Ai cũng biết rằng ngoại trưởng, Bộ Ngoại giao cùng với các đại sứ Mỹ và tổng lãnh sự là những bộ phận thực thi các chính sách đối ngoại do Nhà Trắng và Hội đồng An ninh quốc gia (NSC) vạch ra. Tuy nhiên, việc Tổng thống Mỹ Donald Trump thông báo tăng 9% ngân sách quốc phòng, bù lại cắt giảm ngân sách nhiều ban bệ, trong đó có Bộ Ngoại giao và nguồn tài trợ quốc tế thông qua Cơ quan Phát triển quốc tế (USAID) - trực thuộc Bộ Ngoại giao - đang khiến các quan chức và giới ngoại giao Mỹ lo lắng.
Theo Washington Post, đang lan truyền những đồn đại về một kế hoạch cắt giảm đến 37% trên khoản ngân sách hàng năm 50 tỷ USD của Bộ Ngoại giao Mỹ. Tuy đề xuất ngân sách cho năm 2018 tới còn phải được Quốc hội Mỹ thông qua, nhưng con số đề xuất đã gây chấn động tại Washington, kể cả những chính khách thuộc phe Cộng hòa ủng hộ ông Trump. Theo họ, cắt giảm ngân sách của Bộ Ngoại giao và USAID sẽ là một thảm họa vì nguồn hỗ trợ quốc tế chiếm chưa tới 1% ngân sách nhưng rất cần thiết cho an ninh quốc gia, giúp ngăn chặn các cuộc xung đột.
Nhiều nhà phân tích cho rằng sự mờ nhạt của Bộ Ngoại giao Mỹ có lẽ bắt đầu từ ngày 1-2-2017, thời điểm ông Rex Tillerson chính thức trở thành lãnh đạo thứ 69 của ngành ngoại giao Mỹ. Từ ngày đó, nhiều tiếng xầm xì lan truyền cho rằng mọi việc có lẽ sẽ trái ngược hẳn với người tiền nhiệm John Kerry. Nếu so về mặt tính cách, cựu lãnh đạo Tập đoàn dầu khí ExxonMobil lại là một người rất kín tiếng so với một John Kerry tuy diễn giải dài dòng, nhưng rất chuyên nghiệp và có giao tiếp rộng với báo giới. Trong vòng 1 tháng, tân ngoại trưởng Mỹ chỉ phát biểu có 3 lần trước công chúng nhưng lại không nêu bật được các ưu tiên trong chính sách ngoại giao của mình.
Tại Mexico, ông Tillerson lại tỏ vẻ không mấy lưu loát khi nói về cuộc khủng hoảng ngoại giao giữa hai nước và có vẻ bị Bộ trưởng An ninh nội địa Mỹ John Kelly lấn lướt. Các cuộc đối thoại của ông với các đồng nhiệm nước ngoài chỉ hạn chế trong vài cái bắt tay, vài phép xã giao và các thông cáo báo chí. Nếu như trước đây, mỗi ngày phải có đến hàng chục các cuộc tiếp xúc thì giờ như nước nhỏ giọt. Hơn nữa, không giống như tất cả những lần trước mỗi khi có sự thay đổi chính quyền tại Washington, lần này thời hạn bổ nhiệm các vị trí ngoại giao bị khuyết kéo dài một cách không bình thường. Ông Tillerson thậm chí còn bị mất một người cộng sự được cho là rất già dặn kinh nghiệm mà ông rất mong muốn giữ lại.
Một điểm bất thường khác được hãng tin RFI để ý đến là sự biến mất của các cuộc họp báo ngắn mỗi ngày, được coi là “hoạt động thiêng liêng” của phát ngôn viên Bộ Ngoại giao từ hôm 19-2-2017 đến nay. Từ nhiều thập niên nay, cuộc họp báo này vốn thường được phát trực tiếp trên các đài truyền hình, hấp dẫn các trang mạng xã hội, cho phép nền ngoại giao Mỹ nêu rõ các quan điểm của mình về các cuộc khủng hoảng trên toàn thế giới.
Washington Post đặt câu hỏi một ngoại trưởng vô hình. Một Bộ Ngoại giao bị xem nhẹ và bị đe dọa cắt giảm 1/3 ngân sách. Nền ngoại giao Mỹ tương lai sẽ ra sao? Phải chăng tầm ảnh hưởng của Mỹ trên thế giới đang có nguy cơ bị lu mờ?
MINH CHÂU
