Mặc dù TPHCM đã có nhiều nỗ lực xây dựng thành phố văn minh, hiện đại, song nhìn nhận một cách nghiêm túc vẫn còn khá nhiều vấn đề chưa ổn. Tình trạng đổ rác bừa bãi, quảng cáo rao vặt tùy tiện; lấn chiếm lòng lề đường, xem thường trật tự an toàn giao thông; tệ nạn ma túy, ăn xin, nhậu nhẹt… vẫn tràn lan, làm xấu diện mạo thành phố và gây nhiều bức xúc trong nhân dân.
Tạo nền nếp văn minh đô thị
Để xây dựng thành phố văn minh, hiện đại, cùng với sự nỗ lực của chính quyền các cấp, vấn đề quan trọng và có ý nghĩa quyết định vẫn là xây dựng ý thức chấp hành cũng như đồng lòng, góp sức của mỗi người dân. Trước mắt là vận động người dân thực hiện những việc nhỏ mà mọi người nếu muốn đều có thể làm ngay.
Chăm sóc cây xanh trên đường Châu Văn Liêm, quận 5, TPHCM. Ảnh: CAO THĂNG
Đáng lo là một bộ phận cư dân đô thị vẫn còn quen nếp sống nông thôn, chưa có ý thức thực hiện nền nếp văn minh đô thị, giữ gìn trật tự, vệ sinh nơi công cộng, chấp hành luật giao thông, bảo vệ môi trường, bảo vệ tài sản công. Ngay cả nhiều cư dân sinh trưởng tại TPHCM nhưng hành vi ứng xử, giao tiếp chưa phù hợp với nếp sống văn minh đô thị.
Những việc nhỏ trước tiên cần làm để xây dựng nền nếp văn minh đô thị là vận động các hộ dân ở mặt đường thực hiện nghiêm việc không lấn chiếm lòng lề đường để kinh doanh buôn bán, không xả rác bừa bãi... Các điểm kinh doanh dịch vụ, trụ sở cơ quan, công ty, xí nghiệp phải tự sắp xếp nơi để ô tô, xe máy cho khách đến giao dịch, không gây cản trở giao thông, cản trở hành lang dành cho người đi bộ và phải đảm bảo mỹ quan đô thị. Cần buộc tháo dỡ tất cả cọc chống, mái che, cờ phướn, biển quảng cáo, vật che chắn... trên lòng lề đường để làm cho đường thông, hè thoáng. Tất cả những việc này lâu nay từng phường, quận đều có vận động, thậm chí mở chiến dịch lập lại trật tự đô thị, tuy nhiên mỗi địa phương tự làm, hết đợt rồi thôi, không đồng bộ và không duy trì được. Do vậy việc nhỏ nhưng lại khó làm.
Để tạo thành nền nếp trật tự, có hiệu quả căn cơ, thành phố cần huy động các cơ quan chức năng và địa phương phối hợp giải quyết dứt điểm và duy trì lâu dài bằng cách kiên quyết xử lý, ngăn chặn tái lấn chiếm lòng lề đường, duy trì quản lý để mọi trường hợp chiếm dụng lòng lề đường đều bị xử lý, ngăn chặn.
Lâu nay, ở các nơi công cộng, dễ dàng nhìn thấy các hành vi thiếu văn minh như xả rác bừa bãi, chen lấn tranh giành nhau, chửi thề, hút thuốc nơi cấm… Nhiều người thấy chướng mắt nhưng không ai dám góp ý và cũng không có người thi hành công vụ nhắc nhở, chấn chỉnh.
Tại nhiều nước trên thế giới, người dân rất có ý thức khi xếp hàng. Điều đáng buồn là đến giờ, ngay tại TPHCM, tình trạng chen lấn, tranh giành, gây mất trật tự vẫn diễn ra ở nhiều điểm bán vé và các tụ điểm diễn ra lễ hội. Và hành vi xấu này trở thành tật xấu nguy hiểm ngay cả lúc tham gia giao thông: lấn tuyến, vượt đèn đỏ, cố chạy cụp trước đầu xe của xe đang rẽ hướng khác…
Ý thức xếp hàng trật tự, không chen lấn chính là biểu hiện của trình độ văn minh, văn hóa ứng xử của cư dân nơi công cộng. Để xây dựng ý thức này, phải dạy ngay từ gia đình và nhà trường. Có ý kiến cho rằng trong một đô thị càng lớn hay một xã hội đô thị hóa càng nhanh thì tính vô danh càng cao, bởi người ta hành động mà ít phải e ngại có ai chung quanh nhận biết mình. Thật ra việc thiếu ý thức giữ gìn trật tự, vệ sinh, văn minh đô thị chính là hậu quả của sự giáo dục chưa toàn diện từ gia đình, nhà trường và sự vận động của đoàn thể, xã hội. Tổng thể, đó là do dạy kiến thức nhưng chưa quan tâm đúng mức cho việc giáo dục nhân cách; tuyên truyền pháp luật nhưng lại thiếu chú trọng giáo dục về ý thức tuân thủ pháp luật.
Tạo điều kiện để có nếp sống văn minh
Bên cạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, chính quyền cần phải đầu tư, xây dựng cơ sở hạ tầng để người dân thực hiện nếp sống văn minh hiện đại. Chẳng hạn như bố trí các thùng rác nhỏ với kiểu dáng đẹp dọc các tuyến đường, ở các nơi công cộng, xây dựng thêm các nhà vệ sinh công cộng khang trang, sạch sẽ. Tại sao trên nhiều tuyến đường, nhiều khu dân cư đã có các thùng rác công cộng nhưng nhiều người vẫn thản nhiên đụng đâu vứt đấy và vứt bừa bên ngoài thùng rác? Thiết nghĩ, cần có loại thùng rác tiện dụng hơn để mọi người có thể dễ dàng bỏ rác mà không cần phải chạm tay vào và không cần phải đi quá xa. Tại các nơi công cộng nên có khu vực dành riêng cho người hút thuốc lá, đồng thời xử phạt nghiêm những hành vi hút thuốc gây hại sức khỏe người khác và gạt tàn thuốc bừa bãi.
Để góp phần xây dựng một thành phố văn minh, hiện đại cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp. Trước hết là giáo dục ngay từ trong gia đình. Cần tổ chức rộng rãi các lớp dạy kỹ năng để từ đó giáo dục cho trẻ em ngay từ khi còn nhỏ, bởi nếp sống văn minh luôn phải bắt đầu từ nếp nhà nơi mà nền tảng ban đầu của nhân cách được hình thành. Tiếp đó là các lớp giáo dục ý thức cộng đồng dành cho người lớn. Việc này có thể giao cho các đoàn thể như Hội Liên hiệp Phụ nữ, Hội Liên hiệp Thanh niên, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh. Nhà trường cần cải tiến việc dạy giáo dục công dân cho học sinh theo hướng cụ thể, thực tiễn: nền nếp trật tự, giữ gìn vệ sinh, tác phong lịch sự và văn minh, ý thức chấp hành luật giao thông, ý thức bảo vệ của công… Phương pháp giáo dục cần đổi mới, chú trọng truyền thông thay đổi hành vi, học đi đôi với hành, bởi vì có làm thì mới hiểu, mới nhớ và thấm sâu những gì đã học. Tất cả những điều này đòi hỏi những nhà giáo dục phải cập nhật hóa kiến thức về tâm lý xã hội. Một việc nên làm ngay là khảo sát và quy hoạch, sắp xếp lại, tăng cường quản lý các cơ sở dịch vụ văn hóa, nhất là một số ngành nghề dễ phát sinh các tệ nạn xã hội, đồng thời có biện pháp xóa tệ nạn ăn xin, trẻ lang thang đường phố.
Tóm tại, mục tiêu xây dựng thành phố văn minh, hiện đại chỉ có thể thành công khi nâng cao được ý thức cho mọi người dân cùng có trách nhiệm tham gia. Do vậy, cần thực hiện một chuỗi các giải pháp đồng bộ và đây là quá trình lâu dài. Bên cạnh đó nó còn đòi hỏi sự cương quyết, bền bỉ của các cấp chính quyền, các đoàn thể xã hội và ý thức của mỗi công dân.
TRẦN THỊ TRÚC PHƯƠNG
- Thông tin liên quan:
>> Chung tay xây dựng thành phố văn minh, hiện đại - Kiên trì vận động, phát huy hiệu quả
>> Hành động để thay đổi hành vi
