Nên thay đổi quy trình khám sức khỏe

Như Báo SGGP đã phản ánh về tình trạng có quá nhiều lao động Việt Nam chết tại Malaysia khi đi xuất khẩu lao động, mà một trong nguyên nhân chính dẫn đến những cái chết oan ức này đã được Bộ LĐTB-XH chỉ rõ: đó là do công tác khám sức khỏe cho người lao động (NLĐ) đi làm việc tại đây rất qua loa. Ngày 5-3, PV Báo SGGP tiếp tục đặt vấn đề với ông Nguyễn Thanh Hòa, Thứ trưởng Bộ LĐTB-XH về vấn đề này.

Năm 2002, Việt Nam bắt đầu hợp tác lao động với Malaysia. Cuối năm 2003, 2 nước chính thức ký kết Hiệp định về hợp tác lao động và ngay sau đó thị trường lao động Malaysia được tuyên truyền, quảng bá và thúc đẩy phát triển như một thị trường lao động đầy tiềm năng. Điểm khác biệt của thị trường này đối với các thị trường lao động khác, đó là nhắm đến đối tượng lao động phổ thông, không cần đến tay nghề cao như Hàn Quốc, Nhật Bản. Chính bởi vậy, từ năm 2003, các doanh nghiệp XKLĐ đổ xô về các vùng nông thôn để tuyển chọn lao động. Thị trường Malaysia cũng chính là khởi đầu cho mô hình liên kết giữa doanh nghiệp và các địa phương cùng tuyển lao động đi làm việc tại nước ngoài.

Cũng xuất phát từ việc lao động sang làm việc tại Malaysia đều là lao động nông thôn nên các doanh nghiệp XKLĐ đã “khẩn khoản” đề nghị Bộ LĐTB-XH cho phép NLĐ được khám sức khỏe ở những địa bàn thuận tiện nhất nhằm tiết kiệm chi phí, thời gian khi đi làm việc tại Malaysia. Theo ông Nguyễn Thanh Hòa, bộ đã đồng ý để các trung tâm y tế quận huyện, các trung tâm y tế của các cơ quan… được khám sức khỏe cho NLĐ. Và điều đó, sau này đã được chỉ ra, là hệ quả dẫn đến rất nhiều lao động Việt Nam chết ở Malaysia do sức khỏe kém. Vì không khám kỹ, nhiều NLĐ có sức khỏe kém vẫn được đi, nên khi làm việc trong điều kiện công việc, khí hậu khác với trong nước, nhiều lao động đã bị đột tử.

Nguyên nhân còn do phía Malaysia không hề quy định phải tái khám sức khỏe NLĐ khi đến Malaysia. Bởi vậy, trong gần 3 năm (2002, 2003 và 2005), công tác khám sức khỏe cho NLĐ sang làm việc tại Malaysia gần như bỏ ngỏ hoàn toàn. Ai cũng thừa hiểu, rất nhiều NLĐ chỉ cần bỏ một khoản tiền không đáng kể là đã có thể mua một tờ giấy chứng nhận khám sức khỏe. Cuối năm 2005, khi tỷ lệ lao động chết ở Malaysia nhiều đến mức báo động, Bộ Y tế, Bộ LĐTB-XH mới vào cuộc để ban hành một thông tư quy định: chỉ có những bệnh viện đa khoa cấp 1 mới được khám sức khỏe cho NLĐ đi làm việc tại Malaysia.

Theo ông Nguyễn Thanh Hòa, sau khi có quy định này, tỷ lệ lao động chết đã giảm từ 0,13% xuống còn 0,09%. Tuy nhiên, không thể căn cứ vào tỷ lệ giảm đó để minh chứng rằng giải pháp khắc phục trên đã đúng. Nhiếu ý kiến cho rằng, con số mỗi năm có trên 100 lao động Việt Nam chết ở Malaysia mới là con số đáng bàn. Và điều cần đặt ra là, tại sao lao động làm việc ở Nhật Bản, Hàn Quốc và các quốc gia, vùng lãnh thổ khác không chết, hoặc tỷ lệ chết là không đáng kể. Đó phải chăng là vì thị trường Malaysia không “siêu lợi nhuận” như các thị trường khác, nên các doanh nghiệp XKLĐ có tâm lý đem con bỏ chợ, chạy theo số lượng mà bỏ qua chất lượng, không quan tâm đến sự sinh tồn của NLĐ sau khi đưa sang Malaysia? Tại sao đối với lao động đi làm việc tại Hàn Quốc, tổng cộng phải khám sức khỏe tới 3 lần (khám trước khi tuyển dụng, sau khi đã được tuyển dụng và sau khi đã sang Hàn Quốc) mà lao động sang Malaysia chỉ được khám 1 lần? Có thể áp dụng cách làm đối với NLĐ đi Malaysia như đi Hàn Quốc? Trả lời câu hỏi của PV Báo SGGP vào chiều qua, 5-3, ông Nguyễn Thanh Hòa chỉ dừng lại ở câu trả lời: “Chúng tôi sẽ xem xét lại. Có thể sẽ có sự thay đổi”(!). Và cũng theo ông Hòa, lý do sức khỏe không phải là nguyên nhân hoàn toàn dẫn đến những cái chết ở Malaysia. Rất nhiều người chết vì ý thức kỷ luật kém, dẫn đến tai nạn lao động, tai nạn giao thông hay đột tử (uống rượu, tắm xong nằm ngủ dưới nền đất rồi bật quạt số mạnh…). Vì vậy, “nếu những lao động này ở nhà thì cũng sẽ có chuyện xảy ra”, ông Hòa nói.

Rõ ràng, càng công khai về vấn đề này, càng thấy một bất ổn đối với thị trường lao động Malaysia. Điều bất ổn nằm ở cả khâu khám sức khỏe cho NLĐ, khâu tuyển dụng lao động đến công tác giáo dục định hướng cho NLĐ trước khi đi. NLĐ sang làm việc ở Malaysia đã không được trang bị những kỹ năng cần thiết để có được một việc làm và cuộc sống an toàn ở đất nước bạn. Họ cũng không được chuẩn bị một sức khỏe tốt nhất trước khi tiếp cận với một công việc hoàn toàn mới, một môi trường sống hoàn toàn mới. Tất cả điều này phải chăng là do thị trường lao động Malaysia dễ tính, nên cách làm của chúng ta cũng dễ tính theo, mà không cẩn trọng, kỹ càng như đối với các thị trường khác. Và phải chăng, những cái chết của NLĐ ở Malaysia là hậu quả của việc chúng ta coi nhẹ yêu cầu của thị trường, coi nhẹ sự an toàn và tính mạng của NLĐ, vì cho rằng đây là thị trường chỉ cần số lượng mà không cần chất lượng?

Thị trường lao động Malaysia đã mở được 5 năm. Đây cũng là thị trường tồn tại nhiều bất cập nhật, tốn nhiều giấy mực nhất của báo chí và cũng là thị trường mà NLĐ có nhiều e ngại nhất. Nên chăng, đã đến lúc Bộ LĐTB-XH cần nhìn nhận lại sự phát triển của thị trường này để có bước đi bền vững hơn, với những thay đổi phù hợp hơn.

Quang Phương