ISO 14000 là bộ tiêu chuẩn quản lý môi trường gồm hơn 20 tiêu chuẩn, trong đó ISO 14001 là một phần của hệ thống quản lý, tập trung vào kiểm soát, phòng ngừa và giảm thiểu các tác hại xấu đến môi trường. ISO 14000 đã có mặt tại nước ta gần 10 năm nay với 2 phiên bản ISO 14001-1996 và ISO 14001-2004.
Về cơ bản 2 phiên bản này không khác nhau nhiều nhưng ISO 14001-2004 được làm ra để thay thế 14001-1996 nhằm xác định rõ hơn các yêu cầu về quản lý môi trường và tăng cường tính tương thích với tiêu chuẩn quản lý chất lượng ISO 9001:2000.
Xanh, sạch, đẹp nhờ ISO 14000
Từ năm 2001 trở về trước, bao giờ Công ty Dệt Việt Thắng cũng đứng đầu danh sách “đen”- những doanh nghiệp xả chất thải công nghiệp nguy hại ra môi trường. Không thể để tình trạng này tồn tại, năm 2001 Việt Thắng quyết định xây dựng ISO 14000.
Hệ thống xử lý nước thải 4.800m3/ngày/đêm ở Công ty Dệt Việt Thắng.
Ông Nguyễn Hữu Thung, Phó Tổng Giám đốc Dệt Việt Thắng trực tiếp phụ trách chương trình ISO 14000 lúc đó nhớ lại: cả đơn vị rầm rập một không khí quyết tâm đổi mới. Hóa chất, thuốc nhuộm trong kho được sắp xếp lại theo một trình tự khoa học: gọn gàng, dễ thấy, dễ lấy, để khi có sự cố thì người quản lý có thể phát hiện và xử lý kịp thời.
Trong nhà máy dệt sợi, hệ thống điều hòa không khí, thông gió được lắp đặt lại, hợp lý hơn nhằm giảm đến mức tối đa tiếng ồn, bụi và độ nóng. Ngoài sân, cây cỏ được cắt xén, vun trồng lại đẹp mắt, khuôn viên đầy cây xanh đã tạo không gian thư giãn cho cán bộ công nhân viên sau giờ làm việc.
Hệ thống xử lý chất thải được đầu tư xây dựng, với 3 bể chứa rộng cả trăm mét vuông, sâu 9m. Toàn bộ nước thải sản xuất của công ty ước khoảng 4.800m3/ngày được xử lý đạt tiêu chuẩn trước khi đưa ra ngoài. Bây giờ Công ty Dệt Việt Thắng cũng luôn đứng đầu trong danh sách những doanh nghiệp thực hiện tốt công tác bảo vệ môi trường.
Khu công nghiệp Tân Tạo (TPHCM) cũng có không khí trong lành với cây xanh mát rượi nhờ Công ty cổ phần Khu công nghiệp Tân Tạo đã mạnh dạn áp dụng ISO 14000 cách nay nhiều năm. Khu công nghiệp đã kiểm soát chặt chẽ việc thu gom rác thải công nghiệp, đầu tư hệ thống xử lý nước thải chung cho nhiều doanh nghiệp trong khu.
Đây là nguyên nhân quan trọng giúp cho Tân Tạo luôn là địa chỉ thu hút đầu tư lớn của TPHCM với 210 nhà đầu tư đăng ký thuê đất, tổng vốn đầu tư lên tới 4.315 tỷ đồng và 115,6 triệu USD. Trong đó 97 nhà máy đã đi vào hoạt động, thu hút trên 20.000 lao động.
Không dễ…xanh
Để thoát vị trí “đội sổ”, Dệt Việt Thắng đã phải đầu tư 2,5 triệu USD cho việc thực hiện ISO 14000. Trong số này, chỉ có 30% là vốn của doanh nghiệp, 70% là vốn cho vay ưu đãi của Hà Lan. Theo ông Nguyễn Hữu Thung, nếu không có sự giúp đỡ này thì Việt Thắng khó lòng “xanh, sạch, đẹp” như hôm nay. “Giá” của “xanh, sạch, đẹp” ở Khu công nghiệp Tân Tạo ước tính cũng lên đến hàng trăm tỷ đồng.
Điều đáng nói là không phải doanh nghiệp nào cũng may mắn như Dệt Việt Thắng và không phải doanh nghiệp nào cũng có tiềm lực như Tân Tạo. Đó là nguyên nhân đầu tiên khiến cho nhiều doanh nghiệp không thể “lại gần” ISO 14000. Sau gần 10 năm triển khai ISO 14000 ở Việt Nam, mới chỉ có 75 doanh nghiệp áp dụng được tiêu chuẩn này nhưng 2/3 trong số đó là các liên doanh hoặc các doanh nghiệp có yếu tố nước ngoài - thạc sĩ Ngô Văn Nhơn, Phó Chủ tịch Câu lạc bộ ISO Việt Nam, cho biết.
Đầu tư cho môi trường thường không thể thu lợi ngay, thậm chí nhiều khi còn làm giảm lợi nhuận của doanh nghiệp trong thời gian trước mắt. Như Dệt Việt Thắng, từ khi vận hành hệ thống quản lý ISO 14000, đã buộc phải tăng chi phí sản xuất thêm 200đồng/m2 vải.
Các doanh nghiệp khác cũng đã phải cộng thêm 200-300 đồng/một đơn vị sản phẩm khi áp dụng các biện pháp bảo vệ môi trường. Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt như hiện nay, mức gia tăng này là một gánh nặng không nhỏ đối với doanh nghiệp. Nói như vậy, không có nghĩa là đầu tư vào môi trường chỉ thu được những lợi ích xa xôi, viễn vông.
Sau khi áp dụng ISO 14000 từ năm 2001, Công ty Sony Việt Nam đã cải thiện được hình ảnh của mình trước công chúng, dư luận. Mà điều này, theo ông Fumiatasu, Tổng Giám đốc Công ty Sony Việt Nam, là rất quan trọng bởi “đa số người tiêu dùng tiến bộ trên thế giới đều muốn tiêu thụ các sản phẩm sản xuất trong môi trường không gây tổn hại sức khỏe cho người lao động và không vi phạm luật pháp về môi trường.
Tuy Dệt Việt Thắng phải tăng thêm chi phí sản xuất, nhưng bù lại họ có một đội ngũ công nhân mạnh khỏe, lành nghề nhờ được làm việc trong điều kiện môi trường tốt. Đặc biệt, sản phẩm của Dệt Việt Thắng còn có thể xuất khẩu sang các thị trường khó tính như Nhật, Tây Âu, Mỹ – nơi có những đòi hỏi rất khắt khe về tính “xanh” của hàng hóa.
Cũng phải nói cho công bằng rằng những lợi ích nêu trên thường chỉ được “thấy” rất rõ ở các doanh nghiệp lớn, có hàng xuất khẩu. Đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, sản phẩm bó hẹp trong nước, thì thêm chi phí bảo vệ môi trường dường như chỉ làm gia tăng chi phí sản xuất của họ.
Như vậy vấn đề hiện nay là nhà nước phải có chính sách hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong việc sản xuất sạch, bảo vệ môi trường song hành với việc vận động các doanh nghiệp lớn chủ động thực hiện ISO 14000. Doanh nghiệp nhỏ hiện chiếm khoảng 80% tổng số doanh nghiệp. Giúp được họ có nghĩa là đã giải quyết được khá căn cơ các vấn đề về môi trường trong sản xuất.
AN PHÚ-THU TUYẾT
