Lâu nay cư dân mạng thuộc nằm lòng các trang web có dịch vụ cho download nhạc kể cả có trả tiền hoặc miễn phí. Tình trạng vi phạm bản quyền âm nhạc trên mạng ngày càng tràn lan, trong khi các cơ quan quản lý không thể kiểm soát được tình hình là một thực trạng đáng báo động hiện nay.
- Website nhạc phức tạp
Với chiếc laptop và đường truyền internet, các bạn trẻ có thể download nhạc ở bất cứ nơi đâu. Ảnh: AN DUNG
Hiện nay, mở trang web âm nhạc đang trở nên thịnh hành và rất phổ biến. Tất cả những trang web thông tin tổng hợp đều có thư mục âm nhạc, nếu bạn vào thư mục này có thể download bất cứ loại nhạc nào, từ nhạc Việt, nhạc Hoa, Nhật, Hàn, Pháp, Anh… đều có.
Nhạc trực tuyến đang được ưa chuộng hơn lúc nào hết vì sự tiện dụng, nhanh nhạy. Muốn gửi cho nhau một bài hát nào đó, muốn nghe một ca khúc đang thịnh hành, muốn xem một video clip đang “hot”… chỉ cần một động tác rất đơn giản là click vào chuột máy tính.
Theo thống kê chưa đầy đủ, hiện nay có khoảng 150 trang web và dĩ nhiên trang web nào cũng có dịch vụ cho download nhạc. Nhưng phổ biến nhất hiện nay và được giới trẻ thường xuyên truy cập, download nhạc là những trang web: mp3.zing.vn, nhacso.net, baamboo.com, sonic.vn, yeuamnhac.com, pops.vn, socbay.com, nhacvui.vn, nhaccuatui.com…
Vào các trang web, bạn có thể tìm được ca sĩ, album, video clip của hầu hết các ca sĩ trong và ngoài nước. Tất cả các thể loại nhạc, từ nhạc trẻ, nhạc vàng, nhạc hòa tấu, nhạc Trịnh, nhạc thiếu nhi, nhạc truyền thống, thậm chí cả nhạc tự sáng tác… tất tật đều có trên web.
Nhưng điều nguy hại ở chỗ, nhiều bài hát tự sáng tác, tự hát với lời lẽ rất thô thiển, dung tục được post lên mạng và nhiều bạn trẻ đua nhau tải về. Nhiều trường học có trang web riêng, để thu hút học sinh, họ cũng cho tải đủ các loại nhạc tự sáng tác này. Môi trường giáo dục cũng không còn là ngoại lệ với các loại “nhạc xấu”, “nhạc bẩn”.
Một số ca sĩ trực tiếp bán hoặc tự post lên mạng album của mình, trong đó có cả những ca khúc chưa được phép phổ biến hoặc chưa xin phép phát hành. Các chương trình ca nhạc hải ngoại phản động cũng xuất hiện tràn lan trên mạng… Sự kiểm duyệt các sản phẩm âm nhạc trên mạng là rất khó. Mặt khác, kinh doanh âm nhạc trên mạng phổ biến nhất hiện nay là “kinh doanh chui”, hoặc “xài chùa”.
Bà Thu Dung, Giám đốc Hiệp hội Công nghiệp ghi âm Việt Nam (RIAV), cho biết: “Trong số 150 trang web hiện nay, chỉ có 12 đơn vị ký mua bản quyền bản ghi với RIAV, còn lại họ đều kinh doanh tràn lan mà chẳng ai trả tiền hay thỏa thuận gì với RIAV”.
- Biết tới đâu, đòi tới đó
Sự kiện RIAV đòi kiện Nokia và FPT vì đã sử dụng kho dự trữ 10.000 bài hát, trong đó phần lớn là sản phẩm của các đơn vị thuộc RIAV, mà chưa được sự đồng ý của RIAV đã là “tiếng chuông cảnh tỉnh” với các đơn vị đang khai thác âm nhạc trên mạng.
Cũng nhờ những biện pháp mạnh mẽ, mà Nokia, FPT và RIAV đã đạt được những thỏa thuận cần thiết (hiện nay Nokia và FPT đang là đối tác của RIAV). Sau đó, RIAV tiếp tục trao giấy phép sử dụng bản ghi cho một số đơn vị sở hữu các website có sử dụng âm nhạc.
Phía Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam (VCPMC) cũng cho biết, đã có nhiều trang web làm việc nghiêm túc với VCPMC về vấn đề bản quyền tác giả. Tuy nhiên, đến nay, những đơn vị thực hiện nghiêm túc là rất ít so với số lượng vi phạm. Có thể nói, tình trạng vi phạm bản quyền âm nhạc trên mạng vẫn ở mức báo động. Có đơn vị chịu trả tiền bản quyền tác giả cho VCPMC, nhưng lại “làm ngơ” với RIAV về bản quyền bản ghi hoặc ngược lại.
Tệ hơn, theo bà Thu Dung: “Có nhiều đơn vị ký hợp đồng với RIAV xong là sử dụng thoải mái các bản ghi nhưng không thanh toán tiền. Như Công ty CP Dịch vụ công nghệ thông tin Nais Corp, có hợp đồng với RIAV năm 2008 nhưng không trả tiền, cũng không thanh lý hợp đồng. Còn vô số các đơn vị liên doanh liên kết với nước ngoài có sử dụng nhạc nhưng không trả tiền. Khi bị phát hiện, họ gỡ bỏ trang đó, khi thấy tình hình có vẻ yên ắng họ lại thản nhiên trương lên”.
Chuyện phát hiện và đi đòi tiền bản quyền tác giả cũng luôn nhùng nhằng, phức tạp vì cả hai phía ít khi đi đến thống nhất mức giá cụ thể. Hiện nay, phí thu bản ghi thường tính theo tỷ lệ 6-4 hoặc 5-5 tùy vào hình thức kinh doanh (nhạc chờ, nhạc chuông…) và trên tinh thần tạo điều kiện để các đơn vị thực thi pháp luật. Những đơn vị không chịu chấp hành Luật Sở hữu trí tuệ chẳng qua là họ cố tình vi phạm chứ không phải do không đủ chi phí.
- Chưa có hồi kết
Chỉ thị 36/208CP-TT ký ngày 24-12-2008 về việc quản lý và thực thi bảo hộ quyền tác giả và quyền liên quan đã được thông qua, nhưng “câu chuyện bản quyền” vẫn là đề tài nóng hổi, chưa có hồi kết. Bà Thu Dung nói: “Hiện nay, đơn vị khai thác nói có bao nhiêu lượt truy cập, download thì chúng tôi biết vậy và thu trên con số này; còn thực tế ra sao chúng tôi không có máy móc nào kiểm tra cả. Chính vì vậy, vẫn thu theo tinh thần tin nhau là chính”.
Trong khi các nhà sản xuất còn khó lòng kiểm soát sản phẩm của mình trên mạng, lại thêm cái khó khác là ca sĩ tự ý cho hoặc bán với mục đích tự lăng xê mình. Các ca sĩ này không hiểu (hoặc cố tình không hiểu) họ đã tiếp tay để các trang web này vừa trốn được thuế, vừa không phải trả tiền tác quyền. Chính vì những lắt léo trong việc kiểm soát, kiểm duyệt nên đến nay bản quyền âm nhạc trên mạng vẫn là “cuộc chiến” dai dẳng với các nhà sản xuất, với RIAV và VCPMC.
Khi Cục Bản quyền tác giả trình Chính phủ và được thông qua mức phạt từ 30 – 500 triệu đồng cho hành vi vi phạm, nhiều nhà sản xuất sản phẩm âm nhạc cho rằng đã phần nào cứu sống nhà sản xuất, âm nhạc Việt Nam có cơ hội vực dậy để tạo ra nhiều sản phẩm âm nhạc mới phục vụ công chúng
NHƯ HOA – KHÁNH DUY
