Phát biểu khai mạc Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách vào sáng 25-9 tại Hà Nội, Chủ tịch Quốc hội (QH) Nguyễn Sinh Hùng nhấn mạnh yêu cầu tạo ra sự đồng thuận cao nhất tại kỳ họp thứ 6 về việc sửa đổi Hiến pháp 1992 và Luật Đất đai để có thể thông qua 2 văn bản pháp lý đặc biệt quan trọng này đúng kỳ hạn.
Quy định rõ chức năng, thẩm quyền của Hội đồng Hiến pháp
Đa số ý kiến phát biểu tại hội nghị đều tán thành sự cần thiết quy định về Hội đồng Hiến pháp, song yêu cầu làm rõ vị thế, thẩm quyền của chế định này. ĐB Đỗ Văn Đương, Ủy viên Thường trực Ủy ban Tư pháp QH, nêu vấn đề: Cơ quan này không thể có vị thế cao hơn QH; vậy thì việc kiểm soát các luật, nghị quyết của QH cũng như các văn bản pháp luật của Chủ tịch nước, của Thủ tướng có vướng gì không? Chúng ta có thể học tập kinh nghiệm quốc tế là trao quyền “tiền kiểm”, tức là kiểm soát từ trước khi thông qua đối với các văn bản loại này. Đối với loại văn bản pháp luật do các bộ ngành, địa phương ban hành “có số lượng rất lớn và tình trạng vi phạm pháp luật cũng nhiều hơn cả” thì nên áp dụng cơ chế “hậu kiểm” và mạnh dạn trao hẳn cho Hội đồng Hiến pháp thẩm quyền tạm đình chỉ. Sau 3 tháng không sửa đổi thì văn bản tự động hết hiệu lực thi hành.
Tán thành quan điểm của ĐB Đỗ Văn Đương, ĐB Trần Ngọc Vinh (Hải Phòng) góp ý: “Nên hiến định Hội đồng Hiến pháp là cơ quan chuyên trách của QH và quy định về vai trò, chức năng và tổ chức bộ máy trong luật”. Đáng lưu ý, ĐB Tô Văn Tám (Kon Tum) đề nghị bổ sung chức năng của Hội đồng Bầu cử quốc gia cho Hội đồng Hiến pháp và cho rằng không cần phải có thêm thiết chế “Hội đồng Bầu cử quốc gia”, vốn không hoạt động thường xuyên.
Thành phần kinh tế chủ đạo: Vẫn chưa thông!
Một số ý kiến tại hội nghị đồng ý với quy định trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp về việc coi “kinh tế nhà nước là thành phần kinh tế chủ đạo”. ĐB Bùi Đức Thụ, Ủy viên thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách, phát biểu: “Không nên nghĩ rằng kinh tế nhà nước đồng nghĩa với doanh nghiệp nhà nước. Kinh tế nhà nước là khái niệm rộng hơn, bao gồm hàng loạt các loại quỹ và công cụ kinh tế khác”. Đây cũng là quan điểm của ĐB Trần Ngọc Vinh (Hải Phòng) khi theo ông, dù hoạt động chưa thật hiệu quả, nhưng các doanh nghiệp nhà nước đã và đang đảm nhiệm vai trò chủ đạo trong nhiều lĩnh vực có liên quan đến an sinh xã hội.
Tuy nhiên, TS Trần Du Lịch, Phó Trưởng đoàn ĐBQH TPHCM, kiên trì bảo vệ quan điểm: “Còn đặt ra vấn đề thành phần kinh tế chủ đạo là còn sự phân biệt giữa các thành phần kinh tế, không đúng với tinh thần nghị quyết của Đảng”. ĐB Lê Nam (Thanh Hóa) cũng thống nhất với ý kiến của TS Trần Du Lịch.
Sao lại bỏ nguyên tắc tự chủ, tự chịu trách nhiệm?
Dành nhiều thời gian để nói về chế định chính quyền địa phương trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp, ĐB Trần Du Lịch chất vấn Ban biên tập dự thảo Hiến pháp: “Tôi không hiểu tại sao các đồng chí lại bỏ đi một nguyên tắc cực kỳ quan trọng là tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương?”. TS Trần Du Lịch cũng không đồng tình với khái niệm “quyền lực nhà nước địa phương” như quy định tại Điều 113 của Dự thảo. Vì nếu tiếp tục duy trì thì nhiều HĐND vẫn cứ hoạt động một cách rất hình thức; xuân thu nhị kỳ họp để quyết định việc mà người khác đã quyết rồi”. Không chỉ HĐND, mà ngay cả QH, đơn cử như trong việc quyết định ngân sách, cũng rơi vào tình trạng tương tự. “Nếu không thay đổi một cách căn bản cách phân giao và quyết toán ngân sách hiện nay theo nguyên tắc đó thì QH chỉ “quyết định” một cách rất hình thức về ngân sách mà thôi” - ĐB Trần Du Lịch bình luận.
ĐB Phạm Đức Châu (Quảng Trị) trăn trở: “Nhiều ĐBQH và cá nhân tôi coi chương về chính quyền địa phương là nội dung khó nhất, nhưng dự thảo lần này lại chọn phương án dễ nhất, tức là cứ quy định chung chung, còn để luật làm tiếp. Lẽ ra phải tổng kết chính xác để quyết định thật rõ mô hình, khẳng định ngay trong Hiến pháp”. Đề xuất mô hình “Thành phố trong thành phố” cũng được ĐB Phạm Đức Châu coi là rất khó hiểu: “Lý lẽ thế nào, khi mà cách đây không lâu chúng ta chuyển TP Hà Đông thành quận, TP Sơn Tây thành thị xã thuộc Hà Nội, rồi bây giờ lại đưa ra mô hình “Thành phố trong thành phố?”.
Trưởng đoàn ĐBQH TPHCM, Huỳnh Thành Lập cũng bày tỏ ủng hộ phương án 2 trong dự thảo, theo hướng tổ chức chính quyền địa phương 3 cấp ở địa bàn nông thôn và 2 cấp ở đô thị (HĐND và UBND được tổ chức ở cấp tỉnh, TP trực thuộc trung ương; cấp huyện và cấp xã, nhưng không tổ chức ở cấp quận, phường, đúng như Nghị quyết 26).
Về mô hình “Thành phố trong thành phố”, ĐB Huỳnh Thành Lập lý giải: “Với một địa phương có đô thị phát triển lan tỏa như TPHCM, cơ sở hạ tầng kỹ thuật được dùng chung, một con đường đi qua nhiều phường, nhiều quận, nhà cạnh nhà, phố cạnh phố. Nay thay vì tổ chức 3 bộ máy chính quyền địa phương ở quận Thủ Đức, quận 9, quận 2 thì nhập lại thành thành phố Thủ Đức trực thuộc TPHCM (thực chất trước đây đã là huyện Thủ Đức cũ) là phù hợp và thuận tiện trên nhiều phương diện, cả cho công tác quản lý, cả cho người dân”. Ông Huỳnh Thành Lập khẳng định, Điều 110 Dự thảo Hiến pháp bổ sung đơn vị hành chính “Thành phố trực thuộc thành phố trực thuộc trung ương” là phù hợp với đòi hỏi của thực tế hiện nay.
* Phát biểu về vấn đề này, Phó Chủ tịch QH Uông Chu Lưu nhấn mạnh: “Tinh thần chỉ đạo của Đảng là tổ chức chính quyền địa phương phải phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo và có sự phân biệt giữa chính quyền đô thị với chính quyền nông thôn. Nói cách khác là phải phân định rõ được thẩm quyền của các cấp chính quyền địa phương với nhau”.
ANH THƯ
