Đi Đà Lạt khám phá biệt thự cổ

Đà Lạt “xài” sang! Đó là cảm nhận đầu tiên khi du khách đến đây, bởi hầu hết các công sở nhà nước đều là biệt thự, thậm chí trạm y tế phường (phường 9, đường Quang Trung) cũng là một ngôi biệt thự hoành tráng hẳn hoi!

Đà Lạt có bao nhiêu biệt thự cổ?

Đà Lạt có rất nhiều biệt thự cổ, người nói có tới 6.000 căn, người nói 3.000, người nói khoảng 2.500. Hỏi bà Thái Huyền Trinh - GĐ Công ty TNHH Thái - chuyên môi giới và kinh doanh bất động sản tại Đà Lạt, bà kêu: “Đâu mà nhiều thế!? Chỉ có 89 căn thôi, nhưng tỉnh đã giao cho các công ty thầu sửa chữa, trùng tu và đưa vào kinh doanh, du lịch gần hết rồi. Hiện còn lại khoảng 40 căn, công ty chúng tôi cũng đang định lấy nhưng còn chờ người hợp tác”.

Cho dù vài ngàn hay vài trăm căn, biệt thự Đà Lạt cũng rất nổi tiếng với lối kiến trúc độc đáo và đa dạng, được xem là “bảo tàng sống” về kiến trúc biệt thự, mang tinh túy của nền kiến trúc bậc nhất Pháp quốc, kết hợp với dấu ấn phương Đông và hơi thở tình yêu của xứ sở núi đồi mơ mộng.

Đó là các ngôi biệt thự xung quanh viện Pasteur, và trên các con đường Trần Hưng Đạo, Huỳnh Thúc Kháng, Lam Sơn, Lê Lai, Trần Bình Trọng, Hùng Vương, Trần Phú, Hoàng Văn Thụ, Quang Trung, Nguyễn Du, Phó Đức Chính, Phan Chu Trinh… Phần lớn được xây cất bằng gỗ tốt, mái ngói, tường đá rất dày, nội thất và trang thiết bị đều nhập từ Pháp. Trải qua nhiều thời kỳ với nhiều đời, nhiều người ngụ cư, tạm cư. “Có biệt thự dùng làm nhà tập thể cho mười mấy hộ ở, nên phần lớn nhìn bề ngoài vậy chớ bên trong xuống cấp trầm trọng lắm” - anh Lý Tiến Dũng - họa sĩ, người Đà Lạt - cho biết.

Hầu hết các biệt thự đều nằm trên những nơi cao (Đà Lạt có 99 cao điểm) ẩn mình trong những rừng thông với diện tích xung quanh từ 1.000 - 4.000m2  với cổng vào, vườn cảnh, bồn hoa… và đều có tầm nhìn đẹp hướng ra đồi thông, xuống thung lũng, hồ Xuân Hương hoặc về phía Langbian - lại vừa riêng biệt về kích thước, dáng vẻ, không cái nào giống cái nào, và thường cao không quá ba tầng.

Các kiến trúc sư Pháp đã tính toán rất kỹ, nhà cao tầng quả không phù hợp với Đà Lạt. Nay thì từng dãy nhà mới mọc lên đủ kiểu, đủ màu và không theo quy hoạch đã phá nát kiến trúc của thành phố. Chưa kể người Pháp trước đây quy hoạch Đà Lạt tối đa 50.000 dân. Thế nhưng thành phố hiện có tới vài trăm nghìn người, nên việc phá vỡ cảnh quan và kiến trúc là điều không thể tránh khỏi.

Những ngôi biệt thự đặc biệt

Dọc đường Trần Hưng Đạo đều là những ngôi biệt thự đặc biệt, được xây theo lối kiến trúc Bắc Pháp với sườn gỗ, tường gạch nhiều kiểu khác lạ. Số 16 là nhà của một kiến trúc sư người Pháp, được thiết kế rất hiện đại với cột lò sưởi không thẳng hoặc vuông vức, mà cong về một phía và có cẩn đá chẻ.

Biệt thự số 22 từng là tư hữu của Thống sứ Nam Kỳ, rất đồ sộ với tầng trệt có gara và dãy phòng cho người giúp việc; tầng lầu có bậc thang lên hai bên, trên có giàn hoa. Lầu có trần cao dành treo tranh và đèn chùm nay không còn nữa. Phòng khách rất rộng, kiên cố, kiến trúc trông có vẻ nặng nề nhưng sang trọng, bề thế.

Các căn số 14, 18, 20 với bố cục mặt bằng đơn giản nhưng cầu kỳ ở các chi tiết mái, cầu thang, trang trí cửa sổ, lối đi và đặc biệt là hoa văn ở những vòm cuốn trên cửa có tính nghệ thuật rất cao. Đây là lối kiến trúc đặc trưng của vùng Normandie (Tây Bắc nước Pháp) với kiểu nhà mái ngói lớn và phần đuôi bẻ góc, tường xây đá chẻ đến bệ cửa sổ và phần bên trên xây gạch để lộ các sườn gỗ, ban-công rộng, sân vườn chung quanh trải dài ra lối cổng.

Biệt thự trên đường Quang Trung - nay là trụ sở Mặt trận Tổ quốc tỉnh - mặt trước có vẻ cầu kỳ nhưng cổ kính, sang trọng với các đường viền trang trí gần mái trông đơn giản nhưng lại rất tỉ mẩn, chi tiết.

Còn muốn ngắm biệt thự kiểu xứ Basque, vùng Đông Nam nước Pháp, hãy đến biệt thự trên đường Cô Giang - nay là cư xá của Viện Hạt nhân - với đặc điểm mái dốc, trông như tòa lâu đài thu nhỏ.

Đà Lạt vẫn còn lưu giữ một biệt thự cổ xây từ năm 1935, cùng thời với nhà ga Đà Lạt. Đó là biệt thự của bác sĩ Lemoine, nay là Nhà nghỉ Công đoàn. Theo đồ án quy hoạch, vị trí này được chọn làm nơi làm việc của Phủ Toàn quyền - với cả bốn mặt đều tuyệt đẹp.

Cổ hơn nữa là “Biệt thự Nhà máy đèn” (79 - đường 3 tháng 2) được xây năm 1928, ngay sau khi hoàn thành Nhà máy đèn đầu tiên của Đà Lạt, xây theo lối kiến trúc Bắc Pháp có tường lồng trong bộ khung gỗ, mãi cho đến nay vẫn còn đẹp và chắc chắn. Đặc biệt, biệt thự này chỉ có cửa kính ô nhỏ và cột gỗ sơn xanh, nâu, xen với màu vôi vàng, hồng trắng của tường gạch trông rất hiện đại.

Đằng sau những ngôi biệt thự huyền bí

Những biệt thự cổ Đà Lạt nổi tiếng không chỉ vì lối kiến trúc độc đáo, mà còn được bao phủ bởi biết bao câu chuyện huyền hoặc, kỳ bí… Được kể nhiều và có tình tiết ly kỳ nhất là ngôi biệt thự nhỏ, nằm đơn lẻ trên một ngọn đồi, phía tay phải hướng từ TPHCM lên, ngay cửa ngõ vào thành phố Đà Lạt. Ngôi biệt thự được mua đi bán lại nhiều lần, hiện là sở hữu của một công ty, bên ngoài ghi bảng “Biệt thự Dã quỳ”, nhưng cho đến nay vẫn thâm u, hoang vắng vì chưa được xây sửa, chỉ có một bảo vệ luống tuổi trông coi.

Theo lời người dân Đà Lạt, ngôi biệt thự xưa kia của một quan ba người Pháp nổi tiếng ăn chơi trác táng. Nơi đây một kỹ nữ xinh đẹp trong cơn say đã nhảy lầu tự tử. Từ đấy, đằng đẵng thời gian dài hoang phế, hàng loạt xác chết bí ẩn được phát hiện nơi đây càng làm ngôi biệt thự thêm lừng lẫy bởi các câu chuyện huyền hoặc.

Ngôi biệt thự đầu đèo Prenn cũng được đồn đại có ma, người Đà Lạt truyền tai nhau: Đêm đêm, trong căn biệt thự này thường vẳng ra tiếng ì ầm như súng nổ, rồi bóng một cô gái áo trắng vụt chạy đi chạy lại…

Biệt thự số 4 - Thủ Khoa Huân cũng được nhiều người khẳng định có ma. Nhiều người từng ngủ trong ngôi biệt thự này kể, đêm đến, các khung cửa kính run lên bần bật như có bão, dù bên ngoài gió lặng, trời yên. Có người dậy bật đèn, chèn tất cả cửa lại nhưng tiếng động vẫn cứ huyên náo suốt cả đêm. Được biết, ngôi biệt thự này từng của một quan chức người Pháp, sau được dùng làm dinh thự của tỉnh trưởng Lâm Viên, và tầng hầm từng là nơi giam giữ, tra tấn các chiến sĩ cách mạng…

Một ngôi biệt thự khác trên đường đến thác Cam Ly, nay là trụ sở Ban quản lý dự án du lịch Đankia - Suối Vàng, nghe nói cũng… có ma. Được xây từ năm 1930, từng bị bỏ không, hoang phế với mái ngói xiêu vẹo, cửa nẻo tan tành, nhưng phía trước vẫn còn cây thông cổ thụ trên 100 tuổi, cành nhánh sum suê.

Một “biệt thự ma” khác nằm ngay giữa lòng thành phố (10 - Nam Kỳ Khởi Nghĩa) được xây dựng từ năm 1949, từng là dinh thự của tướng Bình Xuyên - Bảy Viễn. “Đêm xuống, căn biệt thự này dễ sợ lắm!” - bà H. người dân sống cạnh đấy kể đã nhiều lần nghe tiếng gõ cửa, tiếng bước chân, tiếng tra chìa khóa, cả tiếng ho, tiếng thở, tiếng xối nước ào ào trong nhà tắm…

Còn nhiều, rất nhiều ngôi biệt thự xinh đẹp khác của Đà Lạt, nhưng đều có điểm chung là được khoác trên mình những truyền thuyết ly kỳ, rùng rợn, ma quái. Cho dù hiện một số căn đã được sửa chữa, trùng tu, dự tính đưa vào khai thác du lịch, nhưng khi đứng trước những căn biệt thự này, cảm giác âm u, lạnh lẽo, hòa với tiếng thông reo… đan dệt cùng những câu chuyện truyền khẩu bất tận với rất nhiều dị bản - vẫn rất dễ tạo cho du khách cảm giác huyền hoặc, nhưng cũng rất gợi tò mò.

Tour du lịch qua những ngôi nhà kỳ bí - tại sao không?

Vài năm trở lại đây du khách hầu như chỉ đến Đà Lạt đông đảo vào các dịp lễ hội như lễ hội hoa, lễ hội trà… Những ngày còn lại trong năm, Đà Lạt gần như vắng vẻ, thưa thớt. Đã có không ít lời ta thán về cách quản lý và khai thác du lịch kiểu “ăn xổi” của Đà Lạt, như tình trạng “chặt chém” khách, từ khách sạn cho đến nhà trọ, hàng quán bình dân, chợ búa…

Thiết nghĩ, đã đến lúc Đà Lạt nên đặt ra các hướng mở, nhằm phát triển thêm những điểm đến mới, dịch vụ mới, chuyên nghiệp và hợp lý hơn. Trong số đó, nên chăng cần có thêm tour du lịch qua các ngôi nhà, dinh thự có bề dày lịch sử, hoặc được phủ lên những câu chuyện mang màu sắc huyền bí...

Gần đây, nhiều biệt thự cũ cũng dần được thành phố cải tạo để đón khách với mức giá chấp nhận được. Một số biệt thự trên đường Trần Hưng Đạo cho giá thuê nguyên căn chỉ khoảng 1- 1,5 triệu đồng/ngày. Tuy hơi cao so với một số khách sạn bình dân hoặc nhà nghỉ nhưng lại rẻ hơn rất nhiều so với các khách sạn nhiều sao. Nhiều gia đình, nhóm bạn, công ty... đã thuê nguyên căn biệt thự, được giao chìa khóa để tiện đi-về, tự tổ chức nấu nướng, sinh hoạt trong không gian tự do, rộng rãi.

Cảm giác được ở hẳn trong một ngôi nhà trên đồi, mở cửa ra là bắt gặp cỏ hoa, trăng thanh, gió mát, thông reo... để cảm nhận được một Đà Lạt thật gần gũi. Với du khách tò mò, thích khám phá, chắc chắn còn thú vị hơn nếu được biết lịch sử kỳ bí của ngôi nhà mình đang ở.

Không chỉ thế, được biết, dưới một số biệt thự lớn của Đà Lạt còn có những đường hầm bí mật, được người Pháp, người Nhật đào để ẩn nấp hoặc lánh nạn trước đây, nhiều năm nay bị bỏ không, xuống cấp và lãng phí, hiện đang từng ngày đợi ngành du lịch đánh thức. Cụ thể như Dinh I, Dinh II đều có đường hầm dài đến vài cây số với rất nhiều ngõ ngách luồn dưới các ngọn đồi, thông ra những dinh thự khác, những ngõ thoát bí mật hoặc nơi đỗ của trực thăng. Có thể nói, với những ngôi biệt thự đẹp mơ màng, có lịch sử, có cả những chuyện kỳ bí chắc chắn “hớp hồn” du khách.

Đã có không ít Việt Kiều về thăm Đà Lạt, họ đến từng ngọn đồi, từng ngôi biệt thự cổ để quay phim, rồi lồng nhạc cùng những âm thanh ma quái, kinh dị, trên nền những câu chuyện kể giật gân, kèm lời bình ít nhiều xuyên tạc. Rồi họ tải lên trang web nước ngoài YouTube, dài đến 6 tập, làm không ít người tò mò, tìm đến Đà Lạt.

Nên chăng cần nhanh chóng trùng tu, sửa chữa (trên tinh thần bảo tồn, giữ nguyên kiến trúc), vừa thu thập những tư liệu lịch sử - văn hoá để giới thiệu với du khách, mạnh dạn trùng tu một số đoạn đường hầm, mở các tour du lịch, dịch vụ, hướng dẫn khách vào tham quan, song song với việc kinh doanh những sản phẩm du lịch như quà lưu niệm mang đặc trưng văn hóa và bản sắc Đà Lạt... Vì bởi, những ai quan tâm đến kiến trúc Đà Lạt đều hiểu rằng giá trị của các biệt thự cổ không chỉ là tiền bạc, mà chính là giá trị vô hình, là cái hồn của phố thị Đà Lạt.

Thời gian qua, được biết, Công ty cổ phần đào tạo - nghiên cứu và ứng dụng công nghệ thông tin Cadasa (TP.HCM) cũng đã thuê trọn gói 13 căn biệt thự với diện tích gần 60.000m2, (thời hạn 50 năm) và đang tiến hành triển khai trùng tu với tổng kinh phí dự kiến 92 tỷ đồng, trở thành trung tâm nghỉ dưỡng đa chức năng, nhưng vẫn giữ được vẻ đẹp nguyên trạng ban đầu, dự tính đưa vào khai thác dưới dạng cuốn chiếu từ nay đến năm 2009.

Đầu tư vào biệt thự cổ rất tốn kém, nhưng nếu biết quản lý và khai thác tốt sẽ thu được rất nhiều. Đó là trường hợp của khu biệt thự Bellevue, còn gọi là khu biệt thự Lê Lai, Lam Sơn với trên 20 căn, giờ do một tập đoàn nước ngoài là Evason Ana Mandara - với các chuyên gia nước ngoài trùng tu - và đang điều hành, giá phòng tương đương hoặc cao hơn cả các khách sạn 4, 5 sao nổi tiếng ở Đà Lạt như Palace, Ngọc Lan... nhưng vẫn thu hút rất nhiều du khách.

Còn gì kỳ thú hơn được nhâm nhi ly rượu vang Đà Lạt, một ly cà phê phố núi trong một căn biệt thự cũ, hay ngồi dưới một chiếc hầm nghe kể những câu chuyện lịch sử, huyền hoặc, kỳ bí… Đây là một hướng du lịch mở, bỏ ngỏ dành cho du lịch Đà Lạt và thiết nghĩ không quá khó để thực hiện.

Thảo Phạm