Khi bàn về y tế cơ sở là bàn về chăm sóc sức khỏe ban đầu phục vụ người dân. Nội dung chăm sóc sức khỏe ban đầu có việc phòng bệnh, khám chữa bệnh và theo dõi bệnh tật theo địa bàn dân cư. Ở các nước tiên tiến, bác sĩ gia đình sẽ đảm nhiệm toàn bộ công việc chăm sóc sức khỏe ban đầu. Ở Việt Nam đang manh nha bác sĩ gia đình nhưng chưa hình thành văn hóa theo dõi và chăm sóc sức khỏe có hệ thống. Tuy nhiên, hệ thống phòng khám tư nhân thì “trăm hoa đua nở”.
Y tế cơ sở là xương sống nghành y tế, như đánh giá của Bộ Y tế trong tổng kết vừa qua. Tại thành thị, y tế cơ sở đang có sự phân tán về đội ngũ chuyên môn, là nguyên nhân chính, căn bản khiến làm suy yếu y tế cơ sở. Y tế cơ sở ở đây không chỉ là y tế phường, xã, trung tâm y tế mà bao gồm cả các phòng khám y tế tư nhân trong và ngoài giờ. Lâu nay, ngành y tế chưa có phương án tổ chức phù hợp cho y tế cơ sở. Các phòng khám tư nhân ra đời thời gian qua đã góp phần không nhỏ trong công tác chăm sóc sức khỏe người dân, nhưng để mô hình này tồn tại lâu dài sẽ có những bất cập và ảnh hưởng đến việc thực hiện các quy định của pháp luật về khám và chữa bệnh, ảnh hưởng trực tiếp đến việc chăm sóc sức khỏe người dân. Những tồn tại chung của phòng khám tư nhân là rác y tế, môi trường, bán thuốc… đều còn bỏ ngỏ. Với phòng mạch tư nhân hiện nay, pháp luật chưa đề cập nhiều về quản lý; việc bán thuốc đã có quy định cấm nhưng đại đa số đều có bán thuốc kèm theo, thậm chí thuốc còn cắt nhãn, gói vào túi và ghi rất qua loa với mục đích không công khai cho người bệnh. Còn bàn về chuyên môn, nhiều phòng khám của các bác sĩ nổi tiếng có ngày khám đến 100 người (từ 14 giờ đến 19 giờ), với thời gian tối thiểu 3 phút cho một bệnh nhân. Bác sĩ dù giỏi đến đâu nhưng khám qua loa về một chuyên khoa và không có cận lâm sàng hỗ trợ, không có các chuyên khoa liên quan thì việc khám bệnh, cho thuốc như vậy có điều gì chưa ổn lắm!
Sự điều chỉnh của nhà nước là cần thiết, cần quy hoạch các phòng khám tư nhân vào y tế cơ sở. Y tế phường, xã là đầu mối cung cấp mặt bằng và pháp lý cho các phòng khám chuyên khoa, nhà thuốc và phải đầu tư về xử lý nước thải, thu gom rác y tế. Người bệnh đến y tế cơ sở sẽ được phục vụ các chuyên khoa và tự chọn bác sĩ để khám, chữa bệnh. Y tế cơ sở tại trạm y tế phường xã, mô hình phòng khám đa khoa là một mô hình phù hợp cho việc chăm sóc sức khỏe ban đầu, phù hợp trong tình hình hiện tại khi mô hình bác sĩ gia đình chưa phát triển, thực sự góp phần giảm tải tại các bệnh viện lớn, cải thiện hình ảnh ngành y tế Việt Nam.
NGUYỄN XUÂN
