Không chỉ các cơ sở y tế nỗ lực cứu chữa bệnh nhân trong những ngày tết, hơn hết vẫn là sự chủ động của mỗi gia đình, xử trí kịp thời những “sự cố” sức khỏe đáng tiếc. Sau đây là tổng hợp một số gợi ý xử trí từ các bác sĩ chuyên khoa.
Khi bị gãy xương
Khi nhận biết có dấu hiệu gãy xương (tay, chân), việc xử trí theo 2 nguyên tắc cơ bản là cầm máu bên ngoài, bất động và giảm đau. Nếu trường hợp nạn nhân chảy máu nhiều, đầu xương chọc ra ngoài da, không nên cố đẩy ngược đầu xương vào trong vì động tác này có thể nguy hiểm, gây sốc cho nạn nhân, nguy cơ nhiễm khuẩn về sau. Do vậy chỉ cần đắp gạc sạch lên đầu xương gãy và chỗ chảy máu, sau đó băng ép lại. Nếu gãy xương tay, chân, có thể dùng nẹp tự tạo để bất động.
Thông thường có thể dùng các miếng gỗ, cành cây dài thẳng bọc vải, sau đó đặt dọc theo chiều dài của tay, chân, cuốn băng lại bên ngoài trước khi đưa lên cáng, vận chuyển nạn nhân đến bệnh viện. Nguyên tắc là phải dùng 3 nẹp đặt quanh trục xương và dài hơn các khớp phía trên và phía dưới xương bị gãy. Với các cháu nhỏ, có thể dùng bìa các tông cứng để tạo nẹp bất động.
Cấp cứu người bệnh ngộ độc thực phẩm.
Trường hợp chân, tay bị đứt rời thì cần bọc kín phần chi đứt rời này bằng khăn sạch vô trùng, đồng thời đắp nước muối làm ẩm và để tất cả vào túi ni lông vô trùng, sau đó làm lạnh bằng đá phủ bên ngoài. Nếu bảo quản đúng nguyên tắc, chi bị đứt rời sau 18 - 20 giờ vẫn có thể nối lại được.
Ngộ độc thực phẩm
Tùy theo các nguyên nhân mà ngộ độc thực phẩm có những triệu chứng khác nhau nhưng thông thường có biểu hiện buồn nôn hoặc nôn ngay. Có khi nôn ra máu hoặc đau bụng đi ngoài nhiều lần (phân nước có thể lẫn máu), có thể không sốt hoặc sốt cao trên 380C. Nếu nôn và đi ngoài nhiều lần, người bệnh dễ bị mất nước, mất chất điện giải, dẫn đến trụy tim mạch và sốc.
Cần lưu ý những dấu hiệu mất nước, nhất là đối với những người nôn trên 5 lần và đi ngoài phân lỏng trên 5 lần/ngày, sốt cao, miệng khô, môi khô, mắt trũng, khát nước, mạch nhanh, thở nhanh sâu, mệt lả hay co giật, nước tiểu ít, sẫm màu...
Đối với người có biểu hiện ngộ độc thực phẩm nhưng còn tỉnh táo, dùng hai ngón tay để ngoáy họng hay dùng một thìa nhỏ hoặc tăm bông đưa vào gốc lưỡi để gây nôn. Khi bệnh nhân nôn, để đầu cúi thấp hơn ngực, tránh bị sặc vào phổi.
Nếu đi tiêu chảy nhiều, nhất thiết phải cho người bị ngộ độc uống nhiều nước. Cho uống dung dịch Oresol theo hướng dẫn hoặc pha 1 thìa muối với 8 thìa đường trong 1 lít nước đun sôi để nguội và cho uống, không được để bệnh nhân nôn nhiều, đi tiêu chảy nhiều. Tình trạng nguy kịch phải đưa ngay đến cơ sở y tế.
Bị hóc hạt dưa, hạt bí
Nếu vô ý trẻ bị sặc một trong các loại hạt trên, không nên dùng tay cố móc họng bé mà nên vuốt và vỗ nhẹ sau lưng bé để giúp bé dễ thở. Nếu bé vẫn còn khó thở thì nên áp dụng phương pháp vỗ lưng (đặt nạn nhân nằm sấp, đầu thấp xuống trên cánh tay của người ứng cứu rồi dùng bàn tay còn lại vỗ lưng 5 cái thật mạnh và ấn vào vùng giữa hai bả vai), ấn ngực (lật ngửa bé lại, dùng hai ngón tay ấn ngực 5 cái).
Tiếp tục thực hiện lại quy trình trên 5 - 6 lần cho đến khi bé thở dễ). Khi đã sơ cứu để lấy thức ăn ra hoặc nạn nhân đã thở lại được, nên chuyển ngay nạn nhân đến bệnh viện để có những xử trí tốt hơn. Trong trường hợp áp dụng những biện pháp sơ cứu trên mà bé vẫn không có dấu hiệu tiến triển theo chiều hướng tích cực, nên đưa bé đến bệnh viện cấp cứu gấp.
Say xỉn hoặc ngộ độc rượu
Các biểu hiện chính của ngộ độc rượu là giảm và mất khả năng vận động tự chủ như không cầm được bát đũa, rót nước ra ngoài..., không điều khiển được hành vi, nói líu lưỡi, gọi nhầm tên người. Nhiều trường hợp người uống rượu rơi vào hôn mê, mất tri thức, gọi hỏi không biết, mất các phản xạ. Cần đặc biệt chú ý với người có tuổi hay bệnh lý tim mạch, say rượu thường che lấp những triệu chứng của tai biến tim mạch như xuất huyết não, nhồi máu cơ tim.
Vì vậy, nếu đã xử trí ngộ độc rượu tốt nhưng bệnh nhân không tỉnh phải tìm ngay nguyên nhân sọ não. Khi say rượu, tìm cách gây nôn hết, sau đó xát mạnh hai bên má. Cho uống một cốc sữa nóng, trà đặc. Cởi khuy áo cổ, tháo thắt lưng và đặt nằm nơi thoáng mát (tránh gió lùa). Tư thế nằm úp xuống giường, hai tay xuôi ra sau, mặt nghiêng về bên trái. Nếu có biểu hiện co giật, thở không đều, ngã chảy máu tai, mắt, loạn nhịp tim phải đưa đến bệnh viện cấp cứu ngay.
Đối với trường hợp say rượu, có thể gây nôn bằng cách đè hai ngón tay vào cuống lưỡi. Rượu theo chất nôn ra ngoài có thể làm giảm đáng kể lượng rượu trong dạ dày. Pha 50g giấm với 25g đường đỏ, 2 lát gừng tươi đun lên để ấm, sau đó cho uống để giải rượu. Nếu tự cảm thấy uống rượu đã hơi quá chén, hãy ăn một ít đậu phụ. Trong đậu phụ có axit amin quan trọng có thể giải được độc tố của cồn. Hoặc uống nước ép mía hoặc nhai mía cũng rất tốt. Nước cam, quýt vắt hoặc ăn các loại quả lê, táo cũng làm giải rượu.
Sau khi uống say, nếu có hiện tượng ngủ mê mệt, thiêm thiếp có thể dùng nước sôi pha cà phê đặc cho uống nhiều lần, một lúc sẽ tỉnh lại. Uống nước chè đặc cũng có thể khử độc cồn cấp tính. Chú ý, khi say rượu tuyệt đối không được uống nước ngọt có gas.
Bị bỏng
Bất cẩn ngày tết có thể dẫn đến bị bỏng do nước sôi, lửa. Nếu bị bỏng, ngay lập tức đặt phần bỏng xuống dưới vòi nước máy trong 20 - 30 phút, nhằm mục đích giảm đau. Phủ vùng bỏng bằng một miếng vải vô trùng, gạc vô trùng bán sẵn hoặc những tấm vải sạch mỏng.
Nếu có điều kiện cho bệnh nhân uống nhiều nước, thuốc an thần và kháng sinh, sau đó chuyển nhanh tới cơ sở y tế. Không nên xử trí theo kiểu dân gian chưa được khoa học chứng minh. Nếu xử trí không đúng, các vết bỏng nặng rất dễ gây biến chứng như choáng, nhiễm trùng, sẹo xấu, sẹo co rút làm biến dạng hình dáng hoặc co các khớp xương nơi bị bỏng…
TƯỜNG LÂM
