Hai tháng đầu năm, lao động thất nghiệp trên địa bàn TPHCM tăng vùn vụt. Bình quân mỗi tháng, TPHCM có gần 10.000 người thất nghiệp, trong khi đó doanh nghiệp đang đỏ mắt tìm lao động, thị trường lao động TPHCM vẫn cần đến 35.000 lao động, vì sao?
Người lao động đăng ký hưởng BHTN.
Chủ động... thất nghiệp
Tại điểm đăng ký bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) ở số 153 Xô Viết Nghệ Tĩnh (Bình Thạnh) đã có hơn hàng trăm người đến làm thủ tục xin hưởng trợ cấp BHTN. Chị L.Q.C, nhân viên một công ty liên doanh nước ngoài có mức lương xấp xỉ 17 triệu đồng/tháng đang làm thủ tục xin hưởng trợ cấp thất nghiệp.
Chị C. cho biết, do áp lực công việc phải đi công tác nhiều nên tạm xin nghỉ việc để nghỉ ngơi. Theo mức lương trên và thời gian đóng BHTN chị được hưởng 6 tháng BHTN chi trả với mức trợ cấp xấp xỉ 10 triệu đồng/tháng.
Theo tìm hiểu của chúng tôi, mức hưởng trợ cấp thất nghiệp “khủng” hàng tháng như chị C. không phải là hiếm. Theo thống kê của cơ quan chi trả BHTN, hàng tháng có khoảng 7% lao động thất nghiệp có mức lương trên 6 triệu đồng/tháng làm đơn xin hưởng BHTN. Điều đáng nói là hầu hết trên các quyết định thôi việc hay chấm dứt hợp đồng đều cho thấy người lao động chủ động nghỉ việc để hưởng BHTN.
Không riêng gì lao động trình độ cao với mức lương “khủng” mà hiện nay nhiều công nhân với mức thu nhập thấp cũng xin nghỉ việc để hưởng trợ cấp thất nghiệp. Tại văn phòng BHTN chi nhánh Bình Tân, mỗi ngày có hàng trăm công nhân đến làm thủ tục hưởng BHTN. Nghịch lý là hiện nay lao động phổ thông đang thiếu trầm trọng thì công nhân lao động tại các khu công nghiệp lại ùn ùn kéo nhau đi đăng ký thất nghiệp.
Chị N.T.H., công nhân Công ty P.Y cho biết, thấy bạn bè mách nước chị xin chấm dứt hợp đồng lao động với công ty cũ đã làm việc hơn 10 năm nay để chuyển sang làm cho một công ty khác. Bởi theo chị, quyền lợi thì mình cứ hưởng. “Ở đây hầu hết là lao động phổ thông, làm sao có thể thất nghiệp được. Công ty nào chẳng rao tuyển đầy đường” – chị H. vô tư tiết lộ.
Ông Nguyễn Cao Thắng, Phó Giám đốc Trung tâm Giới thiệu việc làm kiêm Trưởng phòng BHTN TPHCM cho biết, theo thống kê chưa đầy đủ, từ đầu năm đến nay có trên 20.000 người đăng ký hưởng BHTN. Riêng tháng sau Tết Nguyên đán có 10.112 người thất nghiệp, tăng 154% so với năm ngoái. Bình quân mỗi ngày có khoảng 400 người đến đăng ký hưởng BHTN, nhất là ngày đầu tuần có thể lên trên 500 người/ngày…
Thất nghiệp để trục lợi?
Lý giải nguyên nhân lao động đăng ký hưởng BHTN tăng, ông Nguyễn Cao Thắng, Phó Giám đốc Trung tâm Giới thiệu việc làm TPHCM, cho rằng: Do chính sách và điều kiện hưởng BHTN thông thoáng, dễ dàng hơn trước. Thủ tục hành chính cũng nhanh gọn từ đăng ký đến nhận tiền hàng tháng. Bên cạnh những người thất nghiệp thật sự do nhiều doanh nghiệp giải thể, phá sản và cắt giảm lao động cũng không loại trừ lao động chủ động xin nghỉ việc để được hưởng BHTN. Đây rõ ràng là hành động trục lợi nhưng không xử lý được vì họ vẫn làm đúng luật và cũng không phải là thất nghiệp ảo mà là người lao động chủ động thất nghiệp. Hiện tượng bất bình thường này cũng được ông Điều Bá Được, Trưởng ban Chính sách thực hiện bảo hiểm (BHXH Việt Nam) cho rằng không loại trừ tình trạng thất nghiệp ảo để trục lợi.
Ông Trần Anh Tuấn, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo nhu cầu và thông tin thị trường lao động TP (Falmi), cho biết, do tình hình khó khăn trong sản xuất, kinh doanh khó khăn nên không ít doanh nghiệp nhỏ phải ngừng hoạt động hoặc thu hẹp sản xuất. Chính vì vậy, thị trường lao động có nhiều biến động. Tình trạng lao động cũng biến động nhiều hơn mọi năm khi có đến hơn 30% lao động phổ thông “nhảy việc”, nhiều nhất ở các ngành nghề như dệt may, cơ khí, điện tử, xây dựng, bán hàng, phục vụ… Mặc dù doanh nghiệp thiếu lao động nhưng người lao động đăng ký hưởng BHTN lại tăng. Điều này cho thấy tình trạng nghịch lý vừa thừa, vừa thiếu của thị trường lao động TPHCM.
Một cán bộ chi trả BHTN thừa nhận, mặc dù biết một số lao động thất nghiệp ảo nhưng không thể không cho họ hưởng BHTN vì họ vẫn làm đúng luật. Bởi luật không quy định rõ ràng như thế nào là thất nghiệp mà chỉ quy định chung chung là lao động bị mất việc, nghỉ việc nên không ít người đã chủ động thất nghiệp để hưởng lợi. Không ít trường hợp vừa nghỉ việc được vài ngày là tìm được việc làm mới nhưng vẫn đăng ký để nhận trợ cấp thất nghiệp, trong khi việc giám sát xem họ tìm được việc làm hay chưa trong vòng 15 ngày sau khi đăng ký gần như là việc không thể. Trong khi đó, cũng có khá nhiều người thất nghiệp thực sự lại không được hưởng chính sách vì doanh nghiệp còn nợ BHXH, chưa thể trả sổ cho lao động. Theo quy định, lao động thất nghiệp đáng lẽ ra sẽ nhận sự giới thiệu việc làm miễn phí hay nhận trợ cấp học nghề trong 6 tháng. Đến nay rất ít lao động nhận giúp đỡ về việc làm và cũng không có một lao động thất nghiệp nào nhận tiền hỗ trợ học nghề.
Hồ Thu
