Nhiều kiểu lấn chiếm
Lấn chiếm lòng đường, vỉa hè là thực trạng xảy ra từ lâu tại TPHCM. Nói chung các hành vi vi phạm trật tự lòng đường, vỉa hè trên địa bàn thành phố trong thời gian qua có nhiều kiểu. Đó là tình trạng các hộ mặt tiền kinh doanh, buôn bán lấn chiếm vỉa hè để làm nơi để xe, hàng hóa, bảng hiệu; tình trạng buôn bán hàng rong trên vỉa hè hay đưa rác thải ra đường hoặc tập kết rác ngoài đường trong khi chờ xe thu gom; công tác xử lý xe 3 - 4 bánh thô sơ, xe tự chế không được thực hiện triệt để, đặc biệt tại khu vực vùng ven và ngoại thành; tình trạng ô tô dừng đỗ tràn lan tại các tuyến đường có biển báo cấm dừng đỗ xe, nhất là tại các siêu thị, trung tâm tiệc cưới, nhà hàng, trường học, bệnh viện…
Tình trạng đỗ xe nhiều giờ trên một số tuyến đường, ngay cả những đường có biển báo cấm dừng, cấm đỗ. Phổ biến là tình trạng kinh doanh, mua bán lấn chiếm lòng lề đường, họp chợ tự phát. Bên cạnh đó, việc sử dụng vỉa hè, lòng đường ngoài mục đích giao thông như tiệc cưới, tang lễ… cũng ít nhiều ảnh hưởng đến trật tự an toàn giao thông (ATGT). Nhiều vỉa hè có tình trạng người dân xây, đặt bục, bệ trái phép làm ảnh hưởng đến ATGT và mỹ quan đô thị.
Theo số liệu thống kê của Sở Giao thông Vận tải TPHCM, toàn địa bàn thành phố hiện có tổng cộng 4.869 tuyến đường rộng từ 5m trở lên với tổng chiều dài 4.044km. Trong số tuyến đường có bề rộng từ 5m trở lên, có 3.631 tuyến đường có bề rộng lòng đường nhỏ hơn 7,5m với chiều dài 2.328km, tương đương 57,59% và 1.238 tuyến đường có bề rộng lòng đường từ 7,5m trở lên với chiều dài 1.716km. Như vậy theo tinh thần Quyết định số 74/2008/QĐ-UBND ngày 23/10/2008 của UBND TPHCM, tính ra có 42,41% chiều dài các tuyến đường có thể xem xét cho phép đậu xe dưới lòng đường.
Trong 4.869 tuyến đường nêu trên, có 2.598 tuyến đường với chiều dài 2.074km không có vỉa hè. Trong số 2.271 tuyến đường có vỉa hè thì chỉ có 772 tuyến đường với chiều dài 451km, có vỉa hè rộng từ 3m trở lên. 1.499 tuyến đường với chiều dài 1.428,3km, có vỉa hè rộng dưới 3m.
Với đặc điểm có hơn một nửa số tuyến đường không có vỉa hè nên dẫn đến xảy ra tình trạng dừng đậu xe dưới lòng đường trong khi đối với các tuyến đường có vỉa hè thì cũng chỉ có khoảng hơn 27% chiều dài phần vỉa hè có thể xem xét cho phép sử dụng tạm thời cho mục đích ngoài giao thông.
Theo Ban ATGT thành phố, trong số 178 tuyến đường trọng điểm, tiêu biểu được tổ chức kiểm tra, người ta thấy có 68 tuyến đường có chuyển biến tốt, vỉa hè tuyến đường thông thoáng tiêu biểu như các đường Hàm Nghi, Calmette, Nguyễn Trãi, Phùng Khắc Khoan, Châu Văn Liêm, Hoàng Diệu, Hùng Vương… Có 95/178 tuyến đường chỉ mới có chuyển biến, theo đó các tuyến đường được kinh doanh theo giới hạn vạch sơn trên vỉa hè hoặc các tuyến đường còn lối đi cho người đi bộ mà tiêu biểu là các tuyến đường Trần Hưng Đạo, Phạm Ngũ Lão, Nguyễn Huệ, Đồng Khởi, Lê Lợi, Nguyễn Thái Học, Lương Định Của, Nguyễn Thị Minh Khai… 15/178 tuyến đường được đánh giá ít chuyển biến vì còn tình trạng buôn bán phức tạp như tuyến đường Võ Văn Tần, Nguyễn Chí Thanh, Thuận Kiều, Nguyễn Tri Phương, Lê Quang Sung, Minh Phụng, Ông Ích Khiêm, Kinh Dương Vương…
“Bóng trong chân” quận, huyện
Công tác quản lý, lập lại trật tự lòng đường, vỉa hè trên địa bàn thành phố thời gian qua tuy có những mặt làm được nhưng cũng có những tồn tại cần giải quyết.
Về mặt tích cực, hầu hết các quận huyện đều nỗ lực trong thực hiện giải quyết tình trạng lấn chiếm lòng lề đường. Nhiều quận, huyện thường xuyên ra quân kiểm tra, rà soát nên cũng tạo được chuyển biến bước đầu như các quận 1, 3, 4, 6, Thủ Đức và huyện Củ Chi. Một số quận, huyện có giải pháp, mô hình hay như quận 1, mỗi tuần ít nhất 2 lần các lực lượng chức năng địa phương phối hợp ra quân lập lại trật tự lòng lề đường. Hay như Đội quản lý trật tự đô thị quận Bình Tân dùng điện thoại nhắn tin SMS cho cá nhân, tổ chức kinh doanh buôn bán lấn chiếm lòng đường, lề đường, vỉa hè trên địa bàn quận…
Thế nhưng vẫn còn nhiều điều để nói về các tồn tại. Tại một số quận huyện, việc giải quyết trật tự lòng lề đường vẫn chưa đồng bộ, thiếu quyết liệt; sau khi kiểm tra xử lý thì lại tái phát nạn lấn chiếm, buôn bán tràn lan. Loại hình buôn bán hàng rong bằng xe đẩy dưới lòng đường vẫn còn khá phổ biến, gây cản trở giao thông. Chợ tự phát tuy có giảm nhưng chưa dứt điểm, tập trung nhiều quanh các khu công nghiệp, vùng ven.
Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng này, cả nguyên nhân chủ quan lẫn khách quan. Đó là những nguyên nhân như nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận người dân còn hạn chế, thường tái vi phạm khi không có lực lượng chức năng kiểm tra; nhiều tuyến đường không có vỉa hè hoặc vỉa hè rất hẹp chưa kể thực trạng xuống cấp vỉa hè; chợ truyền thống chưa đáp ứng nhu cầu mua sắm của người dân dẫn tới sự xuất hiện chợ tự phát; kinh doanh vỉa hè tại thành phố từ lâu đã trở thành như một loại hình văn hóa trong kinh doanh, rất khó thay đổi; công tác tuyên truyền của cơ quan chức năng chưa thường xuyên, chưa sâu sát dẫn tới chưa tạo được tính thuyết phục, sự đồng thuận của người dân; công tác kiểm tra xử lý các hành vi vi phạm chưa thường xuyên, liên tục, thiếu kiên quyết, nhất là ở cấp phường, xã từ đó dẫn tới dư luận cho rằng có tình trạng bao che, bảo kê…
Ông Nguyễn Ngọc Tường, Phó Trưởng Ban chuyên trách Ban ATGT TPHCM, cho rằng, một trong những mấu chốt để giải quyết vấn nạn này, đó là cần phải xác định vai trò nòng cốt, quan trọng của chính quyền cơ sở. Trong cách nhìn này, chủ tịch UBND các quận huyện sẽ phải chịu trách nhiệm trước UBND thành phố trong việc đảm bảo trật tự lòng đường, vỉa hè trên địa bàn do mình quản lý. Thành phố cần xem xét xử lý trách nhiệm đối với các chủ tịch quận, huyện không hoàn thành nhiệm vụ, để trật tự lòng đường, vỉa hè diễn biến phức tạp.
Thành phố cũng cần xem xét quy hoạch xây dựng chợ mới hoặc bố trí chợ tạm thời tại những vị trí phù hợp như các khu đất trống, để dời các chợ tự phát. Chính quyền thành phố cần chỉ đạo UBND các quận, huyện và các đơn vị liên quan thực hiện nghiêm việc quản lý phương tiện thô sơ 3-4 bánh theo tinh thần Nghị quyết số 05/2008/NQ-CP của Chính phủ tại phiên họp thường kỳ tháng 1/2008, không để tình trạng sản xuất, sử dụng tràn lan xe 3-4 bánh thô sơ, xe tự chế như hiện nay.
Trong khi đó, UBMTTQ Việt Nam TPHCM có thể hỗ trợ hiệu quả cho công tác lập lại trật tự lòng lề đường bằng cách tiếp tục phát huy vai trò của các tổ chức đoàn thể chính trị trong công tác tuyên truyền, giám sát đối với việc thực hiện quản lý, sử dụng lòng đường, vỉa hè. Không xem xét công nhận khu phố văn hóa nếu còn tình trạng lòng lề đường phức tạp, mất trật tự.
