Đòi bán cả mỏ cát
Trong vai người dân đi hợp đồng mua cát, chúng tôi đến xã Sa Bình, huyện Sa Thầy (tỉnh Kon Tum) để tìm hiểu nạn khai thác cát trái phép đang diễn ra khá công khai ở đây.
Từ tỉnh lộ 675, chúng tôi rẽ vào tuyến đường liên xã đi qua các làng Bình Giang, Khúc Na... và chứng kiến những khu đất được xây tường bao quanh. Bên trong, xe tải đậu cạnh những đống cát lớn, đây là dấu hiệu cho thấy hoạt động khai thác cát trái phép đang diễn ra công khai.
Đi thêm chừng 3km, đến làng Lung Leng, chúng tôi bắt gặp một chiếc bè được ghép bằng thùng phuy, nằm dưới lòng suối, trên bè có gắn máy bơm và hệ thống đường ống để hút cát. Hỏi chuyện một thanh niên đang làm cỏ mì (sắn) gần đấy, chúng tôi được biết, tại con suối Vê vào mùa mưa hàng năm đều có người công khai đặt bè gắn máy bơm hút cát.
Mỗi ngày có từ 5-6 xe cát làm ảnh hưởng đến dòng chảy của suối, hư hỏng đường liên xã, khiến bà con rất bất bình. “Trước đây, cát được bơm lên chất thành bãi bên đường, chờ xe đến chuyển đi. Nhưng mấy tháng gần đây, cát được bơm trực tiếp lên xe”, người thanh niên cho biết.
Chúng tôi tiếp tục băng qua các thôn Kiến Thụy, Đông Hưng (xã Ia Ly), chạy về hướng thị trấn Sa Thầy, đến cầu Đông Hưng bắc qua suối Ia Xiêr thì bất ngờ phát hiện một con đường đất lầy lội từ đường liên xã chạy hút xuống cánh đồng lớn trồng bắp đang kỳ thu hoạch.
Bơm cát trái phép bên suối Vê Nhìn con đường bị cày nát vẫn còn những vệt nước từ xe chở cát ướt chảy xuống đường. Băng qua cánh đồng, đến bờ suối, chúng tôi thấy 3 điểm khai thác cát, sỏi trái phép nằm cạnh nhau. Tại 2 điểm có 2 chiếc bè gắn máy bơm hút cát. Phía trên bãi cát, cả một khúc suối dài bị sạt lở nghiêm trọng. Mặc dù máy bơm ngừng hoạt động, không phát hiện chủ bè, nhưng những dấu vết tại hiện trường cho thấy việc khai thác đã diễn ra trong thời gian dài với khối lượng không hề nhỏ, cũng bằng hình thức bơm hút trực tiếp lên xe.
Rời xã Ia Ly, quay lại làng Lung Leng, gần điểm khai thác cát trái phép trên suối Vê, chúng tôi tiếp tục hỏi tìm nơi mua cát. Chủ quán chỉ người đàn ông đang ngồi uống rượu với 3 thanh niên: “Ông đó là chủ bè cát ở suối Vê đó”.
Chúng tôi hỏi muốn mua ngay cát với số lượng lớn, ông ta trả lời: “Vậy thì không được rồi, nay cát đang hiếm, làm đến đâu bán đến đó”. Thấy chúng tôi chuẩn bị đi, chủ quán kéo lại: “Hay là các anh mua mỏ cát, vợ chồng em bán cho. Đây là khu vực cửa suối chảy ra sông, cát nhiều lắm, có thể làm quanh năm. Nhưng muốn khai thác phải đi qua khu rẫy nhà em, có mấy người hỏi mua nhưng em chưa bán. Nay mấy anh cần gấp thì em để cho. Các anh kéo máy, làm đường vào là được, chỉ khoảng 250m là đến đường lớn thôi”.
Chính quyền có biết?
Mặc dù gần đây cơ quan chức năng phát hiện và xử lý hàng chục vụ, nhưng nạn khai thác cát trái phép tại Kon Tum vẫn hoành hành và chưa có dấu hiệu dừng lại.
Gần đây nhất, ngày 29-6, tại thôn 5, xã Diên Bình (huyện Đăk Tô), đoàn kiểm tra của Sở TN-MT tỉnh Kon Tum đã phát hiện vụ khai thác cát trái phép quy mô lớn trên sông Đăk Psi.
Điều đáng nói là hoạt động khai thác cát trái phép này đều nằm trong khu vực mỏ mà doanh nghiệp tư nhân Nhật Mạnh trúng đấu giá quyền khai thác, nhưng đang trong quá trình lập hồ sơ xin cấp phép.
Ngày 4-7, Văn phòng Chính phủ truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Thường trực Trương Hòa Bình yêu cầu Chủ tịch UBND tỉnh Kon Tum chỉ đạo cơ quan, đơn vị chức năng khẩn trương điều tra làm rõ, xác minh vụ việc để kiên quyết ngăn chặn, xử lý nghiêm các đối tượng vi phạm. Tuy nhiên, khi đoàn kiểm tra của UBND tỉnh Kon Tum do ông Nguyễn Đức Tuy, Phó Chủ tịch UBND tỉnh dẫn đầu đến hiện trường thì tình hình khai thác cát trái phép tại đây vẫn diễn ra.
Điều đáng nói là tại hiện trường, vết xe bánh xích chạy vào ra bãi cát còn rất mới. Chiếc xe đào là tang vật đã bị Sở TN-MT và lực lượng Cảnh sát Phòng chống tội phạm về môi trường Công an tỉnh Kon Tum lập biên bản, giao cho UBND xã Tân Cảnh tạm giữ ngày 29-6 lại xuất hiện tại bãi cát.
Sát bờ sông, một chiếc bè hút cát có gắn máy bơm và đường ống vẫn đang nằm... Dư luận đặt câu hỏi, có hay không việc chính quyền địa phương tiếp tay cho cát tặc?
