Còn 5 tháng nữa mới hết năm 2006, nhưng mùa lịch 2007 đã bắt đầu nóng. Đây cũng là năm đầu tiên thực hiện đầy đủ sự chỉ đạo và hướng dẫn của Bộ VHTT về việc triệt để chống độc quyền trong xuất bản lịch blốc. Vui mừng bên cạnh âu lo, sự năng động đan xen với những chiêu thức trong kinh doanh lịch dần dần bộc lộ…
Đăng ký nhiều, làm ít!
Lâu nay, không ít người tỏ ra lo lắng về con số trên 115 triệu blốc lịch 2007 đã được các nhà xuất bản (NXB) đăng ký với Cục Xuất bản. Người ta còn tính mỗi đầu người dân Việt Nam có trên 1,5 blốc lịch để ngầm ý nói rằng chủ trương của Bộ VHTT về chống độc quyền là một sự lãng phí không nhỏ, thậm chí sai lầm (?). Đó là cách nghĩ và cách nói của các vị quen ỷ lại vào cơ chế tập trung quan liêu bao cấp. Thực tế ra sao?
Sau khi khảo sát nhiều đơn vị và cá nhân đăng ký và tham gia làm lịch năm nay, chúng tôi nhận được câu khẳng định rằng: Đó là số đăng ký, còn số lượng thực hiện thành sản phẩm hoàn toàn khác. Thậm chí đăng ký 1 tỷ blốc cũng không ý nghĩa gì. Tại sao vậy? vì một số NXB nghĩ rằng cứ việc đăng ký giữ phần, nếu không thể làm được thì cũng đâu mất mát gì. ngược lại, nếu không đăng ký “ngộ nhỡ có người cần giấy phép thì lấy đâu mà đưa”.
Chính cái không cần tính toán, cứ đăng ký đại mà sinh ra con số ảo nói trên. Điều này gây lo lắng cho những đơn vị có năng lực và nhu cầu làm ăn thực sự, vì sẽ khó đoán định thị trường. Lẽ ra, NXB hay các đơn vị có chức năng vẫn có quyền tự do đăng ký số lượng nhưng phải đặt tiền cọc ký quỹ cụ thể, nếu đăng ký thả dàn rồi bỏ lửng sẽ mất tiền cọc.
Ông Lê Văn Tròn, Tổng Giám đốc Tổng Công ty Văn hóa Sài Gòn cũng chia sẻ với chúng tôi quan điểm này, hoặc tìm giải pháp nào khác để số lượng đăng ký tương đối khớp với số lượng thực là tốt nhất. Giống như đấu thầu phải đặt cọc, nếu ai bỏ thầu cao để phá bĩnh sẽ bị mất tiền cọc.
Nắm được khâu thành phẩm, chắc thắng?
Đến thời điểm này, tuy các nơi đều giữ bí mật số lượng in nhưng chúng tôi cũng cố gắng dò được thông tin về số lượng blốc lịch 2007 dự kiến in đợt đầu như sau: nhóm NXB Chính trị Quốc gia và NXB Giáo dục (gồm 14 NXB) thực hiện khoảng 2 triệu blốc; nhóm NXB Khoa học Kỹ thuật và một số NXB khác: 1,5 triệu blốc; nhóm NXB Nông nghiệp và 1 số NXB khác: 1,5 triệu blốc; NXB Văn hóa Sài Gòn (Tổng Công ty Văn hóa Sài Gòn): 2 triệu blốc; Công ty Châu Á (gồm 24 tư nhân ngành phát hành sách, dịch vụ văn hóa): 1,5 triệu blốc; Nhà sách Ngọc Châu: 1 triệu blốc; Sơn Minh Khai: 600.000 blốc; NXB Đại học Quốc gia TPHCM: 2 triệu blốc.
Tổng cộng 12,1 triệu blốc. Một số đơn vị mạnh đã dự phòng in thêm bổ sung đợt 2 vài triệu blốc, nếu thị trường còn nhu cầu. Như vậy, nhìn một cách tổng thể con số xuất bản thực vừa đúng với dự báo của Cục Xuất bản về nhu cầu blốc lịch năm nay là từ 14,5 đến 16 triệu blốc. Tư nhân liên kết làm lịch nói thẳng: “Mấy ổng cứ la hoảng lên sợ thừa ế lãng phí. Nói thiệt nếu thừa ế thì chúng tôi chết trước. Đây là tiền trong túi chúng tôi. Đồng tiền gắn liền khúc ruột mà! Tham gia làm lịch blốc, chúng tôi phải khảo sát thị trường và tính toán rất kỹ”. Các NXB cũng tỏ ra rất thận trọng, thà ăn non còn hơn ăn già nhưng đồng thời cũng phải chịu độ rủi ro cao.
Về thực lực in hiện nay, trên toàn quốc có thể in hơn 100 triệu blốc, nhưng nếu tính lịch thành phẩm thì chỉ làm được khoảng 20 triệu blốc. Đây là một thực tế ít ai ngờ đến. Chỉ có vài nhóm thợ cực kỳ thạo việc mới làm được blốc lịch thành phẩm. Ai nắm được khâu này cầm chắc thắng lớn. Còn nhớ năm ngoái mới chỉ 2 nhóm làm blốc đã đụng nhau ở khâu thành phẩm tại TPHCM khiến cuối mùa muốn làm thêm cũng khó.
TPHCM có khoảng 3 nhóm người Hoa làm thành phẩm rất chuyên nghiệp. Khi in xong, phải xếp (hơn 10 người 1 công đoạn) để vào cuốn lịch (giấy dầy dễ làm nhưng gặp giấy mỏng và mềm vỗ nhanh và chính xác là cực khó). Ở miền Tây cũng có một số tỉnh làm được thành phẩm nhưng quy mô nhỏ hơn nhiều: Cần Thơ, An Giang, Tiền Giang, Sóc Trăng, Vĩnh Long, Đồng Tháp. Ví dụ nhóm tư nhân làm lịch Bình Mập in bao nhiêu cũng dám nhận, nhưng yêu cầu làm ra thành phẩm hoàn chỉnh luôn thì lắc đầu! Vì vậy đa số đến khâu thành phẩm là ứ lại.
Bỏ độc quyền, dân được lợi
Phân tích tình hình lịch blốc năm nay, người ta nhận định rằng mẫu mã sẽ rất đẹp và phong phú, giá thành hạ hơn năm ngoái từ 20% trở lên, thậm chí sắp hết vụ (từ cuối tháng 12) sẽ đại hạ giá theo kiểu bánh Trung thu cuối mùa, chỉ còn khoảng phân nửa giá so với đầu vụ. Vậy đơn vị nào có khả năng thắng lịch blốc năm nay? Trước hết đó là những NXB làm được sản phẩm đẹp và chuẩn mực, giá bán phải chăng, có đầu mối phát hành rộng. NXB Khoa học Kỹ thuật, NXB Văn hóa Sài Gòn, NXB Đại học Quốc gia TPHCM, NXB Chính trị Quốc gia, NXB Giáo dục, Nhà sách Ngọc Châu, Công ty Châu Á… là những nơi có triển vọng nhất theo hướng này. Nói chung một thị trường sẽ tưng bừng, tự do và phong phú. Người tiêu dùng sẽ được lợi lớn từ giá cả hạ do không còn độc quyền, mẫu mã đẹp do cạnh tranh quyết liệt.
Tuy nhiên, có một ẩn số được đặt lên bàn những nhà làm lịch blốc vì dư luận một số NXB đồn rằng NXB Giáo dục có lợi thế nổi trội do độc quyền về sách giáo khoa nên đã gợi ý các công ty sách thiết bị trường học nhận bán lịch blốc của NXB Giáo dục. Xét về mặt tâm lý, đã được hưởng lợi từ sách giáo khoa cũng khó từ chối blốc lịch dù có lợi hay không? Tuy nhiên, được biết một số NXB đã sẵn sàng kiến nghị với Bộ Giáo dục - Đào tạo nếu tình hình này diễn ra. Thực hư chưa rõ nhưng tin đồn cũng có lúc làm xáo động mùa lịch blốc năm nay.
Hiện các doanh nghiệp tham gia thị trường lịch blốc 2007 đang trong giai đoạn tung hỏa mù, bí mật giá bán và số lượng thực in. Một số đơn vị marketing đã đi chào giá và cho chiết khấu lên tới 50%, nhưng lại không hề có mẫu mã. Những nơi có thực lực và có mẫu chưa vội đi chào giá vì còn phải thăm dò giá các bên cạnh tranh, thăm dò thị trường.
XUÂN THÁI
