Từ ngày 1-4 tới, Chính phủ Nhật Bản bắt đầu áp dụng mức thuế tiêu dùng mới tăng từ 5% hiện nay lên 8% và sẽ tiếp tục được nâng lên 10% vào năm 2015 nhằm giảm một nửa thâm hụt ngân sách vào năm 2015 cũng như tiến tới thặng dư 5 năm sau đó.
Chính phủ của Thủ tướng Shinzo Abe cho rằng việc tăng thuế tiêu dùng là bước đi cần thiết để Nhật Bản kiểm soát khoản nợ công đã tăng 230% so với GDP, và giúp nền kinh tế huy động thêm 8.000 tỷ yen (tương đương 81,42 tỷ USD)/năm.
Lần cuối cùng thuế tiêu dùng của Nhật Bản tăng lên là năm 1997. Khi đó, chính phủ của Tổng thống Ryutaro Hashimoto đã tăng thuế từ 3% lên 5%. Mặc dù thuế thu nhập cá nhân đã được cắt giảm để bù đắp nhưng việc tăng thuế tiêu dùng cũng không giảm được khó khăn cho người Nhật trong bối cảnh cuộc khủng hoảng tài chính châu Á đang diễn ra. Chỉ 1 năm sau, Tổng thống Hashimoto phải từ chức sau khi đảng bảo thủ Dân chủ tự do của ông (LDP) bị mất đa số ghế ở Thượng viện.
Một tuần trước khi thuế tiêu dùng mới được áp dụng, ngày 23-3, Chính phủ Nhật Bản cũng đã thông qua khoản chi ngân sách khổng lồ trị giá 95.880 tỷ yên (937,4 tỷ USD) cho tài khóa 2014. Đây được xem là một khoản chi lịch sử của đất nước Mặt trời mọc kể từ sau Thế chiến thứ II và được kỳ vọng sẽ giúp nền kinh tế lớn thứ ba thế giới tăng tốc trong cuộc đua lấy lại đà tăng trưởng sau nhiều năm chìm trong suy thoái do tác động của khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Trong khoản ngân sách kỷ lục trên, Chính phủ Nhật Bản đặt trọng tâm ưu tiên vào các biện pháp nhằm giảm nhẹ tác động tiêu cực tiềm tàng của thuế tiêu dùng mới với quá trình phục hồi kinh tế.
Mặc dù vậy, việc áp mức thuế tiêu dùng mới lần này được dự đoán lại tiếp tục gây cú sốc cho nền kinh tế Nhật Bản, khi người dân cũng như các doanh nghiệp trong nước phải chịu tác động trực tiếp do vật giá leo thang và lạm phát có thể tăng. Nhiều chuyên gia phân tích lo ngại, mức thuế tiêu dùng mới sẽ khiến nhu cầu tiêu thụ nội địa giảm và nền kinh tế nước này sẽ phụ thuộc nhiều hơn vào xuất khẩu.
Báo The Japan Times đã đưa ra cảnh báo rằng việc tăng thuế kết hợp với phí bảo hiểm hưu trí cao và sự sụt giảm lợi nhuận, cùng với chi phí cho hàng nhập khẩu cao hơn do đồng yen suy yếu... có thể tước mất của các hộ gia đình 7.500 tỷ yên (74 tỷ USD). Hiện chi tiêu của các hộ gia đình chiếm đến 60% GDP nên một khi chi tiêu thấp hơn có thể nhanh chóng tác động rộng rãi đến nền kinh tế.
Nhà phân tích Anatole Kaletsky của Reuters cảnh báo sẽ có “một cuộc khủng hoảng”. Theo ông, thị trường trái phiếu Chính phủ Nhật Bản đang trong tình trạng bong bóng tài chính khổng lồ mà có thể làm nổ tung chương trình cải cách kinh tế táo bạo của Thủ tướng Abe.
Tuy nhiên, Giám đốc nghiên cứu tại JP Morgan ở Tokyo là Jesper Koll, cho tờ The Diplomat biết rằng việc tăng thuế tiêu thụ sẽ gây ra một số biến động, nhưng không làm hỏng sự phục hồi đang diễn ra. Không giống như những năm 1997 - 1998, tăng trưởng tín dụng đang tăng và tỷ lệ thất nghiệp giảm. Nhật Bản hiện đang là cỗ máy tạo việc làm lớn nhất trong Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế.
HẠNH CHI
