Tội phạm nhí lộng hành

09/09/2016 08:11

Nhiều vụ án mà thủ phạm là người chưa thành niên trở thành nỗi ám ảnh đối với người dân. Dù ở tuổi cắp sách đến trường nhưng các em hành động có tổ chức, thủ đoạn ngày càng nguy hiểm, bất chấp. Cơ quan chức năng gần như bó tay khi các em lợi dụng chính sách nhân văn để “lách” luật. Bên cạnh các biện pháp chế tài, gia đình và cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong quá trình giáo dục, định hướng lối sống cho nhóm đối tượng trên.

Chuyên nghiệp, táo tợn

Sống lang thang, N.T.T. cùng 6 người bạn tụ tập, lập băng cướp kiếm tiền tiêu xài. Cả nhóm đến khu vực kênh Tàu Hủ (quận 1, TPHCM) thì trông thấy 2 người nước ngoài ngồi nói chuyện. T. phân công một bạn cảnh giới, số còn lại đi theo mình. T. cầm dao khống chế 2 nạn nhân. Một trong số đó quyết liệt chống trả nên bị Tâm đâm một nhát trúng lưng. Cả băng dùng gạch, cây gỗ hành hung đối phương. Nạn nhân bỏ chạy, một người chịu thương tật 11%. Cả băng chia nhau hơn 3 triệu đồng cướp được. Ngựa quen đường cũ, nhóm T. tiếp tục dùng dao khống chế 2 người đi đường, cướp 4 triệu đồng. Mới 13 - 16 tuổi nhưng băng cướp nhí là nỗi ám ảnh của người dân quận 1.

Tương tự, T.T.T. (quận 7, TPHCM) mới lãnh 9 tháng tù giam về tội “Gây rối trật tự công cộng”. Vừa 16 tuổi, T. theo bạn tham gia trận quyết chiến khiến 2 người thương tích lần lượt 65%, 28%. Bản thân T. chịu thương tật 4%. Vì mâu thuẫn trên mạng xã hội, 2 nhóm xô xát, dùng dao tấn công lẫn nhau. Hay T.T.N.G. (quận 8, TPHCM) nhận bản án 2 năm 6 tháng tù giam về tội “Mua bán trái phép chất ma túy” lúc 15 tuổi. Nghe lời mẹ, G. mang hàng “trắng” đi bán quanh khu vực quận 8.

Ra trước vành móng ngựa, N.C.B. và T.H.B.T. bày tỏ thái độ ăn năn, hối lỗi

Không dừng lại ở hành vi đả thương, mua bán hàng “trắng”, nhiều em sẵn sàng ra tay lấy tính mạng người khác, như thủ phạm sát hại nghệ sĩ Đ.L. (vụ án xảy ra ở quận 8, gây chấn động dư luận). N.C.B. quan hệ đồng tính với nghệ sĩ Đ.L. Muốn có tiền mua xe máy, B. bàn với bạn học là T.H.B.T. hẹn gặp nam nghệ sĩ hòng cướp tài sản. Tại nhà trọ, B. đâm nhiều nhát khiến anh L. tử vong. N.C.B. lãnh 12 năm tù về tội “Giết người”, “Cướp tài sản”; T.H.B.T. lãnh 1 năm 6 tháng tù treo về tội “Cướp tài sản”. Đáng buồn hơn, cả hai mới 15 tuổi khi đứng trước vành móng ngựa. B. mồ côi, sống cùng bà cô. Gia đình T. nghèo đến nỗi cha mẹ phải đem cho con gái út mới chào đời.

Dù chưa đến tuổi trưởng thành nhưng thủ đoạn phạm tội của nhiều em ngày càng tinh vi, nguy hiểm. Nếu trước kia các em chỉ dám lén lút hành động, trộm vặt thì hiện việc tự lập băng nhóm trắng trợn cướp tài sản, đánh nhau trở nên phổ biến. Các em học trên internet, phim ảnh về cách thức mở khóa, điều nghiên trước khi gây án. Điển hình ở quận 8, nhiều em sẵn sàng trộm, cướp, vào nhà dân quậy phá, xin “đểu”; thậm chí gây án mạng để kiếm tiền hút chích.

Bắt cóc bỏ đĩa

Tiến sĩ - luật sư Nguyễn Hữu Thế Trạch cho rằng, Bộ luật Hình sự quy định khá rõ ràng và đầy đủ về chính sách pháp luật đối với người chưa thành niên phạm tội. Theo đó, phương thức xử lý hướng đến mục tiêu giáo dục, giúp đỡ các em sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh, trở thành công dân có ích. Nguyên tắc xử lý người chưa thành niên phạm tội tại Bộ luật Hình sự nêu rõ người chưa thành niên phạm tội có thể được miễn trách nhiệm hình sự nếu phạm tội không nghiêm trọng hoặc ít nghiêm trọng, gây hại không lớn, có nhiều tình tiết giảm nhẹ; có gia đình, cơ quan, tổ chức nhận giám sát giáo dục… Khi xét xử, nếu thấy không cần thiết ra hình phạt thì tòa án áp dụng biện pháp tư pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn hoặc đưa vào trường giáo dưỡng. Bên cạnh đó, Điều 2, Nghị quyết số 24/2012 về việc thi hành Luật Xử lý vi phạm hành chính cũng phân rõ độ tuổi và điều kiện áp dụng các biện pháp tư pháp đối với người chưa thành niên phạm tội. Đây là chính sách nhân văn, phù hợp với các công ước quốc tế.

Theo thiếu tá Lê Hữu Phước, Đội trưởng Đội Cảnh sát Điều tra tội phạm về trật tự xã hội - Công an quận 8, quy định pháp luật hiện hành đối với người phạm tội chưa đến tuổi thành niên đầy tính nhân đạo nhưng dễ bị lợi dụng. Không ít đối tượng có cơ hội sử dụng chiêu trò “lách” luật trong nhiều trường hợp phạm tội.

Đơn cử, những em có hành vi trộm tài sản bị phát hiện sẽ chịu phạt hành chính 2 lần. Lần tái phạm thứ ba mới lập hồ sơ xét áp dụng hình thức giáo dục tại phường, xã, thị trấn. Đến lần tái phạm thứ tư, cơ quan có thẩm quyền mới xem xét đưa vào trường giáo dưỡng. Nếu khoảng thời gian tái phạm quá 6 tháng thì quá trình xét hình thức chế tài sẽ tính lại từ đầu, bỏ qua hồ sơ vi phạm trước đó. Như vậy, các em chỉ cần chờ sau 6 tháng mới tiếp tục gây án sẽ dễ dàng “qua cửa” luật pháp. Chưa kể, khi công an thông báo trường hợp giáo dục tại địa phương, gia đình của các em có trách nhiệm đọc, ký tên vào hồ sơ. Nhiều gia đình không hợp tác, đẩy cơ quan công an vào thế khó. Vì vậy, nỗ lực của cơ quan chức năng như “bắt cóc bỏ đĩa”. Nhiều người dân bức xúc, đến tận trụ sở công an khiếu nại về những trường hợp người chưa thành niên phạm tội được trả ngay về địa phương, gây nhũng nhiễu hàng xóm.

“Vi phạm nhỏ mà không xử lý đến nơi sẽ dẫn đến hành vi phạm tội nghiêm trọng hơn. Hầu hết các em đã phạm tội đều “ngựa quen đường cũ”, tái diễn hành vi sai trái với quy mô, tính chất phức tạp hơn”, ông Phước cảnh báo.

Điều 2, Nghị quyết số 24/2012 quy định:

Không áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn đối với người từ đủ 12 tuổi đến dưới 14 tuổi thực hiện hành vi có dấu hiệu của một tội phạm nghiêm trọng do cố ý quy định tại Bộ luật Hình sự hoặc nhiều lần có hành vi trộm cắp vặt, lừa đảo nhỏ, đánh bạc nhỏ, gây rối trật tự công cộng.

Không áp dụng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng đối với các trường hợp: Người từ đủ 12 tuổi đến dưới 14 tuổi thực hiện hành vi có dấu hiệu của một tội phạm rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng do vô ý quy định tại Bộ luật Hình sự; người từ đủ 12 tuổi đến dưới 14 tuổi thực hiện hành vi có dấu hiệu của một tội phạm ít nghiêm trọng hoặc tội phạm nghiêm trọng quy định tại Bộ luật Hình sự mà trước đó đã bị áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn hoặc chưa bị áp dụng biện pháp này nhưng không có nơi cư trú nhất định; người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi thực hiện hành vi có dấu hiệu của một tội phạm ít nghiêm trọng hoặc tội phạm nghiêm trọng do vô ý quy định tại Bộ luật Hình sự mà trước đó đã bị áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn hoặc chưa bị áp dụng biện pháp này nhưng không có nơi cư trú nhất định…

KỲ LÂM

Đáng thương hơn đáng trách

Nhìn từ góc độ tâm lý giáo dục, người chưa thành niên phạm tội là những nạn nhân đáng thương hơn những thủ phạm đáng trách. Đa phần những em hư hỏng đều xuất thân từ gia đình hoàn cảnh khó khăn hoặc éo le (mồ côi, gia đình rạn nứt…), vì lo miếng cơm manh áo mà nhiều phụ huynh bỏ mặc con cái. Các em quen lối sống tự do, buông thả, dễ tiếp thu mặt trái. Trong những năm qua, nhà trường chú trọng đến công tác giảng dạy kiến thức văn hóa nhưng chưa quan tâm đúng mức đến quá trình giáo dục nhân cách. Môi trường học đường tồn tại một vài tiêu cực khiến các em nhận thức sai lệch về chuẩn mực đạo đức xã hội, lối sống. Từ đó, các em chán nản, bỏ học, xa hơn là tụ tập, đàn đúm.

Các biện pháp chế tài chỉ là phương pháp trị liệu nhất thời mang tính răn đe. Liều thuốc hữu hiệu giúp các em trị lành bệnh là hành trang tự lập, bản lĩnh đối phó với thói hư tật xấu.

Tiến sĩ tâm lý VÕ VĂN NAM

Gia đình là gốc

Người chưa thành niên có nhân cách, nhận thức chưa hoàn thiện bằng người trưởng thành. Các em chưa ý thức đầy đủ về hậu quả pháp lý mà mình phải gánh chịu sau khi gây án. Do đó, trách nhiệm của gia đình, nhà trường và xã hội là giải quyết gốc rễ vấn đề thay vì cứ chăm chăm vào hình phạt. Nói cách khác, gia đình, nhà trường cũng như toàn xã hội cần quan tâm, định hướng, giúp các em bài trừ điều xấu, tránh xa con đường phạm tội. Đôi khi, việc giao các em cho địa phương giáo dục hay đưa vào trường giáo dưỡng không những không mang lại hiệu quả mà còn đẩy các em ra xa gia đình, nhà trường và cộng đồng. Chuyện tái phạm sau khi nhận chế tài có khả năng lặp lại nhiều.

Luật sư ĐÀO THỊ BÍCH LIÊN
(Phó chi hội trưởng Hội Bảo vệ quyền trẻ em TPHCM)

Tạo sân chơi kết nối

Sân chơi lành mạnh là yếu tố không thể thiếu trong việc định hướng, cung cấp cho thanh thiếu niên kỹ năng thực hành xã hội. Những sân chơi như vậy không thiếu nhưng thiếu độ kết nối giữa gia đình và cơ quan tổ chức.

Nhằm tạo mối liên kết giữa các sân chơi với học sinh, phụ huynh, Trung tâm Hỗ trợ học sinh, sinh viên TPHCM thường khảo sát nhu cầu, sau đó mới xây dựng chương trình phù hợp với từng nhóm đối tượng; kích thích trí tò mò và gợi mở óc khám phá, tạo môi trường để các em thể hiện tài năng, sở trường. Tại TPHCM, học kỳ quân đội giúp các em nhận thức tốt giá trị cuộc sống, ý thức kỷ luật, kỹ năng thoát hiểm, tự vệ… Ngoài ra, sân chơi ngoại khóa do nhà trường cùng cơ quan đoàn, hội tổ chức cung cấp nhiều kiến thức xã hội, hướng nghiệp. Điển hình, lớp văn nghệ, cheerleading, ngày hội học sinh THPT, cuộc thi “Thực hiện ước mơ”… thu hút đông đảo học sinh, phụ huynh tham gia.

LÊ XUÂN DŨNG
(Phó giám đốc Trung tâm Hỗ trợ học sinh, sinh viên TPHCM)