Quan hệ đồng minh thân thiết giữa Mỹ và Israel hiện đang xuống mức thấp nhất chưa từng có trong lịch sử. Trong lời chỉ trích gay gắt nhất, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu vào tối 25-2 nói rằng các cường quốc thế giới đã từ bỏ sứ mệnh ngăn chặn Iran phát triển vũ khí hạt nhân trong cuộc đàm phán đang diễn ra.
Phát biểu tại một cuộc họp của đảng Likud bên ngoài Jerusalem, ông Netanyahu nêu rõ: “Xét từ thỏa thuận đang được hình thành, có vẻ như họ (các cường quốc) đã từ bỏ cam kết đó và đang chấp nhận rằng Iran sẽ dần dần, trong vòng vài năm, phát triển các khả năng sản xuất nguyên liệu cho rất nhiều vũ khí hạt nhân”.
Cùng ngày, phát biểu trước Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry cho rằng Thủ tướng Israel có thể đã sai lầm khi phản đối việc thương lượng với Iran nhằm hạn chế chương trình hạt nhân của Tehran. Hãng tin Reuters dẫn lời Ngoại trưởng Mỹ John Kerry có phần mỉa mai ông Netanyahu khi cho rằng ông Netanyahu “là người đóng vai trò quan trọng trong cuộc xâm lược của Mỹ vào Iraq dưới thời Tổng thống George W.Bush và tất cả chúng ta đều biết những gì đã xảy ra với quyết định đó”.
Còn Cố vấn An ninh quốc gia của Tổng thống Mỹ Barack Obama, bà Susan Rice thì cho rằng bài phát biểu của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu vào tuần tới tại Quốc hội Mỹ, trong đó dự kiến công kích chính sách của Mỹ đối với chương trình hạt nhân của Iran, sẽ bơm tinh thần đảng phái “mang tính hủy hoại” vào quan hệ Mỹ - Israel. Bà Rice chỉ trích Chủ tịch Hạ viện John Boehner mời ông Netanyahu phát biểu trước Quốc hội Mỹ vào thời điểm chỉ 2 tuần trước cuộc cuộc tổng tuyển cử Israel là chỉ phục vụ tính chất đảng phái.
Người phát ngôn Nhà Trắng Josh Earnest ủng hộ bà Rice khi dẫn lại lời Tổng thống Mỹ Barack Obama cho rằng quan hệ Mỹ - Israel không thể giảm tới mức chỉ còn quan hệ giữa đảng Cộng hòa và đảng Likud.
Quả thật, lời mời ông Netanyahu phát biểu trước Quốc hội Mỹ đã không được tham khảo ý kiến của Tổng thống Obama và các nghị sĩ đảng Dân chủ. Vì vậy, Tổng thống Mỹ Barack Obama cho biết ông sẽ không gặp Thủ tướng Israel Netanyahu. Trong khi đó, Thủ tướng Netanyahu cũng đã bác bỏ khả năng gặp các nghị sĩ đảng Dân chủ tại Thượng viện Mỹ trong chuyến thăm Washington sắp tới (ngày 3-3), cho rằng một cuộc gặp như vậy sẽ gây ra “nhận thức sai lầm về tinh thần đảng phái” liên quan đến bài phát biểu của ông tại Quốc hội Mỹ.
Quan hệ Mỹ và Israel từ lâu đã trở thành vấn đề quan trọng trong chính trường của cả Mỹ và Israel. Người Mỹ gốc Do Thái nắm phần lớn các tập đoàn quan trọng như dầu khí và vũ khí cũng như một bộ phận không nhỏ cử tri gốc Do Thái có ảnh hưởng lớn đến cuộc bầu cử tổng thống Mỹ. Không bao giờ một ứng viên tổng thống Mỹ muốn làm mất lá phiếu của cử tri gốc Do Thái. Ngược lại, ở Israel, đảng nào có khả năng thu phục được nhiều sự ủng hộ của Mỹ nhất trong lợi ích của Israel sẽ được cử tri ủng hộ.
Bầu cử Israel đang đến gần và bầu cử Tổng thống Mỹ cũng còn chưa đầy 2 năm. Vì vậy, dư luận cho rằng những rạn nứt hiện tại chỉ mang tính chất nhất thời và có tính chất mặc cả để các đảng phái đạt được một ưu thế lớn trước bầu cử và trên hết là Mỹ và Israel không thể mất quan hệ đồng minh chiến lược cốt lõi tại vùng Trung Đông đầy bất ổn.
THỤY VŨ
