Cách đây 87 năm, ngày 27-8-1922, mật thám Pháp cho biết Nguyễn Ái Quốc cùng một số đồng chí cộng sản trong chi bộ Quận 17, Paris đi dạo tại khu rừng Fontainebleau.

Ngày 27-8-1942, lãnh tụ Hồ Chí Minh trên đường qua Trung Quốc để “vâng lệnh đoàn thể đi cầu ngoại viện” cho cách mạng Việt Nam thì bị quân tuần cảnh của Trung Hoa Quốc dân Đảng bắt giữ tại Túc Vinh thuộc huyện Tĩnh Tây, tỉnh Quảng Tây, nằm trong lãnh địa của Đệ tứ Chiến khu. Theo tướng Trương Phát Khuê là Tư lệnh chiến khu này thì trong người Hồ Chí Minh mang theo chứng minh thư của “Quốc tế phản xâm lược hiệp hội ở Việt Nam” và thẻ hội viên đặc biệt của “Quốc tế Tân văn xã” nhưng đều quá thời hạn hiệu lực nên bị nghi là gián điệp.

Sau khi bị bắt, Bác tìm cách bí mật viết thư về báo tin cho tổ chức ở trong nước biết để tiến hành vận động các khả năng buộc chính quyền Tưởng Giới Thạch phải trả tự do. Vì vậy, đã có hàng trăm lá thư của các tầng lớp dân chúng từ chiến khu Cao - Bắc - Lạng và Việt kiều ở Hoa Nam đã gửi tới Chính phủ Trùng Khánh và các sứ quán cũng như các hãng thông tấn Trung Quốc và nước ngoài đề cập tới yêu cầu này.

Đại diện Đảng Cộng sản Trung Quốc tại Trùng Khánh cũng gặp Cơ quan tình báo chiến lược Mỹ OSS yêu cầu gây sức ép với Chính phủ Trung Hoa và khuyên nên tranh thủ sự hợp tác với Hồ Chí Minh để chống phát xít Nhật ở Đông Dương.

Tuy nhiên phải đến tháng 10-1943, sau khi bị giải đi qua nhiều nhà lao ở nhiều địa phương khác nhau, Bác mới được trả tự do. Cũng chính trong thời gian nhiều thử thách này, nhiều bài thơ đã được Bác sáng tác trong tù, sau này tập hợp trong tập thơ “Ngục Trung nhật ký” (Nhật ký trong tù).

Ngày 27-8-1945, tại Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh triệu tập phiên họp đầu tiên của Ủy ban Dân tộc giải phóng đưa ra đề nghị cụ thể về chính sách đại đoàn kết dân tộc để thành lập Chính phủ thống nhất quốc gia bao gồm cả những đại diện các đảng phái yêu nước và những nhân sĩ không đảng phái, những nhân vật có danh vọng trong xã hội. Hưởng ứng đề nghị trên, nhiều ủy viên Việt Minh xin rút lui để nhường ghế cho những thành phần khác. Hồ Chí Minh được bầu làm Chủ tịch Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Trong Chính phủ có 3 ghế cho Đảng Dân chủ, 1 Công giáo và nhiều bộ trưởng không đảng phái.

Cùng ngày, Chính phủ lâm thời ra tuyên cáo: “Tuân theo chỉ thị của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Ủy ban Dân tộc giải phóng đã quyết định tự cải tổ, mời thêm một số nhân sĩ tham gia Chính phủ đặng cùng nhau gánh vác nhiệm vụ mà quốc dân giao phó cho. Chính phủ lâm thời không phải là chính phủ riêng của Mặt trận Độc lập Đồng minh... Nó là một chính phủ thống nhất quốc gia giữ trọng trách là chỉ đạo cho toàn quốc, đợi ngày triệu tập được Quốc hội để cử ra một Chính phủ Dân chủ Cộng hòa chính thức”. Đánh giá toàn bộ sự kiện trọng đại này, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: “Đó là một cử chỉ vô tư, tốt đẹp, không ham chuộng địa vị, đặt lợi ích của dân tộc, của đoàn kết toàn dân lên trên lợi ích cá nhân”.

D.T.Q. và nhóm cộng sự