Các tỉnh, huyện vào cuộc kiểm tra và không khó nhận ra có sự vi phạm dân chủ cơ sở, gian lận, cố ý làm trái của một số cán bộ lãnh đạo xã, tạo điều kiện cho những người thân quen, họ hàng hưởng lợi bất chính từ việc bòn rút ngân sách và quỹ bảo hiểm y tế.
Chính quyền cấp xã là cấp rất gần dân, không thể không biết hộ nào nghèo khó thiếu ăn, hộ nào khá giả, nên không thể biện hộ rằng đây là chuyện nhỏ, chỉ là sai sót, nhầm lẫn trong việc bình xét hộ nghèo và cận nghèo. Qua những vụ việc sai phạm đã kiểm tra, thanh tra, điều tra, cho thấy tiêu cực chỉ có thể xảy ra khi thiếu kiểm tra, giám sát và không thực hành dân chủ cơ sở. Từ đó, dẫn đến hậu quả cán bộ chuyên quyền, không giải quyết các công việc của công dân và tổ chức theo đúng pháp luật, đúng thẩm quyền và phạm vi trách nhiệm; không công khai, minh bạch; không vì mục tiêu xây dựng chính quyền cơ sở vững mạnh và nâng cao đời sống nhân dân. Nhìn chung, những cán bộ lợi dụng quyền lực thường sử dụng quyền lực trái nguyên tắc liêm chính, vô tư, vẫn nhân danh tập thể để hợp thức hóa những quyết định, ý chí chủ quan cá nhân. Những cán bộ lãnh đạo xã suy thoái, biến chất như vậy không chỉ gây ra chuyện gian lận, bất công trong việc thực hiện chính sách an sinh xã hội, mà còn có thể gây ra những chuyện vi phạm pháp luật nghiêm trọng, gây mất lòng dân.
Trong nhiệm kỳ 2015-2020, Đảng bộ TPHCM đã thực hiện nhiều biện pháp xây dựng chính quyền cơ sở, chăm lo an sinh xã hội ở địa bàn dân cư. Cụ thể là: nâng chất lượng thực hiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, trợ giúp cho các đối tượng yếu thế, neo đơn; tăng cường trách nhiệm của cấp ủy cơ sở; nâng cao trách nhiệm người đứng đầu của UBND các cấp trong việc quản lý, điều hành, tham mưu, đề xuất chính sách và giải quyết thấu lý, đạt tình, kịp thời những vấn đề bức xúc của nhân dân; thực hiện nghiêm cơ chế kiểm tra, giám sát của tổ chức cơ sở đảng, giám sát và phản biện xã hội của MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội về đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên.
Để ngăn chặn hành vi lạm quyền, lộng quyền, lợi dụng quyền lực để trục lợi ở cơ sở, TPHCM và nhiều tỉnh thành đã đúc kết những bài học: xây dựng, hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực của cấp ủy Đảng, tạo điều kiện nâng cao hiệu quả kiểm soát quyền lực của cấp ủy đảng đối với chính quyền cấp cơ sở; hoàn thiện cơ chế tự kiểm soát quyền lực của chính quyền cấp cơ sở; hoàn thiện phương thức kiểm soát từ bên ngoài vào hệ thống chính trị cấp cơ sở. Kiểm soát quyền lực thông qua việc thực thi thực chất, đầy đủ và rộng rãi quyền làm chủ của nhân dân. Trên cơ sở đó, khắc phục những hạn chế của chính quyền cấp cơ sở, tránh giải quyết công việc nặng theo tập quán, thói quen, tình cảm; chống những biểu hiện cán bộ lạm dụng quyền lực, lái nghĩa vụ thực hiện thành quyền ban phát để vụ lợi.
