Ngày nay, khái niệm văn minh đô thị được hiểu là thái độ ứng xử của cộng đồng cư dân đô thị đối với môi trường tự nhiên và môi trường xã hội. Một đô thị thực sự văn minh khi cư dân biết bảo vệ, chăm lo môi trường sống, có ý thức cao vì cộng đồng, ứng xử có văn hóa, cùng bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa tốt đẹp. Xét theo căn cứ đó, có thể ghi nhận TPHCM đã rất nỗ lực và có những bước tiến rất dài trong việc xây dựng văn minh đô thị. Những chuyển biến rõ nhất là việc cải thiện cơ sở hạ tầng, mỹ quan đô thị và môi trường nước ở các con kênh chính trong nội thành; dời nhiều đơn vị sản xuất gây ô nhiễm nặng ra khỏi khu dân cư; hình thành nhiều khu dân cư mới khang trang, tăng diện tích công viên, cây xanh và đường giao thông. Đặc biệt là cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư” đã mang lại những chuyển biến tích cực trong việc trong việc xây dựng ý thức, thái độ văn minh lịch sự trong giao tiếp, ứng xử, biết sống có trách nhiệm với cộng đồng.
Tuy vậy, hãy còn nhiều vấn đề chưa ổn, còn nhiều mặt hạn chế, bất cập trong công tác quy hoạch, xây dựng hạ tầng giao thông và quản lý đô thị. Là một TP lớn, TPHCM đang phải đối mặt với nhiều thách thức về sự yếu kém của cơ sở hạ tầng, tình trạng đô thị hóa tự phát phá vỡ quy hoạch, ô nhiễm môi trường, quá tải dân số…
Thực trạng đó đã dẫn đến nhiều hệ lụy: nạn ngập nước và kẹt xe ngày càng trầm trọng; môi trường nhiều nơi vẫn bị ô nhiễm... Đáng lưu ý là ý thức giữ gìn trật tự, vệ sinh của một bộ phận cư dân đô thị còn quá kém, làm xấu diện mạo TP và gây nhiều bức xúc trong nhân dân. Có những chủ doanh nghiệp cũng thiếu ý thức khi vẫn lén lút xả chất thải, khí thải, nước thải độc hại ra môi trường. Trong việc xây dựng TP văn minh hiện đại, nhiều quận - huyện đã bộc lộ những khuyết điểm, chệch hướng, nhất là trong đầu tư và quy hoạch, đôi lúc chạy theo tăng trưởng nóng, hay coi tăng trưởng là quan trọng, là thành tích cao nhất phải đạt được, nhưng không đồng bộ với các yếu tố đầu tư hạ tầng kỹ thuật, môi trường, chất lượng sống của người dân. Tăng trưởng nóng là thành tích nhất thời chứ không đem lại sự phát triển bền vững.
Những vi phạm về trật tự an toàn giao thông và thói hành xử bạo lực vẫn là thách thức đối với việc xây dựng nền nếp văn minh đô thị. Thực trạng đó cho thấy trình độ quản lý đô thị vẫn còn kém, chưa phối hợp đồng bộ hữu hiệu; cơ chế thực thi quyền lực của chính quyền đô thị còn hạn chế, vướng mắc; công tác giáo dục, tuyên truyền xây dựng con người mới, cuộc sống mới chưa đáp ứng được yêu cầu.
Nhằm tiếp tục xây dựng nền nếp văn minh đô thị, Ban Thường vụ Thành ủy TPHCM vừa chỉ đạo các cấp hưởng ứng thực hiện phong trào “Vì TP văn minh - sạch đẹp - an toàn” với các nội dung thiết thực và cụ thể. Cuộc ra quân phát động phong trào này đã được tổ chức tại tất cả các quận - huyện ở TPHCM. HĐND TPHCM cũng triển khai một đợt giám sát sâu rộng ở một số ngành - sở chức năng liên quan và 24 quận - huyện, để đánh giá kết quả vận động thực hiện văn minh đô thị trên địa bàn, hiệu quả xây dựng các mô hình văn hóa. Ngoài ra, chính quyền TPHCM vẫn đang kiên trì thực hiện việc tập trung người ăn xin sống lang thang, đưa vào các trung tâm hỗ trợ xã hội, đã được tiến hành từ cuối năm 2014.
Các động thái đó cho thấy “Vì TP văn minh - sạch đẹp - an toàn” không phải chỉ là một khẩu hiệu, mà là một cuộc huy động mạnh mẽ hệ thống chính trị để xây dựng và nhân rộng các mô hình văn hóa tiêu biểu, tạo sự chuyển biến tích cực trong cư dân về nền nếp, lối sống văn hóa tiến bộ, chung sức chung lòng xây dựng TP và đất nước văn minh, hiện đại.
Hưởng ứng phong trào “Vì TP văn minh - sạch đẹp - an toàn”, từng cư dân nên làm gì? Đáp án đã có sẵn: Từ 5 năm nay TPHCM đã có những nội dung vận động cụ thể để xây dựng nền nếp văn minh đô thị. Theo đó, cư dân được vận động thực hiện 4 nội dung: trật tự - an toàn, vệ sinh môi trường, ứng xử văn hóa, giữ mỹ quan đô thị; và không thực hiện 6 hành vi: bán hàng rong trước cổng trường, phát tờ rơi và phát loa quảng cáo ồn ào, xả rác và nước thải ra đường, rải vàng mã trên đường, chửi thề và phóng uế bừa bãi, chạy xe trên vỉa hè và dừng xe lấn vạch quy định. Những việc cụ thể nên làm hay không nên làm đó không phải là quá khó thực hiện nếu chúng ta ý thức rằng vì TP văn minh - sạch đẹp - an toàn cũng là vì chính chất lượng sống của mình.
HUỲNH THANH LUÂN
