Được xếp ở tốp đầu trên thế giới về sản lượng, nhưng do nhu cầu nội địa thấp và xuất khẩu giảm do phải cạnh tranh gay gắt, khiến ngành xi măng đang lâm vào tình cảnh tiến thoái lưỡng nan.
Sức ép cạnh tranh
Theo thống kê của Bộ Xây dựng, tính đến nay Việt Nam có 75 dây chuyền sản xuất xi măng đang vận hành với tổng công suất thiết kế gần 81 triệu tấn. Dự báo, trong 5 năm tới Việt Nam có thêm 6 dây chuyền mới đi vào hoạt động với tổng công suất thiết kế 17,8 triệu tấn, nâng tổng công suất vận hành đạt khoảng 99 triệu tấn vào năm 2020. Đến lúc đó, ngành xi măng Việt Nam có thể vượt lên xếp thứ 3 hoặc thứ 4 trên thế giới. Ngành xi măng tăng trưởng quá nóng đang dẫn đến tình trạng dội nguồn cung ở thị trường nội địa, còn xuất khẩu cũng gặp không ít khó khăn do phải cạnh tranh về giá lẫn những đối thủ mạnh như Trung Quốc, Ấn Độ…
Sản xuất xi măng trong nước cung đã vượt cầu (Ảnh chỉ mang tính minh họa). Ảnh Thành Trí
Vụ trưởng Vụ Vật liệu xây dựng - Bộ Xây dựng Lê Văn Tới cho biết, sản lượng tiêu thụ sản phẩm xi măng trong 3 tháng đầu năm 2016 ước đạt 15,71 triệu tấn, bằng 109,8% so cùng kỳ năm 2015 và đạt 20,67% kế hoạch của cả năm 2016. Sản lượng xuất khẩu sản phẩm xi măng trong 3 tháng đầu năm đạt 3,5 triệu tấn, bằng 102% so với cùng kỳ năm 2015. Tuy vậy, tồn kho của ngành xi măng trong những tháng đầu năm khoảng 3 triệu tấn. Trong đó, Tổng Công ty Công nghiệp Xi măng Việt Nam (Vicem) có lượng tồn kho chiếm 64% tổng lượng tồn kho toàn ngành (gần 2 triệu tấn cả clinker và xi măng). Vụ Vật liệu xây dựng dự báo, với mức tiêu thụ trong nước năm 2016 dự kiến tăng 4%, lượng xi măng dư thừa khoảng 25 triệu tấn. Do đó, nếu không xuất khẩu được, nhiều doanh nghiệp sẽ phải giãn, hoãn, thậm chí dừng sản xuất.
"Tình hình xuất khẩu xi măng năm 2015 giảm 20% so với năm 2014, chỉ đạt hơn 16 triệu tấn và năm nay dự kiến tiếp tục giảm. Nguyên nhân là do thị trường Trung Quốc sau thời gian phát triển nóng đã dư thừa công suất khoảng 670 triệu tấn xi măng, do vậy, sức ép cạnh tranh rất lớn. Nhất là về giá thành xuất khẩu của các doanh nghiệp xi măng trong nước, hiện cao hơn vài USD/tấn, nên rất khó so với xi măng Trung Quốc”, một cán bộ Vụ Vật liệu xây dựng đưa ra cảnh báo. Trong khi đó, hiện nay các doanh nghiệp trong nước cũng chưa có nhiều hợp đồng xuất khẩu dài hạn; dự đoán biến động còn yếu nên cũng gây khó khăn cho công tác định hướng xuất khẩu sản phẩm xi măng. Tổng Giám đốc Tổng Công ty Công nghiệp Xi măng Việt Nam (Vicem) Trần Việt Thắng cho rằng, có những thời điểm giá xuất khẩu của xi măng Trung Quốc thấp hơn của nước ta khoảng 10 USD/tấn clinker, do đó xuất khẩu gặp khó khăn là điều đương nhiên.
“Khó khăn từ xuất khẩu cũng góp phần gia tăng áp lực cạnh tranh tiêu thụ trong nước. Bởi việc cạnh tranh thiếu lành mạnh của chính các nhà sản xuất trong nước sẽ dẫn đến phá giá lẫn nhau, đưa đến tình trạng bất lợi chung, nhất là khi phải đối mặt với sức ép của hàng ngoại trước làn sóng hội nhập sâu rộng hiện nay, đặc biệt từ khu vực ASEAN”, chuyên gia kinh tế Trần Minh Ngọc, Đại học Công nghiệp TPHCM, phân tích.
Tìm kiếm khách hàng lớn
Trong một hội nghị về tìm hướng phát triển ngành xi măng mới đây, lãnh đạo Vicem cho biết, để hoàn thành các mục tiêu kế hoạch năm 2016, trước mắt cần tiếp tục rà soát các chỉ tiêu, định mức tiêu hao năng lượng, xây dựng định mức mới phù hợp nhằm bảo đảm duy trì ổn định chất lượng sản phẩm với mục tiêu trọng tâm là tối ưu hóa hoạt động của các thiết bị. Vicem cũng yêu cầu các đơn vị chú trọng giải pháp bán hàng và sử dụng nguồn lực tối ưu nhằm bảo đảm cải thiện hệ thống nhà phân phối, tạo sự gắn kết và tăng sức cạnh tranh trên thị trường. Rà soát các chính sách bán hàng, nhất là chiết khấu và khuyến mãi theo từng chủng loại sản phẩm và các thời điểm bán hàng. Đồng thời, phối hợp hoàn thiện hệ thống nhà phân phối và mở rộng tìm kiếm khách hàng lớn cho thị trường xuất khẩu. Hiệp hội Xi măng Việt Nam cũng cho rằng, để khơi thông thị trường, tránh áp lực của hàng tồn kho, ngoài những giải pháp mà Vicem yêu cầu các đơn vị thành viên quan tâm, các doanh nghiệp cần tập trung chuẩn hóa cấu trúc thương hiệu, xây dựng chiến lược định vị thương hiệu phù hợp; hoàn thiện tổ chức hệ thống nhà phân phối chính, phát triển hệ thống cửa hàng đạt chuẩn, tổ chức lực lượng bán hàng chuyên nghiệp hơn; giữ vững thị phần tại địa bàn cốt lõi, tiếp cận và mở rộng sang các địa bàn mới...
Bộ Xây dựng cũng cho biết, nhằm giảm bớt áp lực cạnh tranh, nhiều dự án xi măng đã được giãn hoãn, điều chỉnh đưa ra khỏi quy hoạch và dự kiến năm nay không có thêm dây chuyền xi măng nào đưa vào hoạt động. Nhưng hiện nay, dưới áp lực của xuất khẩu, tiêu thụ trong nước chắc chắn bị ảnh hưởng. Do đó, các doanh nghiệp xi măng cần có những giải pháp sản xuất và tiêu thụ hợp lý, tránh gây thêm áp lực cho tiêu thụ trong nước. Bộ sẽ phối hợp các bộ, ngành, địa phương liên quan thúc đẩy các chương trình sử dụng các sản phẩm xi măng như làm đường bê tông xi măng, vật liệu xây không nung… nhằm gia tăng sức tiêu thụ trong nước, bảo đảm sự phát triển ổn định của ngành xi măng.
LẠC PHONG
