Ủy ban giải Nobel ngày 6-10 công bố giải Nobel Y học 2008, vinh danh 3 nhà khoa học: Harald zur Hausen, 72 tuổi, người Đức, do phát hiện mối liên hệ giữa virus HPV với ung thư cổ tử cung; Francoise Barré - Sinoussi, 61 tuổi và đồng nghiệp Luc Montagnier, 76 tuổi, đều là người Pháp, do phát hiện có tính nền tảng về virus HIV gây bệnh AIDS. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng Ủy ban giải Nobel đã "quên" không đề cập vai trò của nhà khoa học Mỹ, Robert Gallo, trong việc phát hiện virus HIV.
- Cuộc đua
Vào năm 1981 xuất hiện một căn bệnh bí ẩn mới, nguyên nhân gây cái chết của nhiều bệnh nhân đồng tính nam hoặc người tiêm chích ma túy. Bệnh mới được đặt tên "hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người" (AIDS). Cả Montagnier và Gallo đều nhanh chóng tham gia cuộc đua tìm thủ phạm gây AIDS.
Năm 1983, phòng thí nghiệm của Montagnier có thông báo về một loại virus tình nghi được họ đặt tên là LAV nhưng phát hiện này hầu như không gây chú ý vì chỉ dựa trên một bệnh nhân. Mẫu virus LAV được Montagnier gửi cho Gallo, lúc đó làm ở Viện Ung thư quốc gia (NCI) của Mỹ và cũng đang tìm nguyên nhân gây AIDS. Tháng 4-1984, Gallo thông báo nhóm ông phát hiện một loại virus đặt tên HTLV-3 và cung cấp bằng chứng cho thấy đó là thủ phạm gây AIDS.
Tuy nhiên, các nghiên cứu sau cho thấy, HTLV-3 giống LAV, gây nhiều mối nghi ngờ nguồn gốc. Vấn đề không chỉ tên tuổi mà còn do 2 bên đều nộp hồ sơ cấp bằng sáng chế về các xét nghiệm máu nhằm xác định virus gây AIDS. Năm 1985, các nhà nghiên cứu ở Viện Pasteur Pháp, nơi Montagnier làm việc lúc đó, từng nộp đơn kiện Chính phủ Mỹ về bằng sáng chế của Gallo.
Thông báo ngày 6-10 của Ủy ban giải Nobel cho biết, việc Barre-Sinoussi và Montagnier Barre-Sinoussi phát hiện virus gây bệnh AIDS là hết sức quan trọng, cho phép các nhà khoa học tìm hiểu cơ chế sinh học của virus gây đại dịch này, từ đó đã giúp phát triển các phương pháp chẩn đoán bệnh và quan trắc các sản phẩm máu, giúp hạn chế sự lây lan của bệnh và nghiên cứu các liệu pháp mới.
- Tranh cãi
Sau khi nhóm Gallo công bố phát hiện virus HTLV-3, các cuộc tranh cãi về ai phát hiện virus HIV rộ lên trong giới khoa học và cả trên báo chí, dẫn đến bất đồng pháp lý và ngoại giao giữa Pháp và Mỹ. Cuối cùng, trong thỏa thuận năm 1987 giữa lãnh đạo 2 nước Mỹ - Pháp lúc đó là Tổng thống Ronald Reagan và Thủ tướng Jacques Chirac, cả Montagnier và Gallo đồng ý chia sẻ bản quyền sáng chế về xét nghiệm máu tìm virus HIV. Về sau, Gallo cho biết, vi khuẩn nuôi cấy trong phòng thí nghiệm của ông đã tình cờ bị nhiễm mẫu virus LAV gửi từ Pháp sang.
Năm 1986, Montagnier và Gallo từng đồng đoạt giải Lasker (được xem như "giải Nobel Y học" của Mỹ, trao hàng năm ở 3 hạng mục nghiên cứu y học cơ sở, y học lâm sàng và thành tựu y học). Theo giới khoa học, sự vinh danh này phản ánh đúng vai trò của 2 ông: Montagnier phát hiện virus HIV và Gallo chứng minh virus đó gây bệnh AIDS.
Tuy trong thông báo ngày 6-10, Ủy ban giải Nobel không nhắc đến Robert Gallo nhưng cả Barre-Sinoussi và Montagnier đều muốn ghi nhận sự đóng góp của Gallo. Trả lời phỏng vấn qua điện thoại với đài phát thanh RTL, Barre-Sinoussi nói: "Thật sự nhóm nghiên cứu của Gallo có vai trò quan trọng trong việc phát hiện virus và điều đó nên được ghi nhận". Montagnier có thông báo nói Gallo cũng xứng đáng được vinh danh.
Về phần Gallo, ông cho biết mình thất vọng vì không được ghi nhận nhưng chúc mừng Barre-Sinoussi và Montagnier. Giám đốc NCI, John Niederhuber nói, ông thất vọng vì nhiều năm qua Montagnier và Gallo đã được cộng đồng khoa học thừa nhận như là những người đồng phát hiện HIV và những kết quả nghiên cứu của họ đã giúp phát triển những kỹ thuật xét nghiệm máu tìm virus.
HỒNG CHUYÊN (theo AP, Reuters, BBC)
Hiện có hơn 33 triệu người trên khắp thế giới đang phải chung sống với HIV và kể từ năm 1981, hơn 25 triệu người đã chết vì HIV/AIDS. Đến nay vẫn chưa có liệu pháp hiệu quả với HIV nhưng với nhiều người, bệnh không còn là "án tử" nhờ nhiều tiến bộ lớn trong việc nghiên cứu và phát triển thuốc điều trị, giúp người có HIV có thể sống thêm nhiều thập niên |
