Bạn muốn ăn cốm tươi Làng Vòng (Cầu Giấy – Hà Nội) ngay giữa Sài Gòn ư? Quá đơn giản, chỉ cần một cú điện thoại hoặc ghé qua một cửa hàng thực phẩm Hà Nội trên một đường phố Sài Gòn bất kỳ, bạn sẽ có ngay món đặc sản chính cống ấy. Có một con đường ẩm thực, một “dòng chảy” món ăn miền Bắc thật sinh động, thú vị giữa Sài Gòn, mà không hẳn ai cũng biết...
- Những chuyến bay đêm
Mới 5-6 giờ sáng mà hai cửa hàng thực phẩm Hà Nội ở khu vực vòng xoay Điện Biên Phủ-Nguyễn Bỉnh Khiêm (P.Đa Kao, Q1) đã tấp nập người mua, kẻ bán.
Những chiếc xe tải nhỏ hoặc xe gắn máy mang hàng đến rồi vù đi. Nhân viên bán hàng nhanh tay xếp hàng ra quầy, vừa xếp, vừa bán, không kịp nghỉ tay. Thử ghé vào cửa hàng Tiến Huệ (1/1 Điện Biên Phủ), tôi như bị “ngợp” trước sự phong phú của thực phẩm Hà Nội, đặc biệt là hai mặt hàng rau, quả.
Dường như ở đây không thiếu loại rau gì của miền Bắc: húng láng, tía tô, củ niễng, thì là v.v… Những bó rau còn tươi rói, thoang thoảng một mùi thơm dễ chịu.
Hỏi chuyện một nhân viên bán hàng thì được biết, tất cả những mặt hàng ấy được chuyển từ Hà Nội vào, trên những chuyến bay đêm. “Cùng với rau, quả tươi, những thức ăn dùng trong ngày đều có mặt tại Sài Gòn vào sáng sớm” - cô gái bán hàng tên T.T.H vừa tươi cười, vừa giới thiệu.
Theo những người kinh doanh món ăn miền Bắc, thức ăn được nấu tại Hà Nội sẽ ngon hơn bởi được tẩm ướp gia vị gia truyền và quan trọng nhất là nguồn nước dùng để nấu nhưng vì cước vận chuyển máy bay khá cao nên cũng có những món ăn được chuyển nguyên vật liệu từ ngoài Bắc vào rồi mới nấu như: thịt nấu đông, cá chép kho riềng, ốc nấu chuối, chân giò nấu giả cầy v.v… “Nhưng dù có nấu ở đâu thì bao giờ cũng tuân thủ nguyên tắc: thực phẩm và đồ gia vị phải chính cống miền Bắc. Nếu không, khách hàng họ nhận ra liền” - chị H, chủ cửa hàng Tiến Huệ, cho biết thêm.
Như vậy, từ một làng quê nào đó của miền Bắc, rau quả, gia súc được tuyển lựa, mang về “tập kết” tại Hà Nội, rồi từ Hà Nội chúng được đưa lên máy bay, tàu hỏa để chuyển vào Sài Gòn. Cứ thế, hết ngày này sang ngày khác, không kể ngày đêm.
Thử mường tượng, chúng ta sẽ thấy một “con đường” thực phẩm miền Bắc thật sinh động, thú vị. Nó không chỉ giao thương những món ăn ngon mà còn chuyên chở bao tâm trạng, nỗi niềm và cả những cảm thức văn hóa ẩm thực của nhiều vùng đất.
- Duyên nợ món quê
Chủ cửa hàng thực phẩm Hà Nội - Kim Thanh (148 Nguyễn Đình Chiểu, P6, Q3) là chị Kim Thanh, cho biết: “Cửa hàng của chúng tôi không có chi nhánh, được chuyển về từ 115Ter Hai Bà Trưng. Nhắc đến địa chỉ trên chắc nhiều người biết vì chúng tôi đã góp mặt khá lâu trong nghề kinh doanh thực phẩm Hà Nội này…”.
Trong câu chuyện dông dài với chị Kim Thanh, tôi được biết, chị đến với nghề kinh doanh thực phẩm Hà Nội cũng vì “duyên nợ” với các món quê. Chị vốn người gốc Hà Nội, khi vào Sài Gòn sinh sống, lòng luôn nhớ canh cánh các món Bắc, nhớ và thèm nhất là tương và rau.
“Nhưng vào khoảng năm 1983-1984 chưa thể gửi rau vào được, thế là tôi hay nhờ người nhà gửi tương vào, gồm cả tương bần, tương ớt. Ăn rồi mang cho bạn bè, ai cũng khen ngon. Thế là tôi nghĩ, tại sao mình không bán tương? Ý tưởng kinh doanh có từ đó. Nhưng lúc đó tôi chỉ bán tại nhà, như một cách “làm cho vui” mà thôi. Sau đó, thấy nhu cầu món ăn Bắc rất lớn thế là tôi thuê mặt tiền, mở cửa hàng. Có thể nói tôi là người đầu tiên ở Sài Gòn mở cửa hàng kinh doanh thực phẩm Hà Nội”.
Những ngày này Hà Nội sắp hết mùa cốm và bắt đầu mùa rươi (Tháng chín đôi mươi/Tháng mười mồng năm). Có thể nói rươi là món đặc sản khá độc đáo của miền Bắc (chủ yếu ở vùng Hải Dương, Hưng Yên).
Ở Sài Gòn hiện nay, cửa hàng đặc sản Hà Nội Tiến Thịnh (86C Trần Quốc Toản, P8 Q3) là nơi độc quyền cung cấp rươi tươi (sống). Theo tìm hiểu của tôi, rươi sau khi bắt từ đồng ruộng được bỏ vào một khay đá (có ngăn giữa) để rươi sống được, sau đó đưa lên máy bay chở vào Sài Gòn luôn trong ngày.
Rươi làm chả rươi (chả nóng) hay xào với củ niễng (rắc thêm vài cọng thì là) thì ngon “gật gù”. Ông chủ cửa hàng Tiến Thịnh cũng là một người gốc Hà Nội, mê rươi vô cùng, cho nên việc ông kinh doanh rươi cũng là một cách “chia sẻ” với mọi người đặc sản quê hương.
Tại cửa hàng Tiến Thịnh, tôi làm quen với vợ chồng chị T.Y - một gia đình thường xuyên mua thực phẩm miền Bắc. Chị T.Y tâm sự: “Tôi quê Nam Định, vào Sài Gòn đã hơn 15 năm, khoảng 3 năm nay tôi là khách hàng thường xuyên ở đây. Anh cũng biết đấy, món ăn miền Bắc có những loại mà nơi khác không có. Ví dụ như quả dọc nấu canh cá thì rất ngon; hoặc đậu mơ (đậu hũ làng Mơ, Hà Nội), miến dong (miến vàng)… thì có thể nói là không nơi nào ngon bằng”.
- Vì một thương hiệu Hà Nội ở Sài Gòn
Cùng với 2 siêu thị Hà Nội (trên đường Cống Quỳnh, Q1, và Phan Đăng Lưu, Phú Nhuận), hiện nay tại Sài Gòn còn có khoảng 20 cửa hàng kinh doanh thực phẩm Hà Nội, tập trung nhiều nhất ở Q1, Q3.
Theo tôi được biết, những nơi này không chỉ phục vụ bán lẻ mà còn bán sỉ cho các quán ăn, nhà hàng với số lượng lớn. Khách hàng không chỉ người Hà Nội, người miền Bắc mà đã lan tỏa đủ vùng, miền. Tuy giá thực phẩm Hà Nội có hơi cao nhưng vẫn được người tiêu dùng chấp nhận vì thực phẩm ngon, đúng nguồn gốc, đặc biệt là “mùa nào thức nấy” khiến những người xa quê cảm thấy luôn ấm lòng.
Bên cạnh đó, các tiệm ăn, nhà hàng phục vụ món Hà Nội bao giờ cũng cần thực phẩm chính gốc để chế biến những món ngon, tạo thương hiệu riêng. Theo tìm hiểu của tôi, hầu hết các quán phở Bắc đều dùng các gia vị từ Hà Nội mang vào như: hồi, quế, thảo quả, sá sùng, cam thảo, đinh hương, hạt mùi, tiểu hồi v.v… Còn các quán mang thương hiệu “Bún chả Hàng Mành” thì nhất định không thể thiếu rau húng láng, tía tô…
Chị Ngọc Nhàn, phụ trách kinh doanh siêu thị Hà Nội (chi nhánh Phan Đăng Lưu) cho biết, việc kinh doanh thực phẩm Hà Nội đang có xu hướng phát triển mạnh. “Siêu thị của chúng tôi mới hoạt động được khoảng 2 năm, ban đầu bán chậm đến mức nản lòng vì ở đây không phải khu vực trung tâm, nơi có đông người Bắc, nhưng cho đến hiện nay có thể nói là kinh doanh khá tốt. Các mặt hàng bán khá chạy ở đây là: mắm chưng thịt, bánh chưng, mắm cáy và các loại rau, quả, đặc biệt là bánh chưng, bánh giò Hà Nội…”, chị Nhàn cho biết thêm.
Đối với các hệ thống siêu thị khác như Co.op Mark hay Maximark thì việc kinh doanh thực phẩm Hà Nội cũng đang được chú trọng, ưu tiên. Tất nhiên, dù là cửa hàng nhỏ hay siêu thị lớn thì tất cả đều vì một thương hiệu Hà Nội giữa Sài Gòn.
Nói như chị Kim Thanh (chủ cửa hàng 148 Nguyễn Đình Chiểu, Q3): “Chúng tôi bán hàng Hà Nội như bán cho người quen, người thân của mình nên không dám bán món không ngon, không chất lượng…”.
Bên cạnh việc kinh doanh thuận lợi, hầu hết các cửa hàng kinh doanh thực phẩm Hà Nội đều “kêu khổ” vì… “ông hàng không” bởi việc vận chuyển rau quả tươi, thực phẩm trong ngày phụ thuộc hoàn toàn vào lịch bay. Tuy nhiên, việc “rớt” chuyến bay xảy ra thường xuyên, khiến các nhà kinh doanh bị thiệt hại không ít.
Với riêng tôi, khi đi tìm hiểu để viết bài phóng sự này, bỗng chợt nghĩ đến những người nông dân bình thường ở nhiều làng quê xứ Bắc, những người hàng ngày cần mẫn với ruộng vườn để có mớ rau, con cá, quả hồng, quả dọc, con ngỗng, con ngan… Nếu như không có họ thì hẳn không có một con đường, hay với cách khác là một “dòng chảy” món ăn Bắc giữa Sài Gòn.
TRẦN NHÃ THỤY
