Gian nan phòng chống dịch bệnh - xác xơ trạm y tế phường, xã

Dù rằng năm 2010, Sở Y tế TPHCM công bố đã có 238/322 trạm y tế đạt chuẩn quốc gia (chiếm 73,91%) nhưng dịch bệnh vẫn không thể kiềm chế. Số ca tử vong do dịch bệnh tăng chóng mặt thời gian qua chứng tỏ công tác phòng dịch ở TPHCM còn nhiều bất cập. Điều đáng nói là vai trò hoạt động của mạng lưới y tế cơ sở còn quá mờ nhạt.
 
Trạm y tế thành nhà thuốc,phòng mạch tư
 
Năm nào phường 15, quận 8 cũng nằm trong tốp địa phương có số ca dịch bệnh sốt xuất huyết (SXH) cao nhất quận. Từ đầu năm đến nay, dịch bệnh tay-chân-miệng bùng phát trên nhiều địa bàn thì phường 15 cũng có số ca cao nhất quận với 23 ca. BS Võ Văn Năm, Trưởng trạm y tế phường, trần tình: “Trạm cũng làm hết cách rồi, cũng tham mưu cho UBND phường công tác phòng ngừa nhưng dịch bệnh vẫn tăng”. 
 

Nằm ven bến Bình Đông, trạm y tế phường 15 nép mình sau cái chợ chồm hổm. Quan sát thật kỹ mới nhận ra trạm y tế bởi đã bị hàng quán che khuất. Với 38.000 dân, phường 15 quận 8 đã tăng gấp đôi dân số từ 3 năm qua. Kéo theo đó là các hệ lụy về môi sinh, môi trường. Trong khi đó, với nhân sự 5 người gồm 1 bác sĩ, 1 y sĩ, 1 nữ hộ sinh và 2 điều dưỡng, trạm y tế phường “ôm” không xuể.
 
 “Cái khó nhất của phòng chống dịch bệnh là tuyên truyền. Mình có làm nhưng sự tham gia hưởng ứng của người dân còn thấp. Một buổi họp truyền thông thì dân vừa tới ngồi chưa nóng chỗ đã về. Khi hỏi có biết phòng dịch bệnh không thì ậm ờ làm lơ”, bác sĩ Năm chia sẻ.
 
Nằm ngay góc mặt tiền đường Cao Thắng - 3 Tháng 2, thật khó hình dung đó là trạm y tế phường 11 quận 10. Trạm y tế là một căn nhà hẹp rộng khoảng 4m nhưng ngay phía trước là một quầy thuốc tây nằm án ngữ gần hết mặt tiền. Dược sĩ bán thuốc cho biết nhà thuốc thuê mặt bằng của trạm y tế lâu rồi và họa hoằn lắm mới có người bệnh vào để cắt chỉ, thay băng vết thương. Còn phía trên trạm y tế là các bảng hiệu quảng cáo phòng mạch tư của 3 bác sĩ. 
 
Một nhân viên trạm y tế cho biết, chỉ cho bác sĩ thuê làm nơi khám bệnh ngoài giờ. Trong khi đó, trạm y tế chỉ dành ra 1 phòng khám bệnh rộng chưa tới 10m², 1 phòng thay băng cũng tương tự.

 Khi được hỏi về công tác phòng chống dịch bệnh, y sĩ Nguyễn Thị Kim Anh, quyền Trưởng trạm Y tế phường 11, quận 10, cho biết trạm y tế áp dụng đủ các biện pháp mà Trung tâm Y tế dự phòng quận triển khai. “Địa bàn có 769 hộ có trẻ dưới 5 tuổi, chúng tôi đã phát thuốc diệt khuẩn Cloramin B và tờ rơi tuyên truyền cho các tổ dân phố”, y sĩ Anh nói. 
 
Tuy nhiên, khi chúng tôi hỏi có bao nhiêu hộ dân sử dụng thuốc diệt khuẩn, y sĩ Anh thật thà cho biết qua giám sát chỉ khoảng 50% hộ dân sử dụng thuốc, còn tổ dân phố có phát không thì trung tâm không rõ, chỉ nghe báo lại là có phát cho 600 hộ!
 
Èo uột... cán bộ y tế
 
Đã công tác nhiều năm ở trạm y tế nhưng BS Hoàng Văn Bự, Trạm trưởng trạm y tế phường Tân Thuận Đông, quận 7, không khỏi nản lòng vì các chính sách, chế độ cho cán bộ y tế phường quá bọt bèo. Dù toàn phường có tới 1.800 hộ có trẻ dưới 5 tuổi, đòi hỏi công tác dự phòng dịch bệnh cho trẻ rất quan trọng nhưng trụ sở của trạm y tế chỉ là một dãy nhà chật hẹp nằm lọt thỏm trong khuôn viên của UBND phường. 
 
“Chỉ có ngày 17 và 18 hàng tháng tiêm chủng mở rộng hoặc mỗi lần uống vitamin A thì trạm y tế mới đông vui chứ ngày thường, năm thì mười họa mới có người vào xin thuốc BHYT hoặc thay băng”, BS Bự nói. 
 
Trong đợt dịch tay-chân-miệng này, trạm y tế phường cũng đã tuyên truyền đến từng hộ dân, đến các nhà trẻ, trường học. Đồng thời đã phát hơn 100kg thuốc Cloramin B cho các trưởng khu phố nhưng sau đó có phát cho hộ dân không cũng không rõ. “Chỉ có 4 cán bộ làm sao giám sát hết được mấy ngàn hộ dân. Trong khi chuyên trách phòng dịch bệnh chỉ có 1 y sĩ và trưởng trạm thì bao sô hết”, BS Bự than thở. 
 
Theo BS Bự, hiện trạm y tế có tới 13 chương trình sức khỏe gồm phòng chống hen suyễn, lao, kế hoạch hóa gia đình, da liễu, tâm thần, vệ sinh an toàn thực phẩm, vi chất dinh dưỡng, điều trị BHYT cho trẻ dưới 6 tuổi, tiêm chủng mở rộng, đông y, sức khỏe bà mẹ trẻ em, phòng chống dịch bệnh, tim mạch-huyết áp. Tuy nhiên, chủ yếu vẫn là tiêm chủng mở rộng và phòng chống dịch bệnh. 
 
BS Bự trăn trở: “Bây giờ đứt tay, sổ mũi người dân đều đi bệnh viện hết, mấy ai vô trạm y tế. Có chăng chỉ vài người nghèo đến xin thuốc miễn phí”. Chính vì vậy mà cơ số thuốc được Trung tâm y tế dự phòng quận phát về không dùng hết, đến khi gần hết hạn sử dụng lại trả về. Công việc nhiều là vậy nhưng hiện nhân sự của trạm y tế rất èo uột, lương bổng và phụ cấp cũng không bao nhiêu. 
 
Theo BS Bự, ngoài 1 bác sĩ trưởng trạm, còn lại là y sĩ và nữ hộ sinh và không có chuyên môn chính quy về y tế phòng dịch. Hiện ngoài lương cơ bản, bác sĩ được thêm 600.000 đồng/tháng, y sĩ thêm 300.000 đồng/tháng, tổng cộng trung bình chỉ 2 triệu - 2,5 triệu đồng/tháng.
 
Không chỉ trạm y tế Tân Thuận Đông, hầu hết các trạm y tế khác cũng chung hoàn cảnh. Thậm chí như trạm y tế phường 11, quận 10, quyền trưởng trạm cũng chỉ là y sĩ. Hay trạm y tế phường 12, quận 4 cũng chỉ có 5 người mà trưởng trạm lại là bác sĩ chuyên khoa da liễu, chưa từng kinh qua công tác phòng chống dịch bệnh. 
 
Điều đáng nói, ngoài một số trạm y tế thuộc các quận-huyện vùng ven vẫn còn việc để làm thì nhiều trạm y tế thuộc các quận nội thành, các khu đô thị gần như… ngồi chơi xơi nước. Nguyên do được lý giải là đời sống người dân tăng cao, ngay cả tiêm chủng cũng muốn con em vào các cơ sở y tế lớn và có đứt tay, xước da cũng chạy vô bệnh viện.

TƯỜNG LÂM