Giáo dục nghề nghiệp: Định vị trọng tâm để bứt phá

Ngắc ngoải tồn tại

Vùng Đông Nam bộ có khoảng 400 cơ sở GDNN, quy mô đào tạo nghề bình quân mỗi năm đạt trên 250.000 người. Riêng tại TPHCM, hiện có 376 cơ sở GDNN (chiếm 12,51% cơ sở GDNN của cả nước), bình quân hàng năm có hơn 195.000 người học tốt nghiệp các trình độ GDNN và tham gia thị trường lao động. Tuy nhiên, quá trình hoạt động vẫn còn nhiều vướng mắc phát sinh, nổi cộm là công tác giao đất, cho thuê đất cho các cơ sở GDNN chưa được thực hiện hiệu quả, một số cơ sở xuống cấp...

Trải qua gần 35 năm hình thành và phát triển, Trường Trung cấp Kỹ thuật công nghệ Hùng Vương hiện là một trong những đơn vị tốp đầu đào tạo nghề tiêu biểu của TPHCM và khu vực phía Nam khi hàng năm có gần 1.000 học sinh tốt nghiệp và hàng chục học sinh đoạt giải cao các kỳ thi kỹ năng nghề cấp thành phố, quốc gia và quốc tế…

Tuy nhiên, Th.S Nguyễn Ngọc Hạnh, Phó Hiệu trưởng phụ trách nhà trường, tâm tư: “Mặc dù là trường mũi nhọn trong đào tạo nghề hệ trung cấp với 7 nghề trọng điểm quốc gia và bám sát 4 nhóm ngành công nghiệp trọng yếu của TPHCM, nhưng do cơ sở vật chất xuống cấp, chưa đầu tư xứng tầm nên điều kiện học tập của học sinh còn nhiều hạn chế”.

Năm 2016, dự án cải tạo, xây mới khu B-C-D của trường đã được HĐND TPHCM thông qua với tổng mức đầu tư trên 100 tỷ đồng nhưng do gặp vướng mắc, chưa biết khi nào mới khởi động lại.

Tương tự, Trường Trung cấp Kỹ thuật nông nghiệp TPHCM (trước đây là cái nôi đào tạo nghề nông nghiệp của thành phố), do không được đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dẫn tới từ con số 4.500 học viên/năm, nay rơi rụng còn chưa tới 300 người học. Khu đất rộng hàng chục hécta thuộc cơ sở 2 của nhà trường (số 52 đường 400, KP3, phường Tân Phú, TP Thủ Đức) hơn 10 năm qua chưa được triển khai xây dựng.

Tại phía Bắc, nhất là ở Hà Nội, cũng có hàng chục cơ sở GDNN với cơ sở vật chất sử dụng từ 30-50 năm, đã cũ kỹ, xuống cấp… trông ngóng được sửa chữa hoặc xây mới, nhưng hiện vẫn “đóng băng”.

Tiêu biểu như Trường Cao đẳng Nghề công nghiệp Hà Nội được UBND TP Hà Nội phê duyệt dự án xây mới với diện tích 9ha, kinh phí khoảng 894 tỷ đồng từ năm 2018, nhưng đến nay dự án vẫn còn trên giấy.

Còn tại khu vực miền Trung, 5 năm trở lại đây, nhiều trường cao đẳng, trung cấp ở TP Đà Nẵng, tỉnh Quảng Nam ngày một ngắc ngoải, đứng trước nguy cơ đóng cửa vì không tuyển sinh được, giáo viên đối mặt với thất nghiệp. Phó Giám đốc Sở LĐTB-XH TP Đà Nẵng Lê Văn Minh cho biết, Đà Nẵng hiện có 61 cơ sở GDNN, trong đó có 17 trường cao đẳng, 6 trường trung cấp, 12 trung tâm GDNN và 26 cơ sở hoạt động GDNN. Tuy nhiên, một số trường trung cấp, cao đẳng đã ngưng hoạt động hoặc trong tình trạng “chết lâm sàng” vì không tuyển sinh được.

Sắp xếp, quy hoạch lại

Theo TS Trương Anh Dũng, Tổng cục trưởng Tổng cục GDNN, mặc dù mạng lưới cơ sở GDNN đã phát triển nhưng chưa phân bố hợp lý giữa các vùng miền, chủ yếu tập trung ở khu vực đô thị. Tổng cục GDNN đã và đang quyết liệt quy hoạch, sắp xếp lại hệ thống cơ sở GDNN cả nước theo Quyết định 73/QĐ-TTg ngày 20-2-2023 của Chính phủ và Chỉ thị số 21-CT/TW ngày 4-5-203 của Ban Bí thư về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao chất lượng GDNN đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 theo hướng đồng bộ, hiện đại; hợp lý về ngành, nghề đào tạo, vùng miền; khắc phục chồng chéo, trùng lắp về chức năng, nhiệm vụ và đào tạo ngành, nghề.

Trong khi đó, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Tạ Văn Hạ cho rằng, ngoài việc cần đẩy nhanh việc sắp xếp, quy hoạch lại mạng lưới GDNN, công tác xã hội hóa lĩnh vực này đang nảy sinh nhiều bất cập. Nhiều tỉnh thành chưa xây dựng quy hoạch, kế hoạch mạng lưới cơ sở GDNN đối với giai đoạn sau năm 2020; chưa xây dựng quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất để đầu tư xây dựng phát triển các cơ sở thực hiện xã hội hóa.

Mặt khác, có tình trạng địa phương thiếu sót trong công tác quản lý, như cho thuê đất đầu tư dự án khi chưa hoàn thành giải phóng mặt bằng; giao đất, cho thuê đất đối với cơ sở dạy nghề khi chưa quy hoạch quỹ đất dành cho hoạt động xã hội hóa, không phù hợp quy hoạch mạng lưới cơ sở dạy nghề tại địa phương…

Trước thực trạng nêu trên, ông Tạ Văn Hạ kiến nghị, Bộ LĐTB-XH cần “trở bộ” nhanh hơn; tiếp tục nghiên cứu, tập trung làm tốt các nội dung như nâng cao năng lực, chất lượng hiệu quả quản lý nhà nước về GDNN; đẩy mạnh triển khai các chương trình dự án, đề án, quy hoạch, kế hoạch đề ra; sắp xếp mạng lưới theo hướng mở, linh hoạt.

Đồng thời tham mưu, xây dựng, hoàn thiện cơ chế chính sách khuyến khích các tổ chức cá nhân tham gia tích cực vào GDNN; tăng cường hợp tác quốc tế, công tác dự báo, định hướng, chuyển dịch cơ cấu lao động, cơ cấu đào tạo của GDNN; rà soát lại cơ chế chính sách pháp luật về GDNN, khắc phục bất cập trước mắt, nhằm thúc đẩy GDNN phát triển xứng tầm.