“Không hiểu chuyện gì đang diễn ra” là tâm trạng chung của bạn đọc cả nước khi thông tin cuốn sách văn bản luật chính thức có nhan đề Bộ luật Dân sự và Văn bản hướng dẫn thi hành 2014 do NXB Lao động - Xã hội xuất bản năm 2014 có hình bìa vô cùng phản cảm. Đó là cảnh một lực sĩ cởi trần mặc quần ngắn bó sát, dang tay cầm hai cán cân biểu tượng của công lý và điều đáng nói là khuôn mặt của anh lực sĩ này được lồng ghép với hình ảnh diễn viên hài Công Lý. Đến nay, nguồn gốc tấm hình này đã được làm rõ, đây là một sản phẩm xử lý hình ảnh theo phong cách Photo Manipulation (cường điệu hóa hình ảnh nhằm tạo ấn tượng bất thường cho người xem) của tác giả có nickname RainyWarrior đăng trên diễn đàn vietdesigner.net vào năm 2012 với tên gọi “Cán cân Công Lý”.
Thế nhưng, không ai có thể hiểu vì sao một tấm ảnh mang nghĩa khá tiêu cực, có thể xem là bôi bác tính nghiêm minh của pháp luật lại có thể xuất hiện công khai, chính thức trên bìa một cuốn sách văn bản luật. Không có bất kỳ một lời bào chữa nào mà người ta đã từng sử dụng để bào chữa cho những cuốn sách có lỗi sai trước đây có thể áp dụng cho cuốn sách này.
Ngay khi những thông tin về cuốn sách này xuất hiện, đại diện NXB đã cho biết, vào cuối tháng 7-2014 NXB đã ra quyết định yêu cầu Nhà sách Lao Động, đơn vị liên kết thực hiện cuốn sách Bộ luật Dân sự và Văn bản hướng dẫn thi hành 2014 thu hồi cuốn sách này. Lý do của việc thu hồi là “Nhà sách đã tự ý cho thêm hình ảnh bổ sung vào trang bìa cuốn sách không đúng như bản duyệt và tên sách không đúng với tên sách trong quyết định xuất bản”.
Thế nhưng, cho đến tận khi bị dư luận phát hiện lỗi vào giữa tháng 11-2014, tức là sau hơn 4 tháng quyết định thu hồi có hiệu lực, cuốn sách thực tế vẫn đang được bày bán công khai tại các nhà sách lớn trên cả nước và ngay cả các trang web bán sách trực tuyến vẫn cho bạn đọc đặt hàng cuốn sách này. Như vậy quyết định thu hồi của NXB chỉ là lời nói suông...
Không thể phủ nhận xã hội hóa trong công tác xuất bản đã đem lại sự thay đổi mạnh mẽ trong lĩnh vực xuất bản, thế nhưng bên cạnh những mặt tích cực cũng xuất hiện không ít tiêu cực mà sự kiện kể trên là một ảnh hưởng nặng nề đối với lòng tin của bạn đọc vào lĩnh vực xuất bản trong nước. Đây không phải là lần đầu và gần như chắc chắn cũng không phải là lần cuối xảy ra những sự cố xuất bản kiểu như trên. Nguyên nhân cụ thể chính là ở việc nhiều NXB đã khoán trắng hoàn toàn cho đối tác liên kết trong việc thực hiện, phát hành và xử lý các vấn đề liên quan đến ấn phẩm do NXB cấp phép xuất bản. Trước đây, đã không ít lần xảy ra những lỗi sai phạm liên quan đến nội dung, đến thủ tục xuất bản mà phải đến khi dư luận lên tiếng thì NXB mới biết sách mình cấp phép có sai sót và làm việc với đối tác để xử lý. Thế nhưng, trong trường hợp này, NXB thậm chí còn không kiểm tra lại xem đối tác có thực hiện yêu cầu thu hồi sách hay không dù rằng điều này cực kỳ đơn giản, chỉ cần một lệnh tìm kiếm trên mạng cũng có thể thấy ngay sách đang được bán chính thức qua các nhà phát hành lớn.
Liên kết xuất bản không có lỗi, một số NXB cũng có tỷ lệ liên kết khá cao nhưng do đảm bảo đúng quy trình xuất bản, có trách nhiệm đối với ẩn phẩm do mình cấp phép nên ít để xảy ra các sai sót đáng tiếc. Hầu hết các lỗi xuất bản nghiêm trọng đều dồn vào những đơn vị xuất bản thiếu nghiêm túc và trách nhiệm trong việc kiểm tra, giám sát, hậu kiểm trong liên kết xuất bản. Có thể nói, sự cố lần này cho thấy căn bệnh cấp phép tràn lan vô tội vạ trong lĩnh vực xuất bản ở Việt Nam đã trở nên trầm trọng hơn bao giờ hết.
TƯỜNG VY
