“Hành trình thám hiểm Đông Dương”: Thành quả từ phù sa sông Mekong

Hành trình thám hiểm Đông Dương là báo cáo của nhà thám hiểm Pháp Francis Garnier thuộc đoàn thám hiểm sông Mekong 1866 - 1868 dưới quyền Trung tá Doudart de Lagrée. Tác phẩm gồm 22 chương, bổ sung 309 hình khắc và phụ bản ảnh dựa theo phần lớn các tranh vẽ của L. Delaporte. Đây cũng được xem là tác phẩm nổi bật nhất của Francis Garnier kể về chuyến viễn du đầy gian nan trắc trở kéo dài suốt hai năm đi xuyên dòng sông Mekong hùng vĩ.

Sách tặng kèm Bản đồ toàn cảnh Đông Dương, theo kết quả khảo sát của đoàn thám hiểm Pháp, được lập bởi Francis Garnier năm 1873, kích thước 40 x 63cm

Với lối viết dung dị và khúc chiết, tác phẩm Hành trình thám hiểm Đông Dương có thể ví như khối sa bàn chi tiết mô phỏng toàn cảnh lưu vực sông Mekong, vùng nội địa Đông Dương và Nam Trung Hoa vào nửa sau thế kỷ XIX. Không chỉ giới hạn trong mảng khảo cứu địa lý, tác phẩm còn tóm tắt những trải nghiệm sống động của đoàn thám hiểm về đời sống văn hóa của các cộng đồng dân cư trong lưu vực sông Mekong, từ những hỉ nộ ái ố trong đời sống sinh hoạt thường ngày đến các lễ hội dân gian bản địa, những tệ đoan của người bản xứ.

Garnier khám phá dòng sông Mekong với đôi chân háo hức của một nhà thám hiểm cùng đôi mắt nhạy bén của một nhà nhân học. Ngoài việc chắt lọc thông tin từ trải nghiệm của bản thân và của các bạn đồng hành, Francis Garnier còn kết hợp với nền tảng kiến thức sẵn có, và tham khảo, đối chiếu từ nhiều nguồn khác nhau nhằm mang đến cho độc giả cái nhìn rõ nét và trong sáng nhất về tín ngưỡng, tôn giáo của người bản xứ cũng như lịch sử địa phương...

Không quá khi nói rằng, Hành trình thám hiểm Đông Dương xứng đáng là một công trình khảo cứu đồ sộ, tóm lược toàn bộ thành quả mà phù sa sông Mekong kiến tạo nên suốt nhiều thế kỷ, bao quát nhiều lĩnh vực như lịch sử, địa lý, địa chất, thiên văn, thủy đạo, nhân chủng, dân tộc, chính trị, tôn giáo, văn minh…

Ấn bản Hành trình thám hiểm Đông Dương do Đông A phát hành được thực hiện theo nội dung đăng trên tạp chí Le Tour du Monde, ngoài ra còn tham khảo ấn bản 1885 do Léon Garnier thực hiện, với 309 bức hình khắc kèm thêm phụ bản ảnh. Cuối sách, Đông A thực hiện phần chỉ mục dựa theo bản in năm 1873, có bổ sung thêm một số mục từ có liên hệ đến Việt Nam, nhằm giúp bạn đọc thuận tiện trong việc tra cứu. Một số mục từ sẽ được ghi kèm tên phiên âm Hán-Việt hoặc tên thông dụng hiện nay, bên cạnh tên theo bản tiếng Pháp.