Ngày 17-9, Trường Đại học Luật TPHCM tổ chức Hội thảo “Giải quyết vụ án hành chính trong bối cảnh đổi mới hệ thống tư pháp ở Việt Nam hiện nay”, thu hút sự tham dự và thảo luận của nhiều thẩm phán, luật sư và các chuyên gia.
Tại hội thảo, TS Lê Việt Sơn, Trưởng Bộ môn Luật Tố tụng hành chính, Khoa Luật Hành chính – Nhà nước, Trường Đại học Luật TPHCM nhận định, trước đây, theo Luật TTHC 2015, thẩm quyền xét xử sơ thẩm được phân định cho TAND cấp huyện và TAND cấp tỉnh, nhưng thực tiễn cho thấy phần lớn VAHC thuộc thẩm quyền TAND cấp tỉnh. Từ nay, TAND khu vực là cấp duy nhất có thẩm quyền xét xử sơ thẩm VAHC, nên số lượng án thụ lý dự kiến tăng đáng kể.
Đồng tình với nhận định trên, ông Nguyễn Ngọc Hiếu, Phó Chánh án TAND khu vực 2 – TPHCM dẫn chứng, phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ của TAND khu vực là địa bàn TP Thủ Đức (trước đây). Đây cũng là "điểm nóng" của TPHCM về số lượng và sự phức tạp của án hành chính. Hiện nay, TAND khu vực 2 còn khoảng mười mấy VAHC liên quan khu đô thị Thủ Thiêm đang gặp nhiều khó khăn, vướng mắc.
Để giải quyết khó khăn hiện nay, TS. Lê Việt Sơn cho rằng, ngành Tòa án cần nhanh chóng tăng cường Thẩm phán có trình độ chuyên môn cao về cho TAND khu vực từ nguồn Thẩm phán TAND cấp cao trước đây và TAND cấp tỉnh để bảo đảm hoạt động xét xử tại TAND khu vực đối với các VAHC được đúng đắn, khách quan và kịp thời.
“Phần lớn thẩm phán TAND khu vực vốn xuất thân từ TAND cấp huyện – nơi số lượng án hành chính thụ lý trước đây không nhiều. Điều này khiến nhiều thẩm phán chưa từng hoặc rất ít kinh nghiệm xét xử VAHC, dễ dẫn đến lúng túng, sai sót khi được phân công giải quyết loại án này”, TS Lê Việt Sơn lý giải.
Góp ý Dự thảo Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao hướng dẫn áp dụng một số quy định của Luật TTHC SĐBS 2025.
Tại điểm b khoản 2 Điều 31 Luật TTHC SĐBS quy định, trường hợp người khởi kiện không có nơi cư trú, nơi làm việc hoặc trụ sở trên cùng phạm vi địa giới hành chính cấp tỉnh với người bị kiện thì thẩm quyền giải quyết thuộc Tòa án nơi quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khởi kiện làm phát sinh, thay đổi, hạn chế, chấm dứt quyền, lợi ích hợp pháp của người khởi kiện.
Đây là quy định mới trong cách thức xác định thẩm quyền theo lãnh thổ so với các quy định trước đây của Luật TTHC năm 2015. Dự thảo Nghị quyết hướng dẫn xác định thẩm quyền theo 3 tiêu chí: nơi xảy ra hành vi vi phạm hành chính, nơi thực hiện hành vi hành chính, hoặc nơi có đối tượng mà quyết định, hành vi hành chính tác động đến. Nếu không xác định được các tiêu chí trên, sẽ lấy theo nơi cơ quan, người có thẩm quyền ban hành quyết định hoặc thực hiện hành vi hành chính.
Theo các chuyên gia, quy định này tạo thuận lợi cho cơ quan nhà nước bị kiện vì cùng địa bàn tỉnh với TAND khu vực thụ lý, nhưng lại bất lợi cho người khởi kiện. Khi cư trú ở tỉnh khác, họ phải di chuyển xa, gia tăng chi phí và gặp rào cản tiếp cận công lý. Điều này đi ngược nguyên tắc bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người khởi kiện.
Vì vậy, cần xem xét, điều chỉnh quy định trong dự thảo Nghị quyết. Trường hợp không xác định được thẩm quyền theo các tiêu chí trên, nên cho phép xác định theo nơi cư trú, nơi làm việc hoặc trụ sở của người khởi kiện. Cách tiếp cận này sẽ góp phần bảo vệ tốt hơn quyền lợi của người khởi kiện, đồng thời bảo đảm tính hợp lý và công bằng trong hoạt động xét xử VAHC của TAND khu vực.
