm tòi và sáng tạo của những thước phim mà Hồng Chi đảm trách, nhiều bậc cha chú đã thấp thoáng nhận ra dáng vẻ của NSND Hồng Sến. Những phẩm chất này càng bộc lộ trong tác phẩm của Hồng Chi ngay khi anh chính thức trở thành đạo diễn, và bộ phim tốt nghiệp Trái tim bạc của anh vừa được Hội Điện ảnh VN trao giải “Cánh diều Bạc 2006”.

“Phim giàu kịch tính, hình ảnh đẹp, nên thơ” - nhà biên kịch Nguyễn Hồ, một người bạn vong niên của NSND Hồng Sến, người luôn dõi theo Hồng Chi kể từ những ngày anh đặt chân vào nghề - nhận định. Ông thêm: “Tôi đã xem đi xem lại mấy lần, cốt để tìm cái chất Hồng Sến trong Hồng Chi. Bóng dáng ấy khi tỏ khi mờ trong từng khung hình, động tác máy”.

“Tôi đã đi một vòng rất xa…”

Đó là tâm sự chân thành của Hồng Chi khi nhớ lại chặng đường mà anh đã vượt qua để chính thức trở thành đạo diễn điện ảnh.

Học sơ-trung cấp Nhạc viện TPHCM từ rất sớm, Hồng Chi say mê âm nhạc và là một tay chơi piano, guitar nghiệp dư tài hoa. Anh cũng học nghệ thuật điêu khắc từ ông nội là điêu khắc gia dân gian Nguyễn Hồng Sơn, học hội họa từ họa sĩ Lê Chánh, rồi tự học nhiếp ảnh… Nhưng vốn ham chơi, Hồng Chi sớm rời bỏ tất cả, anh còn lao vào nhiều nghề khác nữa, phần để thỏa mãn say mê khám phá khả năng mình, phần vì tự ái của một đứa trẻ muốn thách thức cha đã “không trực tiếp dạy nghề cho tôi” - Hồng Chi nhớ lại. Một thời gian dài anh còn theo bạn bè học cả nghề cắt tóc, rồi nghề thợ bạc. “Lung tung mỗi thứ một ít, chủ yếu vui chơi là chính” - anh nói.

Sinh thời, NSND Hồng Sến thường tâm sự với bạn bè rằng “không thể dạy nổi thằng con”. Cha-con cứ thế trục trặc mãi cho đến khi cha nằm xuống. Vào bệnh viện thăm cha lúc ông gần như không còn nhận ra người thân, bạn bè, vậy mà khi Hồng Chi hối lỗi, hứa nhất định sẽ theo nghiệp cha, ông đã bật ứa nước mắt…

“Vào nghề rồi mới thấy cha đã gián tiếp dạy tôi rất nhiều điều, nhất là đam mê và trách nhiệm với những gì mình đang làm” - Hồng Chi nói. Anh nhớ lại: “Cha tôi không bao giờ xắn tay làm giúp, ông cho rằng tự rút kinh nghiệm từ thất bại, người ta sẽ học được nhiều hơn”. Có lẽ ông muốn con trai quan sát ông rồi làm theo, thay vì cứ đòi hỏi chỉ dẫn. “Trong một lần làm phim Chiến trường chia nửa vành trăng, tới cảnh quay con tê giác lội trong bùn giữa mù sương vùng rừng núi Lâm Đồng lạnh cắt da, đột nhiên người đóng giả tê giác thoái lui, cả đoàn phim cũng ngần ngại. Để buổi ghi hình hoàn tất như dự định, thoáng chốc từ vị trí đạo diễn, cha tôi đã ông khoác bộ da tê giác lội ngay xuống bùn giữa sự ngỡ ngàng của cả đoàn phim” - Hồng Chi kể. Và những hình ảnh này theo anh mãi.

Mỗi lần vác máy rong ruổi theo các đoàn làm phim, thấm dần những nỗi truân chuyên của nghề, anh vừa thấy xót cho cha, vừa nể phục nội lực của ông và càng thấy thương ông hơn. “Bây giờ mỗi khi đi chọn bối cảnh cho phim, tôi thường chụp ảnh hầu hết rồi mang về xem lại, chuẩn bị sẵn trong đầu phải đặt góc máy ở đâu để thu được những hình ảnh tốt nhất… Đây là một trong những “tuyệt chiêu” mà tôi học được từ cha” - Hồng Chi khoe.

Và ước muốn thoát khỏi “bóng” cha

Vì cái bóng của cha anh quá lớn nên theo nghiệp cha, giống cha đã khó, để kiếm được cái phúc hơn cha, thật chẳng dễ dàng gì. Suốt những năm tháng cầm máy, chật vật với nghề quay phim và mãi tới tận giờ, không ít lần Hồng Chi đã nhận được những lời “cảnh báo” từ các đồng nghiệp, kiểu như có đáng mặt đàn ông không khi cứ cậy vào bóng cha? “Đây cũng chính là động lực giúp tôi vượt qua tất cả để hoàn tất lớp đạo diễn. Giờ thì tôi yên tâm hơn với nghề và tin chắc mình sẽ thoát khỏi cái bóng đại thụ của cha” - Hồng Chi chân thành.

Chọn cho mình đề tài từ cuộc sống đương đại, với Trái tim bạc, Hồng Chi mong muốn soi rọi những góc khuất của tâm hồn con người, theo một cách thức kể chuyện cảm xúc nhất mà mình có thể. Anh chia sẻ: “Tôi quan tâm và đặt mình vào vị trí của khán giả khi làm phim. Những đề tài hoặc cách thức thể hiện mới lạ, ấn tượng thường cuốn hút những đạo diễn trẻ như tôi nhưng tôi nghĩ nếu người xem không cảm được thì bộ phim chắc chắn không thể gọi là thành công”.

“Thiếu nhi là mảng đề tài khó. Làm phim thiếu nhi khó nhất là công tác chỉ đạo diễn xuất” - một đạo diễn trẻ cho biết. Thế nhưng, ở Trái tim bạc không chỉ có các góc máy khoáng đạt, mạnh mẽ thể hiện cá tính của một Hồng Chi-quay phim, mà còn có cái tinh tế trong cảm nhận lẫn trong chỉ đạo diễn xuất của một Hồng Chi-đạo diễn. Và điều này chắc chắn “có phần” từ phía mẹ anh, diễn viên Kim Chi lừng lẫy một thời với các phim Biển sáng, Bài ca không quên, Vụ án Hồ Con Rùa, Đứa con bị từ chối, Biệt động Sài Gòn, Lối rẽ trái trên đường mòn, Hai chị em... Nguyên là giảng viên Trường Đại học Sân khấu-Điện ảnh TPHCM, cô Kim Chi đã góp phần đào tạo một loạt diễn viên đã thành danh như Lý Hùng, Diễm Hương, Công Hậu, Ngọc Hiệp…

Hai chị em trong một “Trái tim bạc”

Càng thú vị hơn và ít ai ngờ rằng người viết kịch bản Trái tim bạc lại chính là “bà chị ruột Mai Phương” - Hồng Chi cười, thông báo. Hai chị em Mai Phương, Hồng Chi đã sớm theo con đường của cha-mẹ từ rất nhỏ. Cả hai từng là cháu nội của ông Hai Lúa trong phim Vùng gió xoáy, Mai Phương từng nhận giải Diễn viên xuất sắc cho những vai chính, vai thứ trong các phim Mùa gió chướng, Hạnh phúc quanh đây, Tiếng sóng, Gặp gỡ, Hòn Đất, Cho đến bao giờ, Trên lưng ngựa, Nhiệm vụ hoa hồng, Điệp khúc hy vọng, Chiến trường chia nửa vành trăng, Tình ngoài, Yêu đương ở độ tuổi nào, Người đàn bà bị săn đuổi, Chị em sinh đôi, Bẫy tình…

“Những năm tháng bơ vơ khi cha qua đời, hai chị em đã vất vả học hành, lập nghiệp, lập thân” - ông Nguyễn Hồ kể. Cô diễn viên “thần đồng” với trên 30 vai diễn khi tuổi chưa đầy 20 tuổi ngày nào, nay lặng lẽ cùng gia đình riêng và công việc kinh doanh tận Long Thành, Đồng Nai. “Thỉnh thoảng thấy nhớ nghề, tôi tìm cách quay trở lại bằng… chữ nghĩa, qua các kịch bản điện ảnh và sân khấu đã và đang viết” - Mai Phương nói. “Vậy là có cả hai chị em trong một trái tim bạc. Nơi cõi vĩnh hằng được tin vui này, Hồng Sến thế nào cũng cạn một chén mừng!” - ông Nguyễn Hồ xúc động.

Được biết, NSND Hồng Sến từng đặt hy vọng rất nhiều vào cô chị Mai Phương nhưng chắc chắn ông không thể ngờ rằng cô đã trở lại với nghề bằng thứ ngôn ngữ khá hiếm hoi trong tài sản nghệ thuật của ông.

Chúc mừng cho Trái tim bạc, chúc mừng cả hai chị em, ông Nguyễn Hồ căn dặn: “Trong sáng tạo nghệ thuật, giống cha đã khó, khác cha càng khó hơn”.

“Trái tim bạc”: Kịch bản: Nguyễn Mai Phương (dựa theo truyện ngắn Puppies For Sale của Dan Clark); biên tập: Quốc Hưng; quay phim: Nguyễn Thanh Phúc; âm nhạc: Hoài Sa.

SONG PHẠM