Ai uống nấy biết!

Hiện nay, thói quen uống sữa tươi đường phố mỗi ngày ngày càng phổ biến.  Sự thật về loại sữa tươi này như thế nào?

• “Sữa tươi nguyên chất” mọi nơi

Dạo một vòng quanh qua các cổng trường tiểu học, trung học hay đại học, cao đẳng… trong thành phố đâu đâu ta cũng thấy các điểm bán sữa tươi. Người bán dạo thì bon bon xe đạp với những chiếc giỏ xe chở đầy chai - bịch, người có vốn mở quán thì đầu tư  tủ lạnh chất đầy sữa tự vô chai. Trước cổng Trường Đại học KHXH & NV luôn có từ 2 – 4 người bán sữa tươi phục vụ sinh viên.

Những người này chở sữa trên xe đạp và khi có khách mua, họ lấy chai sữa đổ vào bịch, thêm đá vào và bán với giá 2.000 đ/bịch. Chị Hòa, một người bán sữa quê ở huyện Cẩm Giàng, Hải Dương, cho biết: “Hôm nay sinh viên nghỉ hè nên bán không được nhiều. Vào mùa nhập học, mỗi ngày tôi bán được khoảng 4 - 5kg sữa (tức khoảng 20 – 25 bịch), trừ vốn khoảng hơn 20.000đ thì cũng kiếm được gần 30.000đ”.

Khi được hỏi sữa mua ở đâu, liệu có đảm bảo được vệ sinh, an toàn cho người tiêu dùng, chị hồn nhiên: “Sữa mua trên Hóc Môn, vắt từ con bò ra thì làm sao có chuyện đau bụng được, hơn nữa chị đã nấu kỹ rồi. Sinh viên thường không ăn sáng nên một ly sữa chỉ 2.000đ như thế này cũng giúp họ đủ dinh dưỡng cho một ngày học hành”. Chị Hòa cũng cho biết thêm, một đồng hương của chị “bám trụ” trước cổng ký túc xá 135 Trần Hưng Đạo, Q1, còn bán được nhiều hơn, bất kể mùa nào.

Không chỉ ở các trường đại học, sữa tươi còn “tràn” vào các trường phổ thông. Trước cổng Trường Tiểu học Trần Hưng Đạo (số 82 Trần Đình Xu, Q1) có ba quán bán sữa lúc nào cũng nhộn nhịp. Đó là 3 quán rất khang trang, chuyên phục vụ cà phê, điểm tâm sáng và đặc biệt là sữa tươi và các sản phẩm từ sữa. Sữa tươi ở đây chứa trong những chai nước ngọt đã qua sử dụng hoặc bịch nylon. Người uống chỉ việc cắm ống hút và… tu cạn.

Trong thời gian 2 tiếng đồng hồ ngồi đây quan sát, chúng tôi thấy có hơn 20 lượt khách chạy xe gắn máy ngang qua dừng lại mua sữa tươi rồi ngồi trên xe uống luôn (kiểu như người ta vẫn dừng lại uống nước sâm vỉa hè) với giá 3.000 đ/chai. Một nhân viên phục vụ tại đây cho biết, mỗi ngày quán bán được cả ngàn chai sữa như vậy.

• Cách pha chế “sữa tươi nguyên chất”

Các đầu mối cung cấp sữa tươi hiện nay tại thành phố thường là những thương lái chuyên nghiệp đã từng có thời gian nuôi bò sữa tại các quận, huyện ngoại thành. Trong thời điểm hiện tại, khi mà giá bò giống và giá sữa không còn hấp dẫn người nuôi nữa thì  họ chuyển sang làm đầu nậu sữa, chuyên đi gom sữa từ các hộ chăn nuôi. Ông N. ở quận Gò Vấp là một điển hình. Cứ 9 giờ sáng và 4 giờ chiều, ông lại đi gom sữa để bỏ mối. Địa điểm thu gom sữa của ông là những hộ gia đình nuôi bò tại quận 12, Gò Vấp, Hóc Môn…

Hiện nay, ông N. chỉ cung cấp 1/3 lượng sữa thu gom được cho Công ty Vinamilk, số còn lại bán lại cho các điểm nhỏ lẻ. Ông N. so sánh: “Bán cho Vinamilk giá chưa tới 4.000đ/kg mà phải tuân thủ nghiêm ngặt về thời gian (không quá 3 tiếng kể từ khi vắt sữa), độ bơ, vi sinh… phải đạt tiêu chuẩn thì họ mới mua. Trong khi đó đem sữa ra bán lẻ thì bán được 5.000 đ/kg mà không ai chê bai gì”.

Theo nhiều người bán sữa, cách chế biến “sữa tươi nguyên chất” như sau: Đổ sữa vào xoong, pha 1 xị nước cho 1kg sữa (trừ vào lượng bay hơi). Với mỗi kg sữa thêm 100g đường trắng, nấu lên, vô chai thủ công…

• Độc tố, mầm bệnh vẫn còn

Theo Trung tâm Y tế dự phòng TPHCM, từ năm 2001 đến nay, qua khảo sát của Trung tâm thì tại 10 chợ (3 chợ buôn bán quy mô lớn, 3 chợ vừa và 4 chợ nhỏ), có trên 80% mẫu sữa tươi đường phố không đạt tiêu chuẩn về vi sinh theo quy định. Thạc sĩ Đào Mỹ Thanh – Trưởng khoa Vệ sinh an toàn thực phẩm của Trung tâm giải thích: “Sữa là sản phẩm đòi hỏi chất lượng cao về an toàn thực phẩm, chỉ sau thịt, nên quy trình chế biến phải rất nghiêm ngặt. Tuy nhiên, hiện nay quá trình vắt sữa bằng tay vẫn chưa đảm bảo, rất dễ nhiễm khuẩn. Bên cạnh đó, việc vắt sữa rồi bán nhỏ lẻ phần lớn không tuân thủ đúng quy trình bảo quản (như phải để dưới 4oC) nên sau 3-6 giờ thì lượng vi khuẩn sinh sôi thêm hàng triệu con”.

Còn thạc sĩ Nguyễn Văn Phát (Trưởng Bệnh xá thú y, khoa Chăn nuôi, Trường ĐH Nông Lâm TPHCM) cho biết: “Đối với sữa do người dân mua về tự chế biến, nấu sôi hoặc chưng cách thủy, phần lớn vi khuẩn gây bệnh trong đó cũng bị diệt nhưng đồng thời nhiều chất vitamin trong sữa cũng bị mất theo. Tuy nhiên, có một số bào tử vi khuẩn gây ngộ độc không thể diệt được ở 100oC như Clotridium botulinum, Bacillus anthraxis”.

Theo thạc sĩ Phát, thật khi vắt ra, do nhiều yếu tố, sữa bò đã nhiễm vi khuẩn. Sau đó, cùng với quá trình bảo quản chưa tốt, lượng vi sinh nhiễm sẽ tăng lên rất nhiều. Sữa nhiễm vi sinh khi nấu rồi, tuy vi khuẩn gây hại cho người đã bị diệt nhưng độc tố của nó vẫn còn tồn đọng trong sữa, ví dụ như Staphylococcus areus, E. coli sinh độc tố gây rối loạn tiêu hóa… Vì vậy, người tiêu dùng phải cẩn trọng khi sử dụng sữa tươi trôi nổi.

CHÂU TRÚC-THANH NHÃ