Hỏi: Sâu vẽ bùa gây hại rất sớm và trên nhiều loại rau. Xin cho biết cách phòng trị hiệu quả và an toàn. (Bà con nông dân xã Quảng Lập huyện Đơn Dương tỉnh Lâm Đồng).
Trả lời: Ruồi đục lá (RĐL) hại rau (dòi đục lá hay sâu vẽ bùa) phổ biến 3 loài Liriomyza: L.trifollii, L. Sativae và L.Bryoniae, với các đặc điểm: trưởng thành là loại ruồi nhỏ, dài 1,5-2mm, màu đen có vệt vàng trên ngực. Trứng rất nhỏ nằm trong biểu bì lá. Sâu non là dạng dòi dài khoảng 2mm, màu vàng nhạt, mình dẹp, không đầu, không chân, màu trắng trong, phần trước hơi vàng thấy rõ ruột bên trong màu đen. Nhộng màu nâu vàng, dính trên lá chỗ cuối đường đục hay rơi xuống mặt đất.
RĐL trưởng thành bay kém, di chuyển theo chiều gió, trứng đẻ rời rạc mặt trên lá, khoảng 200 - 250 trứng/con. Khi sâu non nở và bắt đầu ăn thì mặt trên của lá (chỗ RĐL đẻ trứng) xuất hiện những chấm nhỏ trắng. Sau đó, RĐL ăn phần thịt lá, dưới biểu bì, tạo đường vòng vèo màu trắng, có thể thấy phân trong các đường đục.
Lá bị RĐL nhiều sẽ vàng, mau khô, giảm khả năng quang hợp, ảnh hưởng năng suất. RĐL hại lá mầm đến khi cây ra hoa, có quả, thiệt hại mùa khô cao hơn mùa mưa.Vết đục trên lá tạo điều kiện cho các loại nấm bệnh và vi khuẩn gây hại. Sau khi phá hại, dòi cuộn lại thành một vòng bán nguyệt ở cuối đường đục rồi hóa nhộng. Vòng đời RĐL 15-20 ngày, thời gian trứng 2-3 ngày, sâu non 10-14 ngày, nhộng 8-10 ngày, trưởng thành đẻ trứng 3-4 ngày. RĐL phá hoại nhiều loại rau, cà, dưa, đậu… Có nhiều thiên địch, chủ yếu là các loài ong ký sinh sâu non trên RĐL.
Phòng trừ: Ngắt bỏ lá bị hại nặng. Do RĐL phá hại sớm, cần phun thuốc ngay khi cây đâm chồi, đậu quả; khi chui vào phần biểu bì lá, khả năng diệt rất hạn chế. Các loại thuốc phòng trừ hiệu quả: dầu khoáng SK99, sản phẩm có độ an toàn rất cao với người và môi trường, thời gian cách ly 2 ngày, trên rau sử dụng 20-25cc/8 lít nước, phun ướt đẫm lá, quả. Có thể kết hợp với Netoxin 18SL (pha với liều lượng 20cc SK99 + 25cc Netoxin/8lít) hay thuốc nhóm cúc Cypermethrin như SecSaigon 50EC, khi pha thuốc với dầu khoáng SK99 nên nhớ giảm mỗi loại một nửa liều theo khuyến cáo. Cần duy trì chế độ phun định kỳ 7-10 ngày/lần. Cần đảm bảo thời gian cách ly an toàn theo hướng dẫn.
KS.Phạm Mạnh Hùng
(Công ty TNHH 1 thành viên BVTV Sài Gòn)
