Trước áp lực cạnh tranh huy động vốn ngày càng gay gắt, các ngân hàng thương mại (NHTM) vẫn tìm cách lách luật để giữ chân khách hàng cũ cũng như hút vốn khách hàng mới. Tình trạng này đang dẫn đến cơ cấu huy động vốn và cho vay của các NHTM mất cân đối và không minh bạch, đặc biệt người vay vốn sẽ tiếp tục khó có cơ hội vay lãi suất hợp lý trong thời gian tới.
Giao dịch tại Ngân hàng Đông Á. Ảnh: CAO THĂNG
Lãi suất không kỳ hạn đến 12%/năm
Trong tháng 3-2011, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã ban hành Thông tư 04 quy định các NHTM phải áp dụng lãi suất không kỳ hạn đối với khách hàng rút vốn trước hạn. Quy định này nhằm chấn chỉnh việc rút tiền từ nơi có lãi suất thấp sang gửi ở nơi có lãi suất cao gây xáo trộn vốn. Theo quy định của NHNN, các NHTM chỉ được lấy 30% vốn ngắn hạn để cho vay trung dài hạn, tuy nhiên hầu hết khách hàng hiện chỉ gửi tiền kỳ hạn ngắn.
Để lách quy định này, trước đây các NHTM đã đưa ra các sản phẩm với tên gọi là kỳ hạn dài nhưng cho phép khách hàng rút tiền trước hạn và vẫn được hưởng lãi suất bằng lãi suất kỳ hạn thực gửi. Các loại tiền gửi này vẫn được thể hiện trên bảng tổng kết tài sản của ngân hàng là vốn trung dài hạn, nhằm giúp tăng nguồn vốn trung dài hạn của ngân hàng nhưng cũng sẽ làm tăng rủi ro cho ngân hàng.
Với Thông tư 04, NHNN đã siết lại việc huy động vốn, không cho phép ngân hàng lách theo hình thức trên cũng như nắm rõ được cơ cấu kỳ hạn huy động và cho vay của các NHTM. Để đối phó với quy định này, 2 tuần trở lại đây, nhiều NHTM bắt đầu tăng mạnh lãi suất không kỳ hạn lên rất cao, chỉ cách trần lãi suất huy động hiện nay 2-3%/năm.
Giải thích về việc này, một lãnh đạo ngân hàng cổ phần, cho biết sở dĩ các ngân hàng nâng lãi suất không kỳ hạn lên để khách hàng không bị thiệt khi rút vốn trước hạn.
Tuy nhiên, theo một lãnh đạo của VietABank, thực tế hiện nay hơn 90% tiền gửi của ngân hàng có kỳ hạn 1 tháng, 3 tháng và 6 tháng, chỉ 10% là tiền gửi trên 12 tháng. Việc NHNN ban hành Thông tư 04 có thể giúp thị trường tiền tệ ổn định hơn, đặc biệt giúp nguồn vốn huy động của các ngân hàng tránh những biến động lớn khi thị trường lãi suất có xu hướng biến động.
Nhưng điều này cũng phản ánh xu hướng người dân có tiền nhàn rỗi vẫn chờ đợi một kênh đầu tư hấp dẫn hơn kênh tiền gửi ngân hàng. Giải pháp họ lựa chọn tránh bị thiệt là chọn gửi các kỳ hạn 1 tuần - 1 tháng để có thể sử dụng vốn linh hoạt khi có kênh đầu tư hấp dẫn. Để giữ chân khách hàng, các ngân hàng chấp nhận đẩy lãi suất không kỳ hạn lên cho khách hàng dù khách hàng gửi tiền kỳ hạn ngắn.
Cần trần lãi suất không kỳ hạn?
Nhiều NHTM cho biết việc NHNN điều chỉnh tăng một loạt mức lãi suất gần đây (lãi suất tái chiết khấu, lãi suất tái cấp vốn, lãi suất cho vay qua thị trường mở) đã có những tác động gián tiếp đến lãi suất chào vay của các NHTM lớn trên thị trường liên ngân hàng.
Nhu cầu vốn đáp ứng thanh khoản trước mắt của các NH nhỏ rất lớn do vay lãi suất vay liên ngân hàng qua đêm có lúc lên đến 16-17%/năm, thậm chí 17-20%/năm. Do vậy, huy động lãi suất không kỳ hạn của dân cư 9-12%/năm đối với các NHTM vẫn lợi hơn là vay liên ngân hàng lãi suất cao.
Tuy nhiên, theo bà Dương Thu Hương, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng, trong bối cảnh thực hiện Nghị quyết 11 của Chính phủ, các NHTM cần tuân thủ quy định của NHNN về lãi suất, không nên vì cạnh tranh không lành mạnh tạo cuộc đua gây bất ổn cho thị trường. Nếu cần vốn nhanh, các NHTM còn kênh vốn từ thị trường mở của NHNN. NHNN sẵn sàng tái cấp vốn trong một khoảng thời gian vài tháng ở mức lãi suất hợp lý.
Nhiều ý kiến cho rằng, NHNN nên khống chế ngay trần lãi suất tiền gửi không kỳ hạn ở mức 2%/năm. Ngoài ra, thanh tra NHNN phải kiểm soát chặt chẽ cơ cấu huy động vốn của các NHTM cũng như việc sử dụng nguồn tái cấp vốn, không để các NHTM đưa nguồn vốn này đẩy vào tín dụng bên cạnh kiểm soát tăng trưởng dư nợ tín dụng dưới mức 20% theo đúng Nghị quyết 11 của Chính phủ và Chỉ thị 01 của NHNN.
Cũng có nhiều ý kiến NHTM cho rằng nếu thực hiện nghiêm túc Thông tư 04 NHTM sẽ khó cạnh tranh về huy động vốn. Bởi sản phẩm tiền gửi ở ngân hàng phải đa dạng xuất phát từ nhu cầu của khách hàng. Chẳng hạn với khách hàng đang có nhu cầu mua nhà, họ gửi tiền tạm thời ở ngân hàng đến khi có nhu cầu mua nhà họ sẽ rút ra nhưng vẫn mong muốn nhận lãi suất cao.
Giờ cấm quy định này ngân hàng sẽ khó hút được dòng vốn lớn nhưng ngắn hạn ở những đối tượng khách hàng này.
Quang Minh
